چرایی و تبعات اخراج وزیر خارجه آمریکا

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر آنا، ترامپ رکورد برکناری مقام‌های ارشد کابینه را شکست و پس از ماه‌ها گمانه زنی بالاخره رکس تیلرسون وزیر خارجه کابینه اش را برکنار کرد. بر اساس قانون اساسی آمریکا وزیر خارجه چهارمین مقام اجرایی کشور پس از رئیس جمهور، معاون اول و رئیس مجلس نمایندگان آمریکا شناخته می‌شود. طبق گزارش‌های منتشرشده، ترامپ روز گذشته وزیر امورخارجه آمریکا را عزل و رئیس سازمان "سی آی ای" را به جای او منصوب کرد. او همچنین جینا‌هاسپل یک مامور ارشد اطلاعاتی را به عنوان رئیس جدید سازمان سیا معرفی کرد. جابه جایی‌هایی که خیلی زود به تیتر یک رسانه‌های خبری دنیا تبدیل شد. اما چرا ترامپ چنین زمانی را برای اخراج وزیر خارجه آمریکا انتخاب کرده است؟ تبعات جابه جایی‌های اخیر در سطح داخلی و بین المللی و به ویژه تاثیر آن بر آینده توافق برجام چه خواهد بود؟ این‌ها سوالاتی است که در یادداشت پیش رو تلاش می‌شود تا در دو سطح داخلی و بین المللی به آن‌ها پاسخ داده شود.

1-تحلیل تحولات اخیر در سطح داخلی درباره

چرایی و تبعات تحولات اخیر در دولت آمریکا می‌توان سه گمانه تلاش برای قبضه قدرت توسط ترامپ تا 2020 و کشمکش میان جناح‌های داخلی قدرت را مطرح کرد.

الف: تلاش برای قبضه قدرت

در همان روزهای آغازین حضور ترامپ در کاخ سفید به عنوان نامزد پیروز از حزب جمهوری خواه، توافقی غیر رسمی میان وی و بدنه رسمی سیاسی و امنیتی این حزب منعقد شد که بر اساس آن با توجه به شخصیت جنجالی ترامپ و بی تجربگی وی در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی، مدیریت این دو نهاد حساس بر عهده ساختار بوروکراتیک و دیوانی جمهوری خواهان گذاشته شود. اما این روزها ترامپ که به شدت علاقه مند به حضور پر رنگ در رسانه‌های خبری است به خوبی دریافته است که خارج بودن از حلقه اصلی تصمیم سازی در حوزه سیاست خارجی به معنی از دست دادن رسانه خواهد بود. بنابراین برکناری تیلرسون و جایگزینی وی با یکی از نزدیکان رئیس جمهور آمریکا را می‌توان در چارچوب تلاش ترامپ برای قبضه قدرت و مقابله با جریان‌های موازی و مستقل در داخل دولت تفسیر کرد.

ب: کشمکش میان جناح‌های داخلی قدرت

گمانه سوم برکناری تیلرسون را ناشی از کشمکش جناح‌های داخلی قدرت در کاخ سفید می‌داند و با اشاره به سه گانه جمهوری خواهان سنتی، اعضای خانواده ترامپ و راست‌گراهای افراطی؛ این گونه استدلال می‌کند که تلاش‌های این سه ضلع در داخل کابینه ترامپ برای غلبه بر یکدیگر باعث شده دولت ترامپ متزلزل ترین دولت تاریخ معاصر آمریکا لقب بگیرد. بر اساس این گمانه، جمهوری خواهان سنتی که به تازگی موفقیت‌هایی را در پاک سازی کاخ سفید از جریان راست افراطی و نزدیکان خانوادگی ترامپ به دست آورده اند، دچار دو دستگی شده و جریان تی پارتی در داخل حزب جمهوری خواه تلاش می‌کند با نزدیک شدن به منابع قدرت در دولت، محافظه کاران سنتی در این حزب را از موقعیت‌های مهم دولت فدرال دور نگاه دارد. انتخاب مایک پمپئو از رهبران جنبش تی پارتی به عنوان جایگزین تیلرسون این گمانه را تقویت می‌کند.
به هرحال هر کدام از سه گمانه مذکور را که در نظر بگیریم تبعات اتفاقات اخیر در سطح داخلی را می‌توان در تضعیف جمهوری خواهان سنتی و جریان محافظه کار داخل آمریکا دانست. امری که می‌تواند چالش‌های جدی را برای حزب جمهوری خواه به دنبال داشته باشد و در صورت ترمیم نشدن شکاف‌های حزبی، در طولانی مدت به شکل گیری یک حزب سوم در داخل آمریکا بینجامد.

2-تحلیل تحولات اخیر در سطح خارجی

درباره چرایی و تبعات تحولات اخیر در دولت آمریکا در سطح بین المللی نیز گمانه‌های متعددی قابل طرح است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

الف : عبور تیلرسون از خط قرمز ترامپ

از جمله مولفه‌هایی که می‌توان از آن‌ها به عنوان عوامل موثر در شکل گیری تغییرات اخیر در دولت آمریکا یاد کرد، اظهارات ضد روسی تیلرسون است. وزیر امور خارجه آمریکا، بامداد سه شنبه 22 اسفندماه درباره مسموم کردن جاسوس سابق روسیه در بریتانیا هشدار داده و گفته بود که به این اقدام پاسخ داده می‌شود. ترزا می، نخست وزیر بریتانیا پیشتر در همین روز گفت، سرگئی اسکریپال و دخترش روز 13 اسفند بانوعی ماده مخرب اعصاب نظامی مسموم شده اند که در روسیه تولید می‌شود. برخی تحلیل گران معتقدند با توجه به رابطه ترامپ با روس‌ها اظهارات تیلرسون دراین‌باره برای رئیس جمهور جنجالی آمریکا به معنی عبور وزیر خارجه از خط قرمزهای رئیس جمهور محسوب می‌شود. لذا تنها اندکی بعد از این سخنان، ترامپ تیلرسون را از وزارت خارجه آمریکا اخراج کرده است.

ب: بهانه ای برای جابه جایی

گمانه دیگری که در این زمینه مطرح می‌شود به سابقه اختلافات وزیر خارجه و رئیس جمهور آمریکا اشاره داشته و تاکید دارد که ترامپ به دنبال بهانه ای برای تغییر تیلرسون بود. واکنش وزیر خارجه آمریکا به تصمیم ترامپ برای مذاکره مستقیم با رهبر کره شمالی، این بهانه را فراهم ساخت. این اولین دیدار یک رئیس جمهور آمریکا در دوره کاری اش با یک رهبر کره شمالی خواهد بود. بنا به گزارش‌ها، ترامپ فورا با شنیدن پیشنهاد چنین دیداری از مقام‌های کره جنوبی در روز پنج شنبه به آن پاسخ مثبت داده و با این کار دولت خود را غافلگیر کرده است. تیلرسون هم که در سفر آفریقایی قرار داشت این تصمیم ترامپ را تصمیم شخصی او توصیف و تاکید کرده است که وزارت خارجه در این باره بی اطلاع است. البته او پیشتر در جلسه ای خصوصی ترامپ را احمق و کودن خوانده بود و در موارد دیگری نیز از ابراز مخالفتش با رئیس جمهور آمریکا پرهیز نکرده بود.

3-تبعات تغییرات اخیر در دولت آمریکا

با این حال چنان چه بخواهیم تبعات تحولات اخیر را دسته بندی کنیم می‌توان به تقویت رویکرد ضد ایرانی دولت آمریکا، کمتر شدن بزک چهره آمریکا و افزایش اقدامات خرابکارانه سازمان سیا اشاره کرد.

الف:تقویت رویکرد ضد ایرانی در دولت آمریکا

واشنگتن پست روز گذشته در تحلیل وقایع رخ داده در وزارت خارجه آمریکا نوشت:انتقال مایک پمپئو به وزارت امور خارجه آمریکا احتمالا خبر بدی برای برجام است. برکسی پوشیده نیست که یکی از دلایل اخراج تیلرسون مواضع وی درباره برجام و ایران بوده است. ترامپ خودش نیز بعد از این جابه جایی‌ها تصریح کرده است که «در برخی قضایا» با رکس تیلرسون «توافق نداشته است. » وی یکی از نقاط اصلی اختلاف با وزیر خارجه پیشین آمریکا را، برجام دانسته و گفته: «وقتی که به توافق با ایران نگاه می‌کنید، به نظر من بسیار بد است ولی از نظر او (تیلرسون) مشکلی ندارد. من به دنبال لغو توافق یا انجام کاری در این زمینه بودم، ولی او کمی متفاوت‌تر می‌اندیشید. لذا ما طرز تفکر مشترکی نداشتیم».

در مقابل پمپئو شخصیتی به شدت ضد ایرانی و مخالف برجام است که تلاش خواهد کرد خصومت‌های ضد ایرانی واشنگتن را تشدید کند. تغییر تیلرسون در شرایطی که تیم وزارت خارجه آمریکا در آستانه دیدار با دیپلمات‌های اروپایی برای بررسی برجام و انجام مذاکرات پیرامون تغییرات در این توافق بین المللی بودند، پیامی جدی به اروپایی‌ها و اقدامی معنا دار در حوزه روابط بین الملل تلقی می‌شود.

ب: افزایش اقدامات خرابکارانه سازمان سیا

از جمله تبعاتی که کمتر به آن پرداخته شده است احتمال افزایش اقدامات خرابکارانه سازمان سیا به عنوان بازوی اجرایی سیاست خارجی آمریکاست. ترامپ «جینا‌هاسپل» از افسران اطلاعاتی کهنه‌کار آمریکایی را به ریاست سازمان سیا منصوب کرده است.‌هاسپل که در سال 1985 به سیا پیوست، یک افسر عملیاتی خشن است که در فوریه 2017 به معاونت این سازمان منصوب شد.نام وی یک دهه پیش، زمانی بر سر زبان‌ها افتاد که مشخص شد سیا در تایلند یک زندان مخفی برای نگهداری، شکنجه و بازجویی از متهمان به ارتباط با گروه‌های تروریستی ایجاد کرده است.وی در سال 2002 ریاست این بازداشتگاه را بر عهده داشته است. اسنادی که بعدها منتشر شد، نشان داد زندانیان در این بازداشتگاه به روش‌هایی که حتی در قوانین آمریکا غیرقانونی است، شکنجه می‌شده‌اند.هاسپل بعدا رئیس دفتر «خوزه رودریگز» رئیس وقت مرکز ضدتروریسم سیا شد. او در سال 2013 هم به معاونت «سرویس سری ملی» که مسئولیت عملیات‌های خرابکارانه مخفی آمریکا در سرتاسر جهان را بر عهده دارد، منصوب شد. حضور چنین شخصی در ریاست سازمان سیا از یک سو و حضور رئیس سازمان سیا در راس وزارت خارجه از سوی دیگر بیانگر تضعیف جایگاه دیپلماسی و تقویت خرابکاری‌های هدفمند و اقدامات براندازانه با هدف تغییر رژیم در کشورهای رقیب در میان مدت است که البته هوشیاری و توجه دستگاه‌های امنیتی کشورمان را طلب می‌کند.

ج: کمتر شدن بزک چهره آمریکا

از جمله تبعات دیگر تغییرات اخیر می‌توان به افزایش ماجراجویی آمریکایی‌ها در عرصه سیاست خارجی و احتمالا انزوای بیشتر این کشور اشاره کرد. تا قبل از خروج تیلرسون شاهد یک سیاست خارجی دوگانه از سوی واشنگتن بودیم: سیاست‌خارجی کاخ سفید و سیاست‌خارجی وزارت امورخارجه. به گونه ای که وزارت خارجه تلاش می‌کرد با بزک تصمیمات کاخ سفید چهره ای عقلانی تر از آن چه در واقعیت است از ترامپ در میان دوستان واشنگتن ترسیم کند، با این حال خروج تیلرسون باعث می‌شود این دوگانگی کمتر دیده شود و حقیقت گزنده و غیر قابل پیش بینی کاخ سفید عریان تر در معرض دید جهانیان قرار بگیرد.

منبع: خراسان