کمبود منابع یا بی‌کفایتی مدیران؛ تقصیر آلودگی هوا بر گردن کیست؟

گروه اجتماعی خبرگزاری آنا- الهه خانی: عیسی کلانتری بیست و هشتم آذر ماه سال گذشته در حاشیه نخستین اجلاس ملی گزارش پیشرفت‌ها و راهکارهای رفع موانع تحقق حقوق شهروندی در همین باره گفته بود که «مشکل اصلی آلودگی هوا به گازوییل برمی‌گردد و وضعیت خودروهایمان هم که می‌بنید. دولت چاره‌ای ندارد؛ اگر جلوی خودروها را بگیریم تا هوا را آلوده نکنند حمل‌ونقل از بین می‌رود؛ گازوئیل‌ها هم غیراستاندارد است بالاخره باید بین بد و بدتر یکی را انتخاب کرد» و این گونه بود که آقای رئیس همه چیز را به قضا و قدر واگذار کرد.

آلودگی هوا اما هنوز ادامه داشت و خبری از باد و باران هم نبود، به طوری که بنا به اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا در سالی که گذشت پایتخت‌نشینان 93 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 8 روز ناسالم برای همه افراد جامعه را پشت سر گذاشتند. تهرانی‌ها در حالی سال‌های متوالی است که بلای آلودگی هوا را به جان خریده‌اند که دولت در سال 90 مصوبه‌ای برای کاهش آلودگی هوا داشت و در سال 93 نیز این مصوبه در دولت تقویت شد، البته قانون هوای پاک هم در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید اما این مصوبات و قوانین به دلیل نبود منابع مالی، مدیریت ضعیف و یا عدم جدیت اجرایی نمی‌شود.

محمد درویش، مدیرکل پیشین دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه برای رفع آلودگی هوا در پایتخت می‌توان اقدامات زیادی انجام داد، به خبرنگار آنامی‌گوید: آخرین کار احتمالا دعا کردن برای کاهش آلودگی هوا در پایتخت است وقتی افراد در یک سازمان تخصصی مثل حفاظت محیط زیست مسئولیتی را برعهده می‌گیرند انتظار می‌رود که پیشنهادات عملیاتی ارائه دهد.

وی ادامه می‌دهد: بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا مثل بوگوتا در کلمبیا یا نیومکزیکو پایتخت مکزیک که به شدت درگیر آلودگی هوا و ترافیک بودند اما با اعمال یک برنامه حدود 10 ساله توانستند این مشکلات خود را مرتفع کنند

درویش با بیان اینکه تنها شهرها و کشورهای پیشرفته دنیا نبودند که مشکل آلودگی هوای خود را مرتفع کردند، می‌گوید: کاری که ما باید بکنیم این است که از موفقیت‌هایی که در دنیا به دست آمده الگو بگیریم و آنها را اجرا کنیم.

تهران کمبود منابع ندارد

اگرچه موضوع کمبود منابع مالی موضوعی است که مسئولان روی آن اصرار دارند اما درویش نظر متفاوتی دارد و می‌گوید: شهر تهران از نظر نرخ سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های عمرانی یکی از 10 شهر اول جهان است. تعداد اتوبان‌ها، بزرگراه‌ها و سازه‌هایی که در پایتخت ساخته شده؛ نشان دهنده این است که در این شهر معضلی به اسم کمبود منابع و پول وجود ندارد.

مدیرکل پیشین دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه می‌دهد: اگر ناوگان حمل و نقل عمومی همچنان فرسوده است و مترو آن گونه که باید گسترش پیدا نکرده است یا ما هنوز مسیرهای ایمن دوچرخه‌سواری نداریم این موضوع به اعتبارات برنمی‌گردد بلکه به وقوع نپیوستن این اتفاقات به عدم درایت برمی‌گردد. این اتفاق به این دلیل است که مدیرانی شهر را مدیریت می‌کردند که فهمی از مدیریت شهری نداشتند.

در حالی که پلیس همواره اذعان دارد که تعداد خودروهای پایتخت از ظرفیت معابر بسیار بیشتر از اما در برنامه‌های مسئولان راه حلی برای کاهش خودروها در پایتخت دیده نمی‌شود. درویش در همین رابطه می‌گوید: اگر قرار باشد مشکل آلودگی هوا و ترافیک در پایتخت مرتفع شود ما نباید به خودرو محوری چراغ سبز نشان دهیم. ساخت بزرگراه‌ها و اتوبان‌های بیشتر باید متوقف شود و باید برای گسترش شتابان حمل و نقل ریلی چه روی زمین و چه زیر زمین اقدام کنیم.

لزوم احداث مسیرهای دوچرخه سواری

وی ادامه می‌دهد: در همین راستا باید اتوبوس‌های تندرو کیفیت یابند و همچنین باید مسیرهایی برای دوچرخه سواری و پیاده‌روی اختصاص پیدا کند. این وضعیت باید به گونه‌ای بهبود پیدا کند که از مردم بخواهیم داوطلبانه خودروهای شخصی خود را کنار بگذارند زیرا 70 الی 80 درصد آلودگی هوا ناشی از تردد حمل و نقل‌های موتوری است. در کلان شهرهایی مثل تهران، اصفهان، کرج و مشهد نباید اجازه تردد موتورسیکلت‌های بنزین‌سوز داده شود به جای آن باید موتورسیکلت‌های برقی مورد استفاده قرار گیرد اینها کارهایی است که در تمام دنیا انجام شده و در کمتر از 10 سال ما را به موفقیت می‌رساند.

کارشناسان محیط زیست اما بخشی از مشکلات پایتخت را ناشی از عدم مدیریت درست شهری هم می‌دانند، درویش با تاکید بر همین موضوع توضیح می‌دهد: متاسفانه به نظر می‌رسد کسانی که مدیریت شهری را در تهران در اختیار داشتند فکری برای انجام این کارها نکردند و برخی تصور می‌کنند اگر اتوبان بیشتری در پایتخت بسازند مدیریت بهتری دارند، حدودا نیم قرن است که کسی در کلان شهرهای بزرگ دنیا اتوبان ایجاد نمی‌کند این خطایی بود که از زمان آقای کرباسچی شروع شد و محله قدیمی و ارزشمند تهران یعنی نواب را قربانی بزرگراه نواب کردند و همین طور بعد از ایشان جانشینان‌شان این روند را ادامه دادند.

درویش با بیان اینکه کسانی باید در رأس امور مدیریت شهری قرار گیرند که تخصص‌شان مربوط به حوزه‌های شهری باشد، اضافه می‌کند: اگر این اتفاق بیفتد بسیاری از مشکلاتی که امروز وجود دارد مرتفع می‌شود. اینکه گفته می‌شود برای رفع مشکلات در شهر که منجربه آلودگی هوا می‌شود پول نداریم، یک دروغ بزرگ است چگونه می‌شود پول نداشته باشند اما 6 هزار و 800 میلیارد تومان بدهند و صدر را دو طبقه کنند یا 10 هزار میلیارد تومان هزینه کنند تا تونل‌های توحید و نیایش را بسازند. تعداد اتوبان‌ها و پل‌هایی که در پایتخت ساخته شده برابر افق 1404 است.

مهم‌ترین موضوعی که کارشناسان حوزه شهری هم بر آن اذعان دارند این است که باید خودرو محوری در پایتخت کمرنگ شود، مدیر کل پیشین دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست توضیح می‌دهد: برنامه‌ای 5 ساله به معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران ارائه شده تا تعداد سفرهای با دوچرخه که امروز 60 هزار سفر است،به 300 هزار سفر برسانند و این تنها یک بودجه 125 میلیارد تومانی طلب می‌کند اما کسانی که در رأس امور هستند می‌گویند ما چنین پولی نداریم.

وی ادامه‌ می‌دهد: اگر حمل و نقل با دوچرخه در سطح شهر تهران رونق پیدا کند ما در کمتر از یک سال شاهد کاهش چشمگیر آلودگی هوا و ترافیک خواهیم بود. فضا باید برای کاهش خودرو محوری فراهم شود و اگر قرار باشد با برنامه‌های جدید خودروهای بیشتری وارد شهر شوند این کار یک حماقت محض است.

نقش غیر قابل انکار مدیران شهری در کاهش آلودگی هوا بر هیج کسی پوشیده نیست، اگر چه محمد باقر قالیباف، شهردار پیشین پایتخت معتقد بود که باید رفع آلودگی هوا باید به طور کامل به شهرداری سپرده شود اما هیچ وقت راهکاری عملی ارائه نکرد و بسیاری شیوه مدیریت وی را حتی عاملی بر افزایش آلودگی هوا می دانند و حالا پس از هفت ماه و در حالی که محمد علی نجفی سودای ترک بهشت را سر داده است نمی‌توان مدعی شد او هم برنامه‌ای را برای این موضوع آغاز کرده باشد. اگر چه حاشیه‌ها برای او هم در همین مدت اندک کمتر از قالیباف نبوده و بسیاری از رسانه‌ها در همان روزهای اوج آلودگی هوا خبر دادند که نحفی در کیش به سر می‌برند.

نجفی در اظهار نظری گفته بود که «مدیریت شهری به طور مشخص اعلام کرده که اگر 7500 میلیارد تومان از طریق دولت در اختیار مدیریت شهری قرار بگیرد، این قول را داده‌ایم که در سال اول طرح 22 درصد آلودگی هوا را کاهش دهیم و در 4 سال آینده نیز به رتبه خوبی برسیم. همچنین از دولت خواسته‌ایم چنانچه بودجه 7500 میلیارد تومانی را در اختیار شهرداری قرار دهند اقدامات وسیعی را در خصوص توسعه حمل و نقل ریلی انجام دهیم ضمن اینکه باید به این موضوع توجه شود که بدون بودجه و هزینه هیچ یک از مشکلات شهر تهران قابل حل نیست.» حالا اما با آغاز فصل بهار و به طور طبیعی از میزان آلودگی هوا کاسته می‌شود باید دید که قرار است قضا و قدر همچنان بر وضعیت هوای پایتخت حاکم باشد یا شهرداری بر مسند می‌نشیند که برای این منظور یک برنامه مدون دارد.