بانوان قدرتمند روم باستان

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا-هانا حیدری؛ نقش و موقعیت زنان در دنیای روم باستان و جوامع باستانی اغلب به دلیل بی‌توجهی نویسندگان و تاریخ‌نگاران قرن نوزدهم و بیستم میلادی دیده نشده است. دانشمندان در پژوهش‌های مدرن سعی می‌کنند که اطلاعات بیشتری درباره جایگاه، حقوق، وظایف و زندگی روزانه این زنان باستانی به دست آورند. البته استخراج این اطلاعات از منابعی که همگی توسط مردان سلطه‌گر باستانی نوشته شده‌اند، کار آسانی نیست.

در ادامه با برخی از پرنفوذترین و ماندگارترین زنان روم باستان آشنا می‎شوید.

آئورلیا کاتا

آئورلیا کاتا که در 120 قبل از میلاد مسیح به دنیا آمد و در 54 قبل از میلاد مسیح از دنیا رفت، مادر جولیوس سزار بود. همسرش در جوانی درگذشت و پیش از آن نیز اکثر اوقات به دور از خانه بود؛ بنابراین مسئولیت بزرگ کردن جولیوس و دو خواهرش (هر دو جولیا نام داشتند) برعهده آئورلیا بود.

آئورلیا و خانواده‌اش در «سوبورا»؛ منطقه‌ای برای طبقه کارگر جامعه، زندگی می‌کردند که برای یک خانواده اشرافی غیرمعمول بود. آئورلیا بعد از مرگ کورنلیا سینا، همسر جولیوس، دختر آنها، جولیا، را بزرگ کرد.

آئورلیا زنی مستقل و باهوش بود. وقتی که جولیوس در سن 18 سالگی به دلیل طلاق ندادن کورنلیا از جانب دیکتاتور سولا به مرگ محکوم شد، این مادرش آئورلیا بود که به دادگاه شکایت کرد و جان پسرش را نجات داد.

لوسیلیا

لوسیلیا در سال 150 میلادی به دنیا آمد. وی دختر امپراطور مارکوس اورلیوس بود و در سن 14 سالگی با لوسیوس وروس، فرمانروای دیگر روم، ازدواج کرد. پس از مرگ لوسیوس، لوسیلیا دوباره ازدواج کرد و طی مبارزات نظامی دانوب به همراه همسر و پدرش در روم سفر کرد. در همین دوران مارکوس اورلیوس از دنیا رفت و کامادوس امپراطور شد.

کارهای کامادوس در حین امپراطوری وی خشم بسیاری را برانگیخت؛ بنابراین لوسیلیا، برادرزاده‌اش، دخترش و دو عموزاد‌ه‌اش برنامه قتل کامادوس را ریختند. قرار بود لوسیلیا به جای کامادوس امپراطور شود اما نقشه‌شان با شکست مواجه شد. مردان بلافاصله به مرگ محکوم شدند، لوسیلیا، دخترش و دخترعمویش به کاپری تبعید شدند. البته کامادوس یک سال بعد، 182 میلادی، آنها را نیز به مرگ محکوم کرد.

کورنلیا آفریکانا

کورنلیا آفریکانا دختر اسکیپیو آفریکانوس، کسی بود که هانیبال را در جنگ پانیک دوم شکست داد. کورنلیا در سال 100 قبل از میلاد مسیح در سن 90 سالگی درگذشت. رومیان از این بانو به نمونه‌ای از تقوا یاد می‌کنند. از میان 12 فرزند کورنلیا تنها سمپرونیا، تیبریوس، گراچیوس و گایوس زنده ماندند. بعد از فوت همسرش، کورنلیا هرگز ازدواج نکرد؛ در عوض روی تحصیلات فرزندانش متمرکز شد.

وقتی که تیبریوس و گایوس به دلیل اصلاحات سیاسی درگیر جنگ و جدال شدند، هیچ‌گاه حمایت مادرشان را از دست ندادند. در نهایت کورنلیا هر دو پسرش را از دست داد؛ آنها به دست سناتورهای محافظه‌کار کشته شدند. وقتی کورنلیا از دنیا رفت، مجسمه‌ای به یاد وی ساخته شد. با گذر زمان، کورنلیا تبدیل به نمادی از مادر ایده‌آل رومی شد.

هورتنسیا

هورتنسیا سخنرانی بود که تاثیرگذارترین سخنانش را در سال 42 قبل از میلاد مسیح در حضور سه قدرت بزرگ دوم (مارک آنتونی، اوکتاویان و لپیدوس) بیان کرد. در آن دوره، سه قدرت بزرگ دوم در حال جنگ با بروتوس و کاسیوس و دیگر قاتلان سزار بودند. آنها افراد ثروتمند را می‌کشتند و دارایی‌های آنها را مصادره می‌کردند تا پول جمع‌اوری کنند با این حال هنوز قادر به فراهم کردن هزینه‌های جنگ نبودند.

بنابراین تصمیم گرفتند که از 1500 زن ثروتمند رومی مالیات اخذ کنند. در آن دوره زنان هیچ قدرتی در سیاست نداشتند بنابراین خشمگین از این که باید هزینه‌های جنگی را پرداخت کنند که به آنها ربطی نداشت به انجمن رفتند و هورتنسیا به عنوان نماینده آنها در برابر سه قدرت بزرگ سخنرانی کرد.

هورتنسیا در بخشی از سخنرانی‌ خود می‌گوید: «پدران، پسران، شوهران و برادران ما را از ما جدا کردید حالا می‌خواهید مال و اموال ما را نیز از ما بگیرید. چرا باید مالیات بدهیم در حالی که هیچ نقشی در افتخارات، دولت‌ و دستورات نداریم؟ از چه زمانی زنان موظف به دادن مالیات هستند؟»

آنتونی، اوکتاویان و لیپدوس از شنیدن این سخنان خوشحال نبودند اما نمی‌توانستند هورتنسیا را مجبور به ترک انجمن کنند. درنهایت آنها موافقت کردند که تنها از 400 زن مالیات بگیرند و بقیه آن را از مردان بگیرند.

لیویلا

لیویلا در سال 13 قبل از میلاد مسیح به دنیا آمد و خواهر امپراطور کلادیوس بود. بعد از ازدواج با گایوس، نوه اگستوس، لیویلا انتظار داشت روزی قدرت را به دست بگیرد اما همسرش کشته شد. عمده شهرت لیویلا به دلیل ارتباطش با سجانوس و تلاش این دو برای تصاحب قدرت بود. سجانوس قاضی اعظم امپراطور تیبریوس بود. وقتی تیبریوس برای سفر به کاپری، روم را ترک کرد، سجانوس بیشتر و بیشتر قدرت گرفت.

در آن زمان لیویلا همسر دراسوس، پسر تیبریوس، بود. وقتی که دراسوس مرد هیچ کس به چیزی شک نکرد اما بعدها معلوم شد که لیویلا و سجانوس او را مسموم کرده بودند. لیویلا و سجانوس برنامه داشتند که ازدواج کنن اما مادر لیویلا نامه‌ای به تیبریوس نوشت و به او اطلاع داد که سجانوس قصد دارد او را از پادشاهی برکنار کنند. سجانوس به مرگ محکوم شد همچنین همه پیروان و فرزندانش نیز کشته شدند.

براساس نوشته‌ها سرنوشت لیویلا به عهده مادرش، آنتونیای جوان، گذاشته شد؛ او نیز تصمیم گرفت که دخترش را در اتاقی زندانی کند تا از گشنگی بمیرد.

هلنا

هلنا در سال 250 میلادی به دنیا آمد. گفته می‌شود که وی ابتدا در شهری به نام درپانوم زندگی می‌کرد که بعدها هلناولیس نامیده شد. وقتی امپراطور آینده روم کنستانتیوس در آسیای صغیر در حال جنگ بود، هلنا را ملاقات کرد که خدمتکار بود. براساس داستان‌ها، وقتی کنستانتیوس متوجه شد که او و هلنا دستبند مشابهی را پوشیده‌اند، تصمیم گرفت که این نشانه‌ای است که آن دو باید ازدواج کنند. در نهایت کنستانتیوس هلنا را ترک کرد و به سراغ زنی با طبقه اجتماعی بالاتر رفت.

حاصل ازدواج هلنا و کنستانتیوس پسری به نام کنستانتین بود که اولین امپراطور مسیحی بود. هلنا به دلیل مهربانی‌اش معروف بود و امروزه از او به عنوان یک قدیسه یاد می‌شود.

جولیا دومنا

جولیا دومنا در سال 170 میلادی به دنیا آمد و 217 میلادی از دنیا رفت. وی همسر امپراطور سپتیمیوس سوروس و مادر امپراطور کاراکالا و گتا بود. جولیا که در سوریه به دنیا آمده بود، دختر کاهن اعظم معبد «الغابال» بود. جولیا و سوروس رابطه خوبی با یکدیگر داشتند و جولیا معمولا به همسرش درباره موضوعات سیاسی مشاوره می‌داد.

جولیا سوروس را در مبارزات نظامی همراهی کرد که در آن دوره برای یک زن کار غیرمعمولی به شمار می‎رفت. بسیاری از رومیان حس می‌کردند که جولیا در حال کسب قدرت زیادی است و به همین دلیل اتهام‌های زیادی به او زده شد اما هیچ کدام از آنها هرگز ثابت نشدند. وقتی که سوروس از دنیا رفت، جولیا به گتا و کاراکالا در امپراطوری کمک کرد. در نهایت کاراکالا برادرش را کشت که باعث تیره و تار شدن رابطه این مادر و پسر شد. با این حال جولیا همچنان پسرش را در مبارزات همراهمی می‌کرد. وقتی که کارکالا کشته شد، جولیا اقدام به خودکشی کرد.

لیویا دروسیلا

لیویا اولین امپراطور زن روم بود، او در سال 58 قبل از میلاد مسیح به دنیا آمد و در سال 29 میلادی از دنیا رفت. لیویا در ابتدا همسر تیبریوس کلادیوس نرو بود و دو پسر از او داشت. وقتی که اوکتاویان(بعدها آگستوس) لیویا را ملاقات کرد، عاشقش شد. در حالی که لیویا هنوز همسر تیبریوس بود و خود اوکتاویان نیز ازدواج کرده بود. در نهایت اوکتاویان همسرش را طلاق داد و تیبریوس را نیز مجبور کرد که لیویا را طلاق دهد.

در روز ازدواج لیویا و اوکتاویان؛ این تیبریوس بود که همسر سابقش را همراهمی کرد. زندگی مشترک لیویا و اوکتاویان بیش از 50 سال به طول انجامید. با وجود این که هر دو از ازدواج‌‌های‌ قبلی خود فرزند داشتند اما هرگز نتوانستند بچه‌دار شوند. در زمان حکومت طولانی مدت اوکتاویان، لیویا یکی از مشاوران ارشد بود. از آنجایی که اوکتاویان پسر نداشت، جولیا تلاش کرد که پسران خودش ولیعهد امپراطور شوند.

در همین دوره بود که شایعاتی بر زبان‌ها افتاد مبنی بر این که جولیا هرکسی که سر راهش قرار بگیرد را می‌کشد از جمله برادرزده و نوه اوکتاویان. گفته می‌شود که لیویا اوکتاویان را با انجیرهای سمی مسموم کرد تا نتواند ولیعهدی پسرش را عوض کند.

توصیفی که از لیویا به عنوان قاتل سریالی دیوانه در نوشته‌های رومی آمده است، به دلیل تصوری است که رومیان باستان از نامادری‌های بدجنس داشتند چراکه در واقعیت، هیچ مدرکی وجود ندارد نشان بدهد که لیویا این افراد را به قتل رسانده است.

اوکتاویان نه تنها از بیماری‌های زیادی نجات یافت بلکه چندین جنگ داخلی را با موفقیت پشت سر گذاشت و توانست جمهوری روم را بازسازی کند و برای بیش از نیم قرن بر روم حکومت کند. احتمالا این ایده که امپراطوری مانند در نهایت توسط انجیرهای سمی همسر مورد علاقه‌اش کشته شد برای رومیان باستان سرگرم‌کننده بوده است. اوکتاویان یک سوم از دارایی‌های خود را برای لیویا به ارث گذاشت. تیبریوس، پسر لیویا، در ابتدا میلی به امپراطوری نداشت و دخالت‌های مادرش را غیرقابل تحمل می‌دانست. وقتی لیویا از دنیا رفت، تیبریوس به مراسم خاک‌سپاری او نرفت و حتی افتخارات زیادی که به مادرش تعلق گرفته بود را رد کرد.