سال استقرار و تحکیم دانشگاه آزاد اسلامی در مسیر جدید

وأَنَْ لیَسَ للِْنِسَْانِ إلَِّ مَا سَعَى. وأَنََّ سَعْیه سَوْفَ یرَى» سوره نجم، آیات 39 و 40 ( و اینکه برای انسان هیچ چیز نیست مگر آنچه کوشیده است و حاصل کوشش او به زودی دیده می‌شود.)

سال 1396 که در پایان آن هستیم، با تدبیر رهبر فرزانه انقلاب، سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال نام گذاشته شد. این نام‌گذاری خصوصا به منظور جهت‌دهی سرمایه ملی در مسیر تقویت تولید ملی بوده است. دانشگاه‌ها یکی از مهمترین منابع رشد، پیشرفت و تقویت تولید ملی محسوب می‌شوند. لذا در درجه اول این سوال مطرح است که دانشگاه‌ها که مرکز و مرجع تولید علمی هستند، چه تغییر مسیرهایی را برای توفیق در تولیدات علمی هم در حوزه‌های پژوهشی و آموزشی و هم در روندهای اداری معمول داشته‌اند؟ در واقع این سوال مطرح است که چه بازنگری‌هایی در حوزه علم انجام شده است که منجر به تقویت درونگرایی اقتصادی و تقویت تولید ملی شود؟ و بالاخره اینکه دانشگاه‌ها، تا چه میزان به ویژگی‌های حوزه نیازهای صنعتی، کشاورزی و خدمات از یکسو و نیازهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ایرانی توجه داشته‌اند؟ اکنون و در پایان سال، هر نهاد علمی و دانشگاهی باید در برابر پرسش‌هایی از این دست، وجدان عمومی را به داوری فرا بخواند. اگرچه طرح چنین پرسش‌هایی مطالبه‌ای کلی از تمامی نهادهای علمی کشور است، اما دانشگاه آزاد اسلامی طی یکسال گذشته، در عین حال که چنین پرسش‌هایی را مبنای برنامه‌ریزی راهبردی خود قرار داده است، همچنین پرسش اساسی دیگری را نیز به عنوان مبنای نگرش به علم در برابر خود مطرح کرده است و آن اینکه علم و دانش باید از چه بنیان نگرشی و معرفتی برخوردار باشد تا بتواند مرجع حل مسائل بزرگ و تقویت منافع ملی، اقتصاد مقاومتی و تولید ملی شود؟

به‌طور حتم در این مسیر، گفتمان معنویت‌گرایی و عقل‌گرایی که توجه به ارزش‌های الهی و عقل و تدبیر امر دنیا و آخرت را تامین می‌کند، اهمیت زیادی دارد. همین نگاه است که دانش و تولید را وابسته به ارزش‌های الهی قرار می‌دهد و از سوی دیگر توجه به تجربه‌های جهانی، مسیر را به‌سوی منافع ملی و تولید ملی باز می‌کند. همان‌طور که خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: وَالَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ ان یعْبُدُوها وَأَنَابُوا إِلَى اللَّه لَهمُ الْبُشْرَى فَبَشِّرْ عِبَادِ (17) الَّذِینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَه أُوْلَئِک الَّذِینَ هدَاهمُ اللَّه وَأُوْلَئِک همْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ (سوره زمر - آیه18) این بشارت برای عباد خداست؛ کسانی که همه گفته‌ها را می‌شنوند و بهترین آنها را گزینش می‌کنند.

دانشگاه آزاد اسلامی طی یک‌سال گذشته اراده متفاوتی را در تاثیر واقعیت اسلام بر روندها و فرآیندها از خود نشان داده است. برای مدیریت عالی جدید دانشگاه، اسلام مرجع ارزش‌گذاری، قانون‌گذاری و روشمند‌کردن عملی مسیر اقتصاد و تولید است و این مفاهمه باید تحقق خود را در عمل اثبات کند. بهره‌گیری از عقلانیت و معنویت توأمان، توجه به عدالت به‌عنوان پایه اصلی حیات اجتماعی چنانکه حضرت علی علیه‌السلام فرمودند: العدل حیاه الاحکام (غرر الحکم)؛ توجه ویژه به مسئولیت اجتماعی به‌عنوان محور اصلی تحقق کار کامل و مفید، توجه به جایگاه بازبودگی جهانی در کسب تجربیات مفید و لحاظ نگاه تمدن‌گرایی به‌عنوان تقویت‌کننده نگاه بنیانی به سبک زندگی اسلامی ایرانی محورهای عملیاتی و نه صرفا نظری دانشگاه آزاد اسلامی است.

طی بیش از یک‌سال فعالیت دانشگاه آزاد اسلامی تحت مدیریت عالی دکتر علی‌اکبر ولایتی، تجدیدنظرهایی جدی در پژوهش‌های کاربردی با هدف تقویت پژوهش و روندهای اجرایی پژوهش صورت گرفته است. بازنگری‌ هدف‌گرا در روش‌های اجرایی، تخصیص بودجه و تاثیرگذاری بر مسیر آموزش، پژوهش و تولید معطوف به یادگیری و فضای دانشجویی به سمت نیازهای پژوهش بومی و ملی از جمله تغییراتی است که در مسیر آن گام می‌گذاریم.

درخصوص رابطه پژوهش، آموزش و تقویت تولید ملی در بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات، بازنگری در معیارهای پژوهش راهبردی، موضوعات و روش‌های پژوهشی و آموزشی که موجب تقویت کیفیت و عرضه محصولات در بخش صنعت، کشاورزی و خدمات می‌شود؛ توجه به اولویت‌های اصلی تقویت اقتصاد مقاومتی و تولید ملی و تمرکز بر همکاری میان دانشگاه و بخش تولید و صنعت که به افزایش کیفیت و تنوع آموزش، بهبود مهارت‌ها و در نهایت تربیت نیروی کار ماهر و متخصص منجر می‌شود، رئوس اقدامات یک‌سال گذشته را تشکیل می‌دهد که در عین حال باید به‌عنوان برنامه مستمر سال‌های آتی مورد توجه قرار گیرد.

در زمینه رابطه آموزش، یادگیری و پژوهش، نظام آموزشی دانشگاه برای تکمیل چرخه یادگیری، به فرصت پژوهشی لازم در اختیار دانشجویان اندیشیده است. توسعه امکانات پژوهشی دانشگاه از جمله پژوهشکده‌های تخصصی برای افزایش فرصت لازم جهت افزایش مهارت‌های تخصصی و کاربردی دغدغه یک‌سال‌ اخیر بوده است. همچنین تقویت رابطه دانشگاه با بخش‌های عمومی و خصوصی (اعم از کشاورزی، صنایع و خدمات) به‌گونه‌ای که فارغ‌التحصیلان به نیروهای خلاق و مفید شاغل در این حوزه‌ها تبدیل شوند، از دیگر راهبردهای مورد توجه دانشگاه آزاد اسلامی بوده است. نوآوری، دغدغه محوری دیگر دانشگاه آزاد اسلامی است. توجه به نظام آموزشی و برنامه‌های پژوهشی به‌نحوی که به ایجاد فرصت‌های لازم برای نوآوری در صنعت، تولید، خدمات و کارآفرینی کمک کند، محور تمرکز دیگری است که مورد تامل بوده است.

لذا سال 1396 را باید سال استقرار و تحکیم دانشگاه آزاد اسلامی در مسیری منطبق با آرمان انقلاب اسلامی ایران دانست. نگاه کلان حاکم بر دانشگاه طی یک‌سال گذشته، انطباق حداکثری عملکردها و فرآیندها با رویکرد اسلامی و انقلابی به فرهنگ، اقتصاد و سیاست نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است. با تدارک زمینه مساعد و هماهنگ، اکنون دانشگاه آزاد اسلامی در آستانه بروز قابلیت‌ها و ظرفیت‌های افزوده‌ای است که در قالب محصول ارائه می‌شود. راه آینده دانشگاه آزاد اسلامی با سرمایه‌گذاری گسترده در فناوری‌های پیشرفته، سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های بخش صنعت، بالابردن سطح تحقیق و توسعه و سرمایه‌گذاری تحقیق و توسعه‌گرا در علم و فناوری است. با توجه به وضعیت خاص کشور و اولویت نیازها، خصوصا سرمایه‌گذاری در هوافضا، علوم زیست‌محیطی، علوم زمین‌شناسی و دریاشناسی، زمین‌لرزه و کاهش بلایا، علوم زیستی و زیست‌ فناوری، ارتباطات و اطلاعات و همچنین ریزفناوری می‌تواند به‌عنوان حوزه‌های راهبردی تحقیقات آینده در دانشگاه قرار گیرد.

*سرپرست سازمان چاپ و مسئول امور رسانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی