علل اختلاف در تاریخ شهادت حضرت زهرا (س)

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر آنا، زمان شهادت و وفات حضرت زهرا (س) همانند مکان دفن ایشان از مجهولات تاریخی است که نشانه اوج مظلومیت حضرت است.

عواملی چند ممکن است منشأ این اختلاف باشد؛ از جمله:

1. نقل حوادث تاریخی در آن دوران همانند امروز نبوده که به صورت نوشته و کتاب در آید و به نسل های بعدی منتقل شود، بلکه انتقال رویدادهای تاریخی به طور عمده شفاهی بود و از خاطر و ذهن افرادی به اذهان دیگران منتقل می‌شد. کسی نمی تواند ادعا کند که همه این ناقلان از‌اشتباه مصون بودند.

2. از سوی دیگر در آن روزها مسلمانان سرگرم جنگ بودند، در چنین شرایطی کمتر دغدغه داشتند که حوادث تاریخی را به طور دقیق ثبت کنند.[1]

3.پس از اختلاف و دسته بندی های سیاسی که پس از رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پدید آمد ، کسانی که روی کار آمدند و قدرت را در دست گرفتند، تا آنجا که توان داشتند، تاریخ حادثه‌ها را دست کاری کرده‌اند.[2]

پراکندگی گفتار تاریخ نگاران در این موضوع گواهی روشن بر تحریف عمدی آنان در تاریخ شهادت حضرت زهرا(س) است.

در رابطه با زمان وفات و شهادت حضرت زهرا(س) روایات متفاوتی نقل شده است که برخی از این روایات بی سند و مرفوع است و در نتیجه از اعتبار کافی برخوردار نیست و برخی روایات نیز مدت زندگی حضرت زهرا را پس از رحلت پدر گرامی‌اش دو یا شش و یا هشت ماه بیان کرده اند، چون این دسته از روایات نیز سند درستی ندارند و یا از امام معصوم نقل نشده‌اند نمی تواند معتبر و قابل توجه باشند.

بعضی از احادیث گویای این است که حضرت پس از رحلت رسول خدا (ص)ـ سه ماه یا یکصد روز در قید حیات بود.[3] این گونه احادیث را ممکن است با حدیث مشهور طبری که شهادت حضرت را سوم جمادی الثانیه می داند.[4] بدین طریق جمع کرد که سه ماه پنج روز کمتر از سوم جمادی الثانیه یعنی نود و پنج روز است و یکصد روز، پنج روز بیشتر از نود و پنج روز می شود و تفاوت چند روز قابل توجه نیست، مرحوم علامه مجلسی نیز به این مطلب‌اشاره دارد.[5]

در نتیجه تنها روایاتی که قابل تأمّل است؛ روایات هفتاد و پنج روز و سوم جمادی الثانیه یعنی نود و پنج روز است. روایت هفتاد و پنج روز به دو طریق ـ ابو عبیده و هشام بن سالم[6] ـ از امام صادق(ع) نقل شده است و روایت سوم جمادی الثانیه یعنی نود و پنج روز در روایت ابو بصیر، نیز از امام صادق(ع) تصریح شده است. این دو تعبیر با توجه به قول مشهور شیعه درباره رحلت پیامبر اکرم (ص) در بیست و هشتم ماه صفر با هم تعارض دارد، چون که هفتاد و پنج روز پس از رحلت پیامبر اکرم ، موافق با سیزدهم جمادی الاولی می شود، نه سوم جمادی الثانیه.
ممکن است دلیل اختلاف در این دو دسته از روایات صحیحه رایج نبودن نقطه گذاری بر کلمات در زمان صدور روایات باشد.

توجه به شباهت «خمسه و سبعون» با «خمسة تسعون» مؤید این معناست. به عنوان مثال در کتاب کافی در مورد زمان شهادت حضرت زهرا (س) چنین آمده است: «و توفیت و لها ثمان عشرة سنه و خمسة و سبعون یوما».[7] همان گونه که در این روایت دیده می شود شباهت «خمسه و سبعون» به «خمسه تسعون» خیلی نزدیک است و‌اشتباه نسّاخ، تاریخ نویسان یا راویان حدیث می تواند موجب پدید آمدن دو تاریخ متفاوت در رابطه با روز شهادت حضرت زهرا(س) باشد.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. شهیدی، سید جعفر، زندگانی فاطمه زهرا (س)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص155.
[2]. همان، ص155.
[3]. مجلسی، بحارالانوار، موسسه الوفاء، ج43، ص213.
[4]. محمد بن جریر طبری، دلائل الامامه، نجف، ص43.
[5]. بحارالانوار، همان، ج43، صص215 و 216.
[6]. کلینی، اصول کافی، دارالکتب الاسلامیه، ج1، ص457.
[7]. همان، ج1، ص457؛ مجلسی، همان، ج43، ص7.
*مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم

منبع: کیهان