گنجینه‌ای اعجاب‌آور از تاریخ و طبیعت
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی آنا، آذربایجان شرقی که در زمان حکومت پهلوی به آذربایجان خاوری مشهور بود از شمال با کشور جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان هم‌مرزاست. مرکز استان آذربایجان شرقی، تبریز است که از کلان‌شهرهای کشورمان به شمار میرود.
از گردشگری طبیعی که قطعا در فصل گرما یکی از جذاب‌ترین بخش‌های گردشگران محسوب می‌شود می توان به رشته‌کوه قره‌داغ (ارسباران)، کوه سبلان با ۴۸۱۱ متر ارتفاع، ارتفاعات عون بن علی و شبلی، رشته‌کوه اربط (تخت سلیمان) و آتش‌فشان سهند اشاره کرد اگرچه پیست اسکی سهند در جنوب شرقی تبریز از مناطق جذاب در فصل زمستان برای علاقه‌مندان به ورزش مفرح اسکی است.
آبشار خروشان و پرآب گول آخور در در شهرستان ورزقان، ورود هرساله پرندگان مهاجر به تالاب قوری‌گل بستان‌آباد در ۱۵ کیلومتری غرب شهر بستان‌آباد که امروزه برای حفظ محیط زیست و حفظ آنها تبدیل به منطقه شکار ممنوع شده، آبشار آسیاب‌خرابه جلفا در شهرستان جلفا که دیواره‌هایش از خزه‌ها و سایر گیاهان آبزی پوشیده شده، آبشار سرکنددیزج شبستر در شهرستان شبستر، آبشار عیش‌آباد مرند، آبگرم قلعه‌کندی شهرستان کلیبر و آبگرم ممان میانه با آبگرم معدنی و خواص درمانی زیادشان از جمله گردشگاه‌های مسافران بهاری و تابستانی است.
جنگل‌های ارسباران که یکی از مناطق سرسبز و دیدنی استان به شمار میرود علی رغم جاذبه طبیعی، در روزگاری آبستن برخی وقایع تاثیرگذار در تاریخ کشورمان نیز بوده چراکه ارسباران در زمانی یکی از کانون‌های جنبش مشروطه ایران بوده است.
با گذر از مناظر دیدنی و چشم‌نواز استان آذربایجان شرقی، اگر بخواهیم گشت و گذاری در بناهای تاریخی داشته باشیم می‌توان به آرامگاه شیخ شهاب‌الدین اهری به عنوان میراثی از دوره صفویه سر زد. این بنا که از سال ۱۳۷۴ به موزه ادب و عرفان تبدیل شده تنها موزه عرفان کشورمان است. آرامگاه شیخ شهاب‌الدین اهری دربرگیرنده ساختمان‌های خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره‌ها، و تعدادی غرفه است که با گچبری‌ها و نقاشی‌های خاصش مزین شده است.
همچنین پیشنهاد می‌شود که اگر در سفر به استان آذربایجان شرقی به شهرستان مراغه رفتید، بازدید از رصدخانه مراغه را حتما در برنامه‌های خود قرار دهید. این رصدخانه بنایی از دورهٔ هلاکوخاناست که زیرنظر خواجه نصیرطوسی در شهر مراغه به شکل برجی استوانه‌ای ساخته شد. گفته می‌شود که رصدخانهٔ مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبوده بلکه در آن شاخه‌های مختلف نیز درس داده می‌شده است. در بخش کناری رصدخانه، سرایی برای خواجه و منجمان در نظر گرفته شده و مدرسه علمیه‌ای هم برای استفاده طلاب دانشجو تاسیس شده است.
ارگ تبریز یا همان ارگ علیشاه در سده هشتم هجری به عنوان مسجد ساخته شد اگرچه بعدها به این بنا به قلعه‌ای نظامی تبدیل شد و به عنوان باروی نظامی و بخش جنوبی دیوار شهر به شمار رفت. در فضای پیرامون ارگ، مصلی بزرگ تبریز بنا شده که بخشی از فضای دیداری ارگ را تحت پوشش قرار داده است. محوطه اطراف ارگ در دهه‌های پس از انقلاب دستخوش تغییرات زیادی شد که برای احداث مصلی در نظر گرفته شده بود و در نهایت طی سالهای گذشته «ساخت پارکینگ برای مصلا» در حریم بنای تاریخی ارگ علیشاه تبریز یکی از حواشی بود که بار دیگر ارگ علیشاه را بر سر زبان‌ها انداخت.
کتیبه رازلیق سراب یکی دیگر از بخش‌های تاریخی استان آذربایجان شرقی است که با خط میخی اورارتویی، قدمت و تاریخ این سرزمین را هر چه بیشتر یادآوری می‌کند.
به تعبیر باستان شناسان در این کتیبه آمده است: من به سرزمین آریو لشکر کشیدم. من سرزمین اوئوشو را تسخیر کردم. من تا کنار رود مونارسیدم و از آنجا بازگشتم. من سرزمین گیردو؟، گتوها؟ و توایشیدو را تسخیر کردم. شهر روتومنی؟ را من گرفتم. سرزمینهایی را که من تسخیر کردم تحت سلطه و باج خود قرار دادم. این قلعه را به زور گرفتم و دوباره آنرا ساختم. من آنرا به آرگیشتی ایردو نامگذاری کردم. تا بخاطر یاری بیا اونی=اورارتو. برای مطیع ساختن سرزمینهای دشمن. به یاری و عظمت خدای خالدی و آرگیشتی بزرگ. شاه جهان، شاه شاهان، شاه شهر توشپا آرگیشتی گوید: هر کس نام مرا محو کند، یا به این نوشته خسارتی رساند. امیدوارم خدای خالدی (ته‌ای شیا) و (شیوانی) او را از این گردون براندازد.
خانهٔ علوی که به موزه زنده سفال تبریز معروف است، در سال 1379 با حمایت استاندار و ریاست محترم سازمان میراث فرهنگی وگردشگری وقت آماده شده است. بخشی از بیرونی خانه قاجاری است و به خانواده صرافلار وخانواده علوی تعلق داشته است.
این خانه در دو طبقه، زیرزمین و یک طبقه فوقانی ساخته شده و بر اساس معماری که دارد بازدیدش برای هر گردشگر جالب و دیدنی است. بخش داخلی ساختمان نمایشگاه دائمی است و حوضخانه آن یکی دیگر از بخش‌های دیدنی آن به شمار میرود. همچنین ایوان‌های گچبری شده‌اش و حوضی که در کمیان باغچه‌ها قرار گرفته در کنار ارسی‌های رنگین چشم‌های هر بازدید کننده‌ای را خیره می‌کند.
برج خلعت پوشان میراثی از دوره صفویه است که در اوایل دورهٔ قاجاریه در اختیار کارگزاران حکومت قرار داشته و بعد به عنوان مکانی برای هدیه و به اصطلاح خلعت دادن ولیعهدان قاجار به خدمتکاران مورد استفاده قرار می‌گرفته است.این برج دارای سه طبقه و به شکل یک منشور بلند است که این منشور قاعده‌ای کثیرالاضلاع با ۱۶ ضلع و قطر ۹/۵ متر دارد. طبقه اول سقفی گنبدی شکل دارد، طبقه دوم آن با پوشش تیرآهن مرمت شده است و طبقه‌ی سوم هم بدون سقف است.
آسیاب خرابه که به علت وجود ویرانه‌های یک آسیاب آبی به آسیاب خرابه معروف شده، آبشارهای کوچک و بزرگی دارد که از بالای کوه به سمت پایین آن سرازیر می‌شود. دیواره‌های آبشار از خزه‌ها پوشیده شده و در کنار چشمه آن درخنان انجیری روییده‌اند که زیبایی این منطقه را دوچندان کرده است.
خانه مشروطیت از از خانه‌های تاریخی و موزه‌های تبریز به شمار میرود که با معماری به سبک قاجار از دیدنی‌ترین آثار تاریخی تبریز است. خانه مشروطیت توسط حاج مهدی کوزه‌کنانی در سال ۱۲۴۷ ساخته شد و بعد به محل تشکیل نشست‌های انجمن تبریز و مرکز فرماندهی مجاهدان در طیمحاصرهٔ ۱۱ ماههٔ تبریز و نیز مرکز تصمیم‌گیری برای پایین‌آوردن پرچم‌های تسلیم در برابر شاه قاجار تبدیل شد به طوریکه می‌توان از مشروطه‌خواهانی چون ستارخان و باقرخان به عنوان کسانی که در آن فعالیت می‌کرده‌اند، نام برد. این بنا با ۱۳۰۰ متر مربع مساحت، در دو طبقه ساخته شده و پنجره‌های ارسی، درب‌های منبت‌کاری‌شده، غلام‌گردش، کلاه‌فرهنگی و نورگیر یکی از مهم‌ترین بخش‌های دیدنی این بنای تاریخی به شمار میرود.
کلیسای سن استپانوس، کلیسایی در میان کوه‌های منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان است. این کلیسا که از سده نهم میلادی برجای مانده، برای ارامنه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به واسطه نام استپانوس که شهید اول راه مسیحیت است، جایگاه خاصی دارد.این کلیسا متعلق به شاخه مسیحیان گریگوری (پیروان گریگور روشنگر) که ساکن ارمنستان هستند تعلق دارد و همچنین گفته می‌شود در یک روز از سال، هزاران نفر از ارمنیان در این نقطه جمع می‌شوند و مراسم و مناسک خاص خود را به‌جای می‌آورند.
تمامی کسانی که به آذربایجان شرقی سفر می‌کنند، در بازدید از بناهای تاریخی و قدیمی استان به اتفاق مسجد کبود را یکی از شاهکارهای هنر و معماری اسلامی می‌دانند. این مسجد که با عنوان مسجد جهانشاه نیز شناخته شده، متعلق به قرن ۹ هجری قمری است.
سردر مسجد کبود کتیبه‌ای وجود دارد که در سال ۸۷۰هجری شمسی نصب شده که نشان می‌دهد مسجد در سال ۸۴۵ هجری شمسی تاسیس شده است. این مسجد در زلزله سال ۱۱۵۸ شمسی آسیب جدی دید و پس از 150 سال مرمت شد. البته خرابی‌ها و ویرانی‌های این مسجد به همین جا ختم نمی‌شود چراکه بعدها گروهی به بهانه بجا آوردن نماز جماعت وارد آن شدند کف کاشی‌کاری شده مسجد را فرش کردند.
زیبایی این مسجد بخاطر کاشی‌کاری، انواع خطوط به‌کار رفته و رنگ لاجوردی کاشی‌کاری‌های معرق آن است. بنای مسجد شامل صحن اصلی یا صحن بزرگ است که به شکل مربع و در زیر گنبد اصلی قرار دارد. صحن کوچک در قسمت جنوبی مسجد و زیر گنبدی کوچکتر است و در جنوبی‌ترین بخش مسجد (در جنوب صحن کوچک) سردابه‌ای وجود دارد که در آن دو قبر دیده می‌شود . گفته می‌شود دو مقبره موجود متعلق به جهانشاه و دخترش است.
بازار تبریز نخستین بازار ثبت شده در فهرست میراث جهانی است. این بازار بزرگترین بازار سرپوشیده جهان است و اگرچه این بازار در زلزله سال ۱۱۹۳ هجری قمری ویران شد اما هنوز هم شاهکاری از معماری ایران را نشان می‌دهد.
بازار تبریز طولی معادل یک کیلومتر دارد و با طاق‌ها و گنبدهای بلند، سازه‌های آجری به هم پیوسته، طراحی مغازه‌ها، فراوانی تیمچه‌ها و تعداد زیاد مدرسه و مسجدهایش، نمونه‌ای از محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی است، به طوریکه بسیاری از جهانگردان ازجمله ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی از زیبایی و شکوه آن گفته‌اند.
بازار تبریز نقش عمده‌ای در بافت شهر دارد و از سمت شرق به عالی‌قاپو (مجموعهٔ کاخ‌های ولیعهدنشین)، از سمت غرب به مسجد جامعو از شمال، بخش‌هایی از شمال رودخانهٔ مهران‌رود محدود شده و این دو بخش به‌وسیلهٔ پل‌های چوبی که در امتداد راسته بازار قرار دارند، به هم متصل می‌شوند. اغلب تیمچه‌ها و سرای‌ها بازار دارای سه طبقه هستند که طبقهٔ زیرین مخصوص انبار کالا، طبقهٔ دوم تجارتخانه و محل کار و طبقهٔ سوم برای استراحت و آسایش طراحی شده است.
راسته‌های اصلی توسط راسته‌های فرعی به هم متصل شده‌اند و در فضاهای بین آنها تیمچه‌ها و سراها بنا شده است. تقاطع راسته‌ها در سه راهی‌ها و چهار راهی‌ها را طاق‌های آجری گنبدی پوشانده است که بزرگترین گنبد بازار، گنبد تیمچه امیر و زیباترین نوع معماری آن تیمچهٔ مظفریه است.
این بازار در میان بومیان تبریز نیز جایگاه و اهمیت قابل توجهی دارد به طوریکه در ایام سوگواری سید و سالار شهیدان و یا در شب‌های ضربت خوردن و شهادت مولا علی (ع) شاهد احتزاز پرچم‌های عزاداری، نورافشانی‌های خاص این شب‌ها، عزاداری و ادای نذر و نذورات در آن هستیم.
موزه ایلخانی مراغه، موزه مردم‌شناسی بناب، معبد مهر، موزه آذربایجان، مسجد قرمز بناب، مسجد جامع سراب، قلعهٔ نجفقلی خان میانه، قلعهٔ قیزلار قالاسی مراغه، کاخ شهرداری تبریز، غار هامپوئیل، خانه تاریخی خسروشاهی بناب ، موزه عصر آهن تبریز، موزه قرآن و کتابت تبریز، حمام نوبر تبریز، حمام تاریخی حاج فتح‌الله و بازار تاریخی تبریز از جمله بخش های دیدنی و تاریخی استان به شمار میرود.
انتهای پیام/