ناگفته‌های تکان‌دهنده پسرخاله فرح پهلوی درباره فساد اخلاقی همسر شاه + تصاویر

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر آنا، درباره سقوط و نزول رژیم پهلوی تحلیل‌ها از داخل و خارج کشور بسیار است؛ از افرادی که سقوط این رژیم را در بحران‌های اقتصادی سال‌های آخر سلطنت محمدرضا شاه می‌بینند تا تحلیل‌هایی که بسته بودن فضای سیاسی و انسداد زمان شاه و مقابله با مذهب را شاهدی بر وقوع انقلاب می‌دانند.

بااین‌حال روایت سقوط سلسله پهلوی از زبان افراد نزدیک به شاه و درباریان لطف دیگری دارد چراکه از نزدیک شاهد مناسبات و اتفاقات آن دوران بودند. «احمدعلی مسعود انصاری» یکی از این افراد است. وی که پسرخاله فرح پهلوی بود، پس از اتمام تحصیلات در رشته اقتصاد تا زمان انقلاب 57 به اموری همچون تدریس در دانشگاه ملی، سرپرستی امور دانشجویان، عضویت در هیئت نمایندگان ایران در بازار مشترک، معاونت مدرسه عالی شمیران را در کارنامه دارد.

تصویری از فرح پهلوی کنار احمدعلی مسعودانصاری

مسعودانصاری پس از خارج شدن از امور دانشگاهی به مسئولیت‌هایی همچون رئیس هیئت مدیره شرکت توسعه کن، مدیرعامل شرکت ای‌پی سیستم در ایران و مشاور شرکت ادرین ولکر مشغول شد. به‌گفته خودش "در زمان انقلاب، رابط میان آیت‌الله شریعتمداری و شاه بودم و قرار بود به‌پیشنهاد آیت‌الله شریعتمداری ــ که شاه با آن موافقت کرد ــ حزبی اسلامی را تأسیس کرده و رئیس آن باشم که سرعت پیروزی انقلاب فرصت این کار را نداد".

او پس از انقلاب به خارج از کشور رفت و در سال‌های اخیر مشاور مالی و شخصی رضا پهلوی فرزند شاه بود اما در پرتو مسائل مذهبی که به آن اعتقاد داشت به او اعلام کرد که دیگر سلطنت‌طلب نیست و به افشای پشت‌پرده مناسبات دربار پهلوی و این روزهای باقی‌مانده این خاندان پرداخت.

به‌دلیل اقامت او در خارج از کشور، فرصت مصاحبه حضوری با وی دست نداد، به‌همین خاطر او درخواست ما برای مصاحبه مکتوب را پذیرفت و به سؤالات ما پاسخ گفت که از وی کمال تشکر را داریم. تصاویری هم که مربوط به گذشته است از آلبوم شخصی آقای مسعودانصاری است که برای ما ارسال کرده‌اند.

متن زیر مشروح گفت‌وگوی تسنیم با پسرخاله فرح پهلوی است که در ادامه می‌خوانید:

تسنیم: با سلام و تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دارید. با توجه به اینکه ایام پیروزی انقلاب اسلامی ایران نزدیک است، به‌نظر شما عاملی که منجر به این شد تا شاه دیر به‌فکر اصلاح کشور بیفتد و در چندماه منتهی به حکومتش کارهایی کند که نتیجه معکوس داد، چیست؟ نزدیکان شاه چه‌نقشی در بی‌اطلاعی او داشتند؟

مسعود انصاری: به‌نام خدایی که یکی است و هرچه هست از اوست و بازگشت همه ما به‌سوی اوست. همه چیز در احاطه قدرت اوست. خداوندا، پناه به تو می‌برم از شر وسوسه‌های شیطان مردود.

با تشکر از اینکه مقدمه این گفت‌وگو را آغاز کردید، خداوند در سوره اسرا، آیه 80 می‌فرماید: "وبگو بارالها مرا به قدم صدق داخل و با قدم صدق خارج کن و از جانب خود، حجت و بصیرت روشنی که دائماً یار و مددکار باشد، عطا فرما". همچنین در سوره اسراء آیه 36 می‌فرماید: "و هرگز بر آنچه علم و اطمینان نداری دنبال مکن که چشم و گوش و دلها همه مسئولند".

به‌لطف و بزرگی خداوند هدفم از صحبت‌هایی که می‌کنم، نزدیک‌تر شدن به حقیقت آنچه در سالهای 1351 تا 1357 اتفاق افتاد، است. باید اذعان کنم که همه چیز را نمی‌‌دانم و آنچه می‌گویم مشاهدات، شنیده‌ها و عقل و باور نگارنده است که با مشاهدات و صحبت‌های نزدیکان خاندان پهلوی ادغام شده است تا کمکی باشد برای نزدیکتر شدن به حقیقت. حضرت عیسی(س) می‌فرماید "حقیقت را پیدا کنید و حقیقت شما را آزاد می‌کند". در زندگی باید آنچه را می‌بینیم و می‌شنویم بر اساس حقیقت قبول کنیم نه بر اساس چیزهایی که تمایل به شنیدن و دیدن آنها داریم.

محمدرضا پهلوی کنار احمدعلی مسعود انصاری

ابتدا لازم است درباره نقش فرح دیبا و گروه سیاسی ایشان در سقوط نظام شاهنشاهی صحبت کنم تا حقیقت ماجرا بدون ابهام برای اذهان عمومی آشکار شود. اینکه این افراد چرا چنین اقداماتی را صورت دادند برای نگارنده جای سؤال دارد و پاسخ سؤالات ایجادشده در این زمینه را باید از خود آنها جویا شد. وقتی از نقش این افراد در سقوط نظام شاهنشاهی صحبت می‌کنیم در مورد مثبت و منفی بودن آن قضاوت نخواهیم کرد چراکه قضاوت با خداست و ما در مقام قضاوت نیستیم.

گروه سیاسی فرح به‌دنبال کسب قدرت از طریق فرح بود

حلقه گروه سیاسی فرح، مشاورین سیاسی این خانم محسوب می‌شدند و خواست آنها اصلاح مملکت از دید خود و در اختیار گرفتن قدرت از طریق فرح بود، به‌عبارت دیگر این گروه به‌دنبال حکومت از طریق فرح بودند. از این گروه رضا قطبی و فریدون جوادی به‌واسطه نزدیکی بسیار زیاد به فرح، نفوذ قابل ملاحظه‌ای روی وی داشتند و فرح نیز آنها را قبول داشت. از نظر من این دو نفر (جوادی و قطبی) دارای این خصوصیات و باورها بودند؛ از نگاه آنها، فرح محبوب و شاه منفور بود، شاه و اطرافیان او را ظالم، فاسد و دزد می‌دانستند، ایران را نمی‌شناختند، مذهبیون را آدم حساب نمی‌کردند و فکر نمی‌کردند حکومت شاهنشاهی به‌آسانی می‌تواند سقوط کند و سخت چپ‌گرا بودند.

فرح نقش کلیدی در فروپاشی سلطنت داشت

تسنیم: یعنی فرح به‌نحوی وابسته به این افراد بود؟ علت تأثیرپذیری او از امثال رضا قطبی چه بود؟

مسعود انصاری: فرح خانم انسانی مهربان و خیرخواه بود، اگر ایشان به کارهای خیریه، هنری و مبارزه با ظلم به‌صورت موردی ادامه می‌داد و وارد سیاست نمی‌شد، شاید امروز حتی پسرش در ایران پادشاهی می‌کرد. همان‌طوری که شرح خواهم داد تحت نفوذ آقای قطبی و جوادی، وی نقش کلیدی در فروپاشی سلطنت پهلوی بازی کرد. البته نمی‌توان نقش صددرصدی برای آنها قائل شد اما فرح خانم و این گروه نقش مهمی در سقوط سلطنت پهلوی داشتند.

آقای رضا قطبی (پسردایی فرح) با فرح بزرگ شده بود. پدر ایشان آقای محمد علی قطبی و مادر ایشان خانم لویز قطبی (خاله آقای شاهپور بختیار) بود. فرح خانم به وی اطمینان و علاقه بسیار داشت. این اطمینان و علاقه باعث شد تا آقای رضا قطبی از امکانات و قدرت بسیار زیادی بهره‌مند و به ریاست سازمان رادیو و تلویزیون ملی منسوب شود. رضا قطبی رادیو و تلویزیون را به‌خوبی گسترش داد و تا جایی که شاهد بودم اکثر افرادی که برای رضا قطبی کار می‌کردند ایشان را دوست داشتند. قطبی از نظر فکری کاملاً چپ بود که موجب شد تا تعداد زیادی از چپ‌گراهای مخالف در رادیو و تلویزیون استخدام شوند.

چه‌کسی پیشنهاد تغییر تقویم شاهنشاهی را داد؟

وی که اعتماد به نفس بسیار زیادی داشت ملی‌گرا بود که در دوران دکتر مصدق در دبیرستان البرز مورد اصابت ضربه چاقو قرار گرفت. وی با اینکه چپ‌گرا بود پیشنهاد داده بود تا هر وقت نزد شاه می‌آید زانو زده و دست شاه را ببوسد!! این پیشنهاد او موجب ناراحتی شدید پدر من شده بود چراکه این نوع تشریفات را نمی‌پسندید. پیشنهاد تغییر تقویم به تقویم شاهنشاهی از سوی رضا قطبی و آقای شجاع‌الدین شفا داده شد که نارضایتی بسیاری از مردم را به‌دنبال داشت. قطبی معمولاً به مهمانی‌های کاخ نمی‌آمد. در آن زمان با راه و روش او مخالفت می‌کردم و تا جایی که به‌خاطر دارم به‌واسطه این مخالفت‌ها من را "گشتاپو" می‌خواند.

پرداخت سه‌میلیون و پانصدهزار دلار برای خروج رفقای فرح از کشور

تسنیم: بعد از پیروزی انقلاب برخوردی با قطبی داشتید؟‌

مسعود انصاری: بعد از انقلاب ایشان را پس از فوت شاه در قاهره دیدم. شاه از او سخت عصبانی بود و این موضوع باعث شده بود تا هیچ‌گاه به دیدن شاه نیاید. خروج رضا قطبی و فریدون جوادی از ایران با هزینه سه میلیون و پانصد هزار دلاری میسر شد که این مبلغ توسط فرح خانم پرداخت شد. به‌خاطر دارم در ماه‌های آخر زندگی شاه، همراه با شاه در کاخ قبه قاهره نشسته بودیم. فرح خانم وارد شد و به شاه گفت "رضا سلام رسانده (رضا قطبی)"، شاه پاسخی نداد. فرح چندین بار این سلام رساندن را تکرار کرد و در نهایت شاه سر خود را بلند کرده و گفت "... خورد"!

احمدعلی مسعودانصاری کنار فرح پهلوی

من چندین نوبت با او برخوردهایی داشتم. قطبی به من می‌گفت "اسم خدا را به این اندازه نبر!"، در مورد پدرش هم می‌گفت، "پدر من دزد است". در مورد عدالت اجتماعی و مباحث اقتصادی هم معتقد بود کمترین و بیشترین درآمد نباید بیش از 10 برابر باشد. به هیچ عنوان در او نشانه‌هایی از اینکه در سقوط نظام شاهنشاهی نقش عمده‌ای بازی کرده بود، نمی‌دیدم. بعدها در ملاقات با رضا پهلوی به او توصیه کرد که بازگشت به ایران و سلطنت را فراموش کند.

مادر رضا قطبی هم به من گلایه می‌کرد که قبل از انقلاب خانه خود را به‌قیمت بسیار خوبی فروخته بوده و پسرش (رضا قطبی) به او توصیه می‌کند این پول نباید از ایران خارج شود چراکه متعلق به ملت ایران است. رادیو تلویزیون ملی ایران که سرپرستی آن با رضا قطبی بود، نه‌تنها در حفظ نظام شاهنشاهی قدمی برنداشت بلکه در جهت عکس آن عمل کرد. انقلابیون تبلیغات خود را در جهت رسیدن به اهداف خود انجام می‌دادند و رادیو تلویزیون به‌جای خنثی کردن این تبلیغات، عکس آن عمل می‌کرد.

مسعود انصاری: مثلاً شکستن ابهت شاه. سلطنت بر پایه ابهت و احترام استوار است و اگر شکسته شود سلطنت از میان خواهد رفت. آقای رضای پهلوی برای من تعریف کرد که در 14 خرداد سال 57 در تلویزیون فیلمی از کشتن "مکسملیان" پادشاه مکزیک نمایش داده می‌شود، برای همین پیش پدر خود رفته به او گلایه می‌کند که در تلویزیون «شاه‌کشی» را به‌نمایش گذاشته‌اند که شاه به او می‌گوید "برو به ننت بگو"!

نطق "صدای انقلاب شما را شنیدم" ابهت شاه را شکست

یا پخش نطق معروف "من صدای انقلاب شما را شنیدم" که این کار ابهت شاه را شکست. بر اساس آنچه شاه و آقاى معینیان درمورد نطق "صداى انقلاب شما را شنیدم" براى من شرح دادند، این نطق را در صبح روزی که ایراد شد، آقایان "رضا قطبی" و "سید حسین نصر" نزد فرح می‌آورند. هرچه شاه خواستار رؤیت نطق می‌شود، متن مورد نظر در اختیار او قرار نمی‌گیرد. درست قبل از ایراد و ضبط، نطق را در اختیار شاه می‌گذارند. شاه آن‌ را می‌خواند و بعد متوجه می‌شود چه اشتباه بزرگی کرده است. بارها شاه جلوی من با فرح دعوا می‌کرد و به فرح می‌گفت که "ایراد آن نطق بزرگترین اشتباه تاریخ سیاسى من بود، و چرا این کار را با من کردید؟".

در سالهای قبل از انقلاب پخش اخبار با نیم ساعت شرح حال خاندان سلطنت شروع می‌شد. ساعت دو بعدازظهر بخش خبری با خبرهای مربوط به شاه شروع می‌شد و پس از آن اخبار فرح، والاحضرتها و حدود ساعت 14:30 دقیقه اخبار مربوط به خانم فریده دیبا پخش می‌شد که حال همه را از شنیدن نام خانواده پهلوی به‌هم می‌زد.

پخش محاکمه آقای خسرو گلسرخی که از او قهرمان ساخت، به شاه بسیار ضربه زد. پخش گزارشات بازرسی شاهنشاهی که دائماً به مردم نشان می‌داد که کدام کارها درست انجام نشده است. در برابر این گزارش‌ها آن‌طور که باید از پیشرفتهای زمان محمدرضا شاه و رضا شاه در تلویزیون و یا رادیو صحبت نمی‌شد یا تهیه و پخش زندگی روزمره رضا پهلوی در کیش، نوشهر و داشتن تمام وسایل تفریحی و اشرافی که به‌نظر من باعث تنفر مردم از آن‌همه تجمل می‌شد.

عمل غیراخلاقی زن و مرد هنرپیشه در ماه رمضان در جشن هنر شیراز

تسنیم: غیر از اقداماتی که در صدا و سیما انجام داد، مواردی دیگری را به‌یاد دارید که در تعارض با اهداف سلطنت باشد؟

مسعود انصاری: آقای رضا قطبی مسئول انجام جشن هنر شیراز نیز بود که این جشنها ــ که شاه با انجام آن مخالف بود ــ ضرر اساسی به سلطنت شاه زد که من به چند مورد آن در ادامه اشاره می‌کنم. در سال 56 و در ماه مبارک رمضان، زن و مرد هنرپیشه در بازار و در ملأ عام با هم مشغول شدند. در آن زمان به فرح اعتراض کردم که دعوای سختی با من کرد. شخصاً در این واقعه حضور نداشتم اما بر اساس اعتراض بسیاری از دوستان، اعتراض خود و دوستان را به فرح منعکس کردم.

به‌خاطر دارم در این جشنواره به‌دعوت فرح حضور داشتم و در یکی از برنامه‌ها، زمان انجام برنامه با اذان مغرب هم‌زمان شده بود، می‌خواستند صدای اذان را قطع کنند که سخت مخالفت کردم و به‌لطف خداوند شروع نمایش را عقب انداختند.

تغییر ماهیت دوستی فرح پهلوی با فریدون جوادی!

تسنیم: فریدون جوادی چطور؟ وی چگونه روی شاه تأثیر می‌گذاشت؟

مسعود انصاری: آقای فریدون جوادی و همسرشان خانم لیزا جوادی، از دوستان دوران تحصیل خانم فرح پهلوی بودند تا زمانی که در ادامه اشاره می‌شود رابطه آقای جوادی و فرح خانم کم‌وبیش مانند رابطه فرح خانم با سایر حلقه دوستان نزدیک به او بود. در حدود چهارسال قبل از انقلاب زمزمه‌هایی از تغییر ماهیت دوستی آقای فریدون جوادی و فرح خانم به گوش من می‌رسید اما چون قبول این‌گونه مسائل برایم غیر قابل تصور بود از آن می‌گذشتم. در همان زمان مهمان شاه و فرح خانم در جزیره کیش بودم که تیمسار بیگلری رئیس ستاد گارد شاهنشاهی بود و دو نفر از افسران گارد را مأمور کرده بود که دائماً با فرح خانم باشند.

از چپ: فرح پهلوی، همسر فریدون جوادی، همسر مسعود انصاری، احمدعلی مسعود انصاری، فریدون جوادی

هرجا که من، فرح خانم و سایر مدعوین حضور داشتیم، این دو سرهنگ را می‌دیدم. یک روز صبح تیمسار بیگلری به من گفت "شما و آقای جوادی پای دائم علیاحضرت هستید"، این گفته را به فرح خانم منتقل کردم. در بازگشت از جزیره کیش در هواپیما فرح خانم از من خواست که از بلندگوی هواپیما فرماندهی گارد شاهنشاهی را به تیمسار بدره‌ای تبریک بگویم و از آن به بعد دیگر تیمسار بیگلری را ندیدم. با این تفاسیر هنوز متوجه تغیر ماهیت دوستی آقای فریدون جوادی با فرح خانم نبودم.

چند هفته بعد در خانه آقای هویدا (نخست وزیر) مهمان بودیم. از آنجا به کاخ شهناز دختر شاه رفتیم. در آن مهمانی فرح و جوادی را ایستاده در حالتی دیدم که آن حالت برای من قابل قبول نبود و آنجا متوجه تغییر ماهیت دوستی فرح خانم و آقای جوادی که همه نزدیکان در مورد آن صحبت می‌کردند، شدم. حال بسیار بدی داشتم و آن شب از ناراحتی تا صبح نخوابیدم. بعدازظهر فردای آن شب پیش خانم دیبا (مادر فرح که حق مادری به گردن من داشت) رفتم و به ایشان گفتم که وضع خراب است و ایشان باید جلوی این اشتباه را بگیرد.

در بازگشت جوادی از این مأموریت گمان من بر این بود که ماهیت دوستی به حالت غیرعاطفی برگشته است. به‌خاطر دارم که شبی در تابستان سال 56 با شاه در اسکله نوشهر قدم می‌زدیم. فرح و دوستان او از جمله آقای جوادی به خانه خانم لوییز قطبی که در جوار اسکله بود، رفته بودند. قبل از اینکه شاه برای خواب به اطاق خود برود از من سؤال کرد "احمد این کیست که نمی‌گذارد فرح شبها زودتر به محل خواب برگردد؟" جواب دادم "لیلی‌ها (لیلی دفتری و لیلی امیرارجمند). با شروع جرقه انقلاب، وجود آقای جوادی که از مشاورین اصلی فرح خانم بود در خدمت ایشان بیشتر و بیشتر شد و به‌نظر من در بسیاری از تصمیمات شرکت داشت.

روایتی از فساد اخلاقی فرح

جوادی به خدا ایمان نداشت و به‌یاد دارم میان من و او به‌خاطر بی‌احترامی‌ای که او به خدا کرده بود دعوا شد و فرح طرف مرا گرفت. در مهرماه سال 57 آیت‌الله شریعتمداری از طریق من به شاه پیام داد که "ما گفتیم آزادى ولیکن این هرج‌ومرج است. وظیفه قانونى شاه حفظ امنیت مردم است. چرا ایشان (شاه) آن‌قدر ضعف نشان می‌دهد؟". وقتی من این پیام را مطرح کردم، فریدون جوادی با عصبانیت فراوان به من می‌گفت "مردم به خون شما تشنه هستند". به ایشان گفتم "پس یک تشت بیاورید و چاقویی به دست آنها بدهید تا سر ما را ببرند". در ماه آبان 57 فریدون جوادی را در سالن سینمای کاخ که پشت سر شاه نشسته بود دیدم که شاه را مسخره می‌کند. بعد از انقلاب به مراکش برای دیدن شاه رفتم. دوستان دیگر فرح هم در آنجا بودند که به من گفتند رابطه عاطفی فرح و جوادی پایدار بوده و ادامه داشته است و دلیل آگاه‌نبودنم، ملاحظه آنها در حضور من و کمتر دعوت کردن من به مهمانی‌ها پس از افشاگری نزد خانم دیبا بود.

در همین سفر میان شاه و فرح در حضور من دعوا شد که چرا فرح سه میلیون و 500 هزار دلار برای فرار رضا قطبی و فریدون جوادی به حسین امیرصادقی پرداخته است. بعد از آن جوادی معمولاً هرگاه من همراه شاه و فرح در باهاما، مکزیک و قاهره نبودم در خدمت فرح حاضر بود اما با حضور من با اولین پرواز محل اقامت را ترک می‌کرد و مجدداً بعد از جدا شدن من از شاه و فرح، با پرواز بعدی بازمی‌گشت. همراهان شاه اعتراض شدید خود از این رابطه را به من اعلام می‌کردند و می‌گفتند که کاری کنم. زمانی که در مکزیک نبودم جزئیات این رابطه عمیق عاطفی به‌صورت علنی به شاه نشان و به‌صورت شفاهی توضیح داده شده بود که به‌نظر من باعث وخامت شدید حال مزاجی شاه شد. در آخرین ماه زندگی شاه، به‌نمایندگی از طرف شاه پیش تیمسار غلامعلی اویسی رفتم که فرح تماس گرفت و خواست تا فریدون جوادی را به تیمسار معرفی کنم.

احمدعلی مسعود انصاری کنار رضا پهلوی

من با جوادی در پاریس ملاقات کردم ولیکن به‌شدت از او بدم می‌آمد که به‌خاطر ندارم آیا این خواسته فرح را انجام دادم یا خیر. بعد از فوت شاه رابطه میان فرح و جوادی ادامه پیدا کرد ولیکن تا چه‌زمانی این رابطه به‌طول انجامید من از آن آگاه نیستم. رابطه میان جوادی و فرح در درجه اول یک رابطه عمیق عاطفی بوده است. جوادی به‌خاطر این رابطه از نفوذ عجیبی روی فرح و تصمیمات وی برخوردار بود که دیگران و از نظر من حتی رضا قطبی هم چنین نفوذی نداشت. جوادی از این نفوذ خود در تصمیماتی که شرح خواهم داد استفاده کرد. رابطه عمیق عاطفی میان این دو و امید به ادامه آن می‌تواند منشأ بسیاری از تصمیماتی که گرفته شد، باشد.

تسنیم: در این باره اگر صحبتی مانده بفرمایید تا به سؤالات دیگر برسیم.

مسعود انصاری: در مصاحبه دیوید فراست با شاه در پاناما، شاه اظهار کرد که نمی‌تواند قبول کند که این انقلاب به‌وسیله آقای خمینی برنامه‌ریزی شده باشد. افرادی معتقدند آقای رضا قطبی مأمور "کی‌جی‌بی (کاگ‌ب)"بود و برنامه سقوط شاه را آنها مدیریت کردند. من نمی‌توانم قبول کنم که آقای قطبی مأمور "کی‌جی‌بی" باشد ولیکن او به‌شدت چپ‌گرا بود و بر اساس عقیده قدم برمی‌داشت و نه بر اساس نوکری، اما در عمل همان هدف را دنبال می‌کرد.

فرح پهلوی و یاران او فکر می‌کردند شاه و اطرافیان او ظالم و فاسد و دزد هستند، ایران را نمی‌شناختند. جشن هنر شیراز خود گواه روشنی از شناخت ایشان از ایران و جامعه ایران بود. مذهبیون را به‌حساب نمی‌آوردند و به هیچ عنوان فکر سقوط حکومت شاهنشاهی را نمی‌کردند.

در ابتدا گروه فرح خانم خواستار سلب قدرت از افراد معتمد شاه و جایگزینی خود به‌جای ایشان با استفاده از فرح خانم بودند. در چهار سال قبل از انقلاب فرح خانم و دوستان ایشان بر این باور بودند که فرح محبوب و شاه منفور است. با توجه به رابطه عاطفی شدیدی که میان فرح خانم و جوادی و همچنین با در نظر گرفتن شرایط کشور که آتش انقلاب هرروز شعله‌ورتر می‌شد، آیا می‌توان در نظر گرفت که آنها خواهان حفظ نظام سلطنتی بدون وجود شاه باشند؟ دلیل این خواسته می‌تواند همه موارد زیر، یکی و یا ترکیبی از آنها باشد؛ 1 ــ حفظ سلطنت رضا پهلوی 2 ــ علاقه شدید فرح خانم به آقای جوادی 3 ــ انتقام فرح خانم از شاه به‌خاطر مسئله گیلدا صوفی (معشوقه شاه) و دیگران.

فرح پهلوی نفر اول از سمت راست در حال سیگارکشیدن؛ مسعودانصاری نیز در انتهای میز نشسته است

به‌شکر و بزرگی خداوند حقیقت را آن‌طور که دیده، شنیده و باور دارم بیان کردم. چرایی مسائل و سؤالات پیش‌آمده را باید فرح خانم، آقای قطبی و جوادی بیان کنند. عده‌ای ممکن است اظهار کنند که اینها مسائل خصوصی ایشان است. شما وقتی وارد کار عمومی می‌شوید زندگی خصوصی ندارید. هدف از بازگو کردن این مسائل، برملا کردن زندگی خصوصی فرح خانم نیست بلکه روشن کردن نقش ایشان در سرنوشت ملت ایران است.

کارتر می‌خواست شاه را به ایران تحویل دهد

تسنیم: طرح خروج شاه از کشور ایده چه‌کسی بود؟ آیا احتمال داشت که آمریکا در یکی از اقامت‌گاه‌های شاه مانند مراکش یا پاناما وی را تحویل سران انقلاب بدهد؟

مسعود انصاری: بعد از عید فطر سال 57 شاه متوجه شد که هزاران نفر شعار مرگ بر شاه سر داده‌اند. آن‌طور که بعدها به من گفت، احتمالاً دیگر برای بازگرداندن اوضاع به حالت عادی دیر شده بود و شاه روحیه خود را باخت. هر تصمیمی را هم که شاه با فشار اطرافیان خود می‌گرفت فرح خانم با تسلطی که روی شاه بعد از فوت آقای علم و خالی کردن معتمدین نزدیک شاه از دور او و باختن روحیه شاه، داشت خنثی می‌کرد. از دید شاه، وی دیگر کاره‌ای نبود که بخواهد در ایران بماند. تصمیم رفتن قبل از هر چیز تصمیم خود شاه بود. آمریکا بعد از کنفرانس گوادلوپ که از روز 4 تا هفتم ژانویه برگزار شد، دست از حمایت شاه برداشت و سفیر آمریکا بعد از روز 10 ژانویه به شاه پیشنهاد رفتن او را داد. کارتر قصد پس دادن شاه را به ایران در زمانی که در پاناما بود داشت. اگر انور سادات و دخالت دوستان آمریکایی شاه نبود این کار به‌احتمال زیاد از طرف کارتر به‌خاطر آزادی گروگانهای سفارت آمریکا صورت می‌گرفت.

انقلاب ایران یعنی "قاطعیت عمل امام خمینی و ضعف عمل شاه"

تسنیم: سولیوان در خاطراتش مدعی است که "ما تا ‌آخرین لحظه از شاه حمایت می‌کردیم". اینکه برخی می‌گویند انقلاب طرح انگلستان و آمریکا بود، با توجه به شرایط حاکم بر کشور، آیا گزاره‌ای صحیح است؟

مسعود انصاری: هرگاه در این مورد از شاه سؤال می‌کردم، او می‌گفت که مقدر بوده است! انقلاب ایران در یک جمله خلاصه می‌شود "قاطعیت عمل {امام} خمینی و ضعف عمل شاه". ضعف عمل شاه دو دلیل اساسی داشت؛ ضعف شخصیت خود شاه برای کاری که بر دوش او گذاشته شده بود، باختن روحیه شاه بعد از عید فطر سال 57 و مسلط شدن فرح خانم تقریبا" به‌صورت کامل بر شاه بعد از اینکه شاه روحیه خود را باخت.

شاه می‌گفت کمپانی‌های نفتی در ایجاد انقلاب نقش داشتند

فرح خانم تحت نفوذ آقای قطبی و جوادی که آنها شاه را فاسد و ظالم می‌شناختند و خود چپی و ضددین بودند، قرار داشت و شاه هم بعد از باختن روحیه تسلیم خانم شد. در حقیقت دشمنان شاه و دین در 6 ماه آخر بر ایران حکومت می‌کردند نه شاه. این گروه مذهب و مذهبیون را به‌حساب نمی‌آوردند، فکر می‌کردند که اگر شاه برود خود سوار می‌شوند که به‌شکر خداوند چنین نشد. وقتی می‌دیدم که دوستان شاه دستگیر و دشمنان شاه آزاد می‌شوند از خود سؤال می‌کردم این چه جنگی است که انسان قشون خود را زندانی و دشمنان خود را آزاد کند. حال که می‌بینیم که دشمنان شاه از طریق فرح خانم حکومت می‌کردند، روشن می‌شود که آنها دشمنان خود را که دوستداران شاه بودند دستگیر و دوستان خود را که کمونیست‌های زندانی‌شده بودند آزاد می‌کردند. تنها چیزی که من در مورد نقش خارجی در انقلاب ایران از خود شاه شنیده‌ام نقش کمپانی‌های نفتی در ایجاد این انقلاب بوده است. البته این نیز یک احتمال است. این انقلاب به‌وسیله ملت ایران هرکدام به‌دلایل خود صورت گرفت.

ارتش شاهنشاهی قوی اما وابسته به خارج بود

تسنیم: در رژیم گذشته به‌هرحال آنچه شاه بدان افتخار می‌کرد ارتشی بود که طی دوران حکومتش ساخته بود و اصطلاح ژاندارم منطقه لقب گرفته بود. این اقتدار تا چه‌حد حقیقت داشت و چقدر عاریتی و متکی به قدرت‌های خارجی بود؟

مسعود انصاری: ارتش شاهنشاهی ارتشی قوی بود اما از نظر تجهیزات و تربیت به خارج متکی بود. مشکل ارتش شاهنشاهی این بود که شاه از کودتا می‌ترسید و از این رو نمی‌گذاشت افسرانی که از خود قدرت تصمیم‌گیری داشتند، از درجه سرهنگی بالاتر بیایند. خود شاه تنها تصمیم‌گیرنده بود. وقتی که شاه روحیه خود را باخت و قادر به تصمیم‌گیری نبود و هر تصمیم او به‌وسیله فرح خنثی می‌شد، ارتش دیگر فرمانده نداشت و از هم پاشید.

تسنیم: چرا محمدرضا از حدود سال 42 تا 57 توجهی به آزادی‌های سیاسی نمی‌کرد؟ عامل بازدارندگی او از ایجاد فضای آزاد چه بود؟ اخبار کشور از چه کانال‌هایی در اختیار شاه قرار می‌گرفت؟

مسعود انصاری: شاه اولویت کار خود را به‌روی پیشرفت نظامی و پیشرفت اقتصادی قرار داد و به پیشرفت سیاسی مملکت توجهی نکرد. این عدم‌توازن پیشرفت اقتصادی، نظامی و سیاسی خود یکی از دلایل انقلاب ایران است. عوامل لازم برای پیشرفت سیاسی ایران حتماً شتاب پیشرفت نظامی و اقتصادی را کاهش می‌داد. چند سال قبل از انقلاب شاه متوجه می‌شود که مریض شده است. او می‌دانست که فرح و پسرش رضا قادر به اداره مملکت به‌صورتی که او ایران را اداره می‌کرد، نیستند از این رو سعی به بازکردن فضای باز سیاسی کرد تا ایران سیستم سیاسی خودکفا پیدا کند که به انقلاب ایران منتهی شد. سیاست‌های آقای کارتر نیز می‌تواند در این تصمیم شاه مؤثر باشد ولیکن از دید من دلیل اصلی نیست. برای کارتر منافع آمریکا بر آزادی‌های سیاسی مردم ایران مقدم بود.

درباره جدایی بحرین از ایران باید اردشیر زاهدی پاسخ دهد

تسنیم: در دوره پهلوی دو مواجهه با تملک اراضی ایران داشتیم؛ یکی مسئله آذربایجان در اوایل حکومت محمدرضا که فیصله یافت و مانع از جدایی آذربایجان شد و دیگری مسئله بحرین. علت کوتاه آمدن شاه از بحرین چه بود؟

مسعود انصاری: باید در نظر داشته باشیم که چه در مورد بحرین و چه در مورد سه جزیره ایران تنها یک ادعا داشت و این جزایر در تصرف ایران نبودند. معامله‌ای انجام شد از یک ادعا که روی بحرین داشتیم گذشتیم و سه جزیره را به‌تصرف در آوردیم. حال آیا این معامله با توجه به شرایط موجود درست و یا غلط بوده، من نمی‌توانم اظهار نظر بکنم. شرایط بسیار مهم است و تمام اطلاعات را نداریم. آقای اردشیر زاهدی بهتر می‌توانند در این مورد اظهار نظر کنند. ایشان عامل اجرای این کار بود.

تسنیم: در اغتشاشات اخیر تهران و برخی شهرهای کشور، رضا پهلوی و مادر وی قصد داشتند به‌نحوی تظاهرات را به‌نفع خود ساماندهی کنند. رضا پهلوی چقدر به بازگشت به ایران امیدوار است و اصلاً دوست دارد روزی برگردد؟

مسعود انصاری: رضا پهلوی در ظاهر و مادر ایشان، حتماً علاقه به بازگشت به ایران را دارند. سؤال اینجاست که؛ آیا ایشان حاضر به پرداخت هزینه واقعی این کار هستند؟ ایشان موج را ایجاد نمی‌کنند ولیکن موج‌سواری می‌کنند. تا آنجایی که من شاهد آن بودم رضا پهلوی باطناً علاقه‌ای به بازگشت به ایران ندارد. شاه در آخرین مصاحبه خود با فریدون صاحب‌جمع می‌گوید "این رضا که علاقه‌ای ندارد، ان‌شاءالله که اشتباه کرده باشم". در سال 84 میلادی آقای کیسی رئیس وقت سازمان سیا بعد از تعیین ماهی 15000 دلار مقرری در ماه برای آقای رضا پهلوی، بعد از سه هفته اعلام کرد "این مرد جوان علاقه‌ای (به این کارها) ندارد" یعنی این‌کاره نیست! بعد از سال 84 میلادی که به رضا اعلام کردم دیگر سلطنت‌طلب نیستم رضا از من خواست تا به‌صورت مشاور مالی و فردی او با او باشم.

مقرری سازمان سیا برای رضا پهلوی

او پیام تلویزیونی برای مردم ایران ضبط می‌کرد و به جمهوری اسلامی و آقای خمینی حمله می‌کرد. بعد به اتاق مجاور که من در آن بودم می‌‌آمد و داد می‌زد "ولم کنید، ولم کنید، احمد به‌دادم برس!" من هم چون نمی‌خواستم کاسه‌کوزه‌ها سر من خراب شود سکوت می‌کردم. حال آیا ایشان امروز علاقه دارد و یا خیر در ظاهر که دارد. آیا قدرت سازماندهی، تشخیص درست انتخاب افراد، شجاعت و شخصیت لازم برای انجام این کار دارد من فکر نمی‌کنم و شواهد این چند سال نیز آن را ثابت کرده است. آمریکا از ایشان استفاده ابزاری برای فشار روی جمهوری اسلامی می‌کند.

تسنیم: درباره مرگ لیلا و علیرضا پهلوی (فرزندان محمدرضا پهلوی که خودکشی کردند) اتهاماتی متوجه دست داشتن رضا پهلوی در قتل آن دو مطرح است. اخیراً آقای بعیدی‌نژاد سفیر ایران در انگلستان هم اظهاراتی داشت که نشان می‌داد این پرونده مبهم است.

مسعود انصاری:‌ من اطلاعات دقیقی دراین‌باره ندارم و از این رو اظهار نظر نمی‌کنم.

تسنیم: از وقتی که در اختیار ما قرار دادید، سپاسگزارم.

منبع: تسنیم