بازار سیاهی به نام «مدارس فوتبال»/ از فساد تا درآمدهای میلیاردی

آرش عبدی، گروه ورزشی- هر ساله با آغاز فصل تابستان و تعطیلی مدارس، بسیاری از خانواده ها با معضلی به نام پر کردن اوقات فراغت فرزندانشان روبرو می‌شوند، بنابراین سعی می‌کنند با ثبت‌نام فرزندانشان در کلاس‌های مختلف آموزشی و ورزشی از پرسه زدن آنها در کوچه و خیابان جلوگیری کنند. ثبت نام در مدارس فوتبال یکی از اولویت‌های آنها در این مورد محسوب می‌شود، به خصوص اینکه در جامعه ما تنور فوتبالیست شدن هنوز داغ است و بسیاری از خانواده ها آرزو دارند فرزندان پسرشان را در قامت یک فوتبالیست محبوب و البته پولدار ببینند، اما سوالی که مطرح می شود این است که مدارس فوتبال به چه میزان می تواند در فوتبالیست شدن یک کودک موثر باشد؟

وقتی مدارس فوتبال پول پارو می کنند

راه‌اندازی مدارس فوتبال از حدود 20سال پیش توسط بازیکنان سابق تیم‌های ملی آغاز شد. به عقب‌تر که برگردیم مدارس فوتبال وجود خارجی نداشتند و باشگاه‌ها وظیفه داشتند که در تیم‌های پایه‌ خود بازیکن بسازند. با رونق گرفتن کار مدارس فوتبال شاهد رشد قارچ‌گونه آنها در سطح ایران بودیم به طوری که امروز استان‌های اصفهان، آذربایجان شرقی، گیلان، البرز و تهران بیشترین تعداد مدرسه فوتبال دارای مجوز را در اختیار دارند. همچنین در بعضی استان‌ها نظیر سیستان و بلوچستان مدرسه فوتبال به صورت مجوزدار وجود ندارد. طبق گفته رئیس آکادمی ملی فوتبال در حدود 40 هزار فوتبال آموز در نزدیک به 500 مدرسه فوتبال دارای مجوز مشغول به فعالیت هستند. هر چند مدیر پژوهش و آموزش آکادمی ملی فوتبال در دومین نشست مسئولان سامانه مدارس فوتبال استان‌ها از حضور 120 هزار نفری فوتبال آموزان در سراسر کشور خبر داده بود. به هر حال مشخص نیست کدامیک از این آمارها صحیح است اما آنچه مسلم است نبود یک آمار دقیق از تعداد فوتبال آموزان این شائبه را به وجود می آورد که مسئولان فدراسیون فوتبال در ساماندهی مدارس فوتبال با سردرگمی روبرو هستند.

در این میان اگر هر یک از 40 هزار فوتبال آموز که در مدارس فوتبال دارای مجوز حضور دارند به طور متوسط مبلغ 300 هزار تومان به عنوان شهریه پرداخت کند با یک رقم نجومی روبرو خواهیم شد. این رقم در حدود 12 میلیارد تومان خواهد بود؛ البته با احتساب مدارس فوتبال بدون مجوز این مبلغ به 30 میلیارد تومان نیز خواهد رسید چرا که به گفته مسئول برگزاری فستیوال مدارس فوتبال، بیش از هزار مدرسه غیر مجاز در سطح ایران مشغول به فعالیت هستند که این تعداد چیزی بیشتر از 50 درصد تعداد مدارس فوتبال دارای مجوز در ایران است. البته اگر مبنا را بر آمار ارائه شده توسط مدیر پژوهش و آموزش آکادمی ملی فوتبال قرار دهیم، گردش مالی در مدارس فوتبال مجموع مدارس فوتبال دارای مجوز و بدون مجوز سراسر کشور بیش از 100 میلیارد تومان خواهد بود.

مدرسه فوتبال؛ تفریح یا آموزش؟

یکی از مهمترین ایراداتی که در نحوه فعالیت مدارس فوتبال کشورمان وجود دارد، جذب کودکان و نوجوانانی است که بدون هیچگونه فیلتری وارد این مدارس می شوند یعنی هر کسی می تواند در این مدارس فوتبال ثبت نام کند، حتی اگر کمترین استعداد را در زمینه فوتبال داشته باشد. شاید مهمترین نکته در این مسئله این باشد که مدارس فوتبال بیشتر از هر چیزی به دنبال درآمدزایی هستند و مسائل فنی برایشان اهمیتی ندارد.

امید روانخواه، بازیکن سابق استقلال تهران اعتقاد دارد که نام مدارس فوتبال را باید به «مدارس تفریحی فوتبال» تغییر دارد. وی که در یکی از مدارس فوتبال تهران مشغول به فعالیت است درباره تاثیر مدارس فوتبال در فوتبالیست شدن یک کودک می‌گوید: «هدف بیشتر بچه‌هایی که در مدارس فوتبال ثبت نام می‌کنند تفریح و سرگرمی است. خانواده‌ها نیز می‌خواهند اوقات فراغت فرزندانشان در محیطی امن گذرانده شود و برایشان تاثیر فنی این مدارس فوتبال اهمیت چندانی ندارد.»

وی در ادامه در این باره افزود: «همین که بچه‌ها از دنیای مجازی فاصله می‌گیرند می‌تواند یک نکته مثبت برای مدارس فوتبال باشد اما خروجی این مدارس فوتبال در حد صفر است چرا که استعدادیابی در مدارس فوتبال صورت نمی‌گیرد و هر کسی می‌تواند در این مدارس حضور پیدا کند.»

محمود کلهر، بازیکن سابق پرسپولیس تهران که سالهاست در زمینه مدیریت مدارس فوتبال مشغول به فعالیت است درباره خروجی این مدارس اظهار داشت: «مدارس فوتبال می‌توانند خروجی و بازدهی مثبتی داشته باشند، به شرط اینکه فعالیت آنها قانونمند شود. فعالیت من در مدرسه فوتبال به این صورت است که سعی می‌کنم بهترین‌ها را پس از آموزش‌های لازم به تیم‌های دیگر معرفی کنم. در حال حاضر بسیاری از آنها در مسابقات رده های سنی مختلف مشغول به فعالیت هستند و حتی توانایی حضور در تیم های پایه کشورمان را نیز دارند. ضمن اینکه تیمی به نام سرخ پوشان در لیگ تهران حضور دارد که متعلق به خودم است و بعضی از همین بازیکنان آینده دار را راهی این تیم کرده ام تا با حضور در مسابقات رسمی تجربه لازم را کسب کنند.»

امیررضا طباطبایی، استاد دانشگاه و کارشناس فوتبال نیز درباره کیفیت مدارس فوتبال می گوید: «آنچه در حال حاضر در مدارس فوتبال رخ می دهد، نوعی سرگرم کردن بچه ها محسوب می‌شود. بسیاری از مدارس فوتبال که توسط چهره های معروف فوتبالی اداره می شود در پایین ترین سطح کیفی مشغول به فعالیت هستند چرا که این چهره ها در دورانی که به صورت حرفه‌ای فوتبال بازی می کردند با مشکلات فنی زیادی روبرو بودند بنابراین توانایی آموزش صحیح فوتبال را به فوتبال آموزان ندارند.»

وحید رحیمی، از مربیان فعال در رده های پایه با اشاره به اینکه خانواده ها نباید برای ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس فوتبال تنها به مدرک مربیگری مربیان تکیه کنند اظهار داشت: «زمانی که فدراسیون فوتبال برای برگزاری کلاس های مربیگری از شرکت کنندگان مبالغ میلیونی دریافت می کند، مدرس این کلاس ها نمی تواند مربیان شرکت کننده در این کلاس ها را مردود کند چرا که این مربیان متحمل هزینه های مالی زیادی شده اند. همین مربیان بدون داشتن صلاحیت کافی در مدارس فوتبال حضور پیدا می کنند و به آموزش فوتبال آموزان می پردازند. مشخص است که این مدارس فوتبال خروجی های خوبی نخواهند داشت.»

از وعده های انجام نشدنی تا تبلیغات فریبنده

این روزها تبلیغات مدارس فوتبال را در صفحات روزنامه ها، بیلبوردهای شهری و ... شاهد هستیم. نکته مشترک اکثر این تبلیغات این است که در بیشتر آنها نام بسیاری از بازیکنان فعلی و گذشته فوتبال ایران به چشم می خورد. بدون شک ملاقات با این بازیکنان برای بسیاری از کودکان و نوجوانان آرزو است و مدارس فوتبال با استفاده از همین ترفند به دنبال درآمدزایی بیشتر هستند.

ناصر فریادشیران، پیشکسوت و مربی فوتبال ایران درباره نحوه تبلیغات مدارس فوتبال عنوان کرد: «شگرد مدارس فوتبال به این صورت است که در روزنامه های ورزشی که تیراژ بالایی دارند تبلیغات گسترده‌ای را انجام می دهند. در این تبلیغات انواع وعده های دروغین داده می شود تا بچه ها برای حضور در این مدارس فوتبال ترغیب شوند اما پس از حضور در این مدارس فوتبال، متوجه می شویم که امکانات موجود در مدارس فوتبال با موارد ذکر شده در تبلیغات تفاوت بسیاری دارد.»

مرتضی فنونی زاده، بازیکن سال های دور پرسپولیس مدتی است در یکی از مدارس فوتبال استان تهران به آموزش کودکان و نوجوانان مشغول است. وی اعتقاد دارد در بسیاری از تبلیغات مدارس فوتبال، واقعیت‌ها گفته نمی‌شود. فنونی زاده در این باره اظهار داشت: «در تبلیغات برخی از مدارس فوتبال نام چهره های معروف فوتبالی ذکر می‌شود در حالی که بسیاری از این چهره ها از چنین موضوعی بی اطلاع هستند.»

نظارت بر مدارس فوتبال؛ از حرف تا عمل

یکی از مهمترین مواردی که می تواند باعث کاهش تخلفات مدارس فوتبال باشد، وجود یک نظارت دقیق از سوی مراجع ذیصلاح است. رئیس آکادمی فوتبال ایران درباره نحوه نظارت بر مدارس فوتبال می گوید: «ناظرینی از هیات‌های فوتبال استان‌ها به آکادمی فوتبال دعوت می شوند. به آنها فرم‌هایی داده می‌شود و این ناظرین باید با حضور در مدارس فوتبال استان‌های مربوطه و بررسی نحوه فعالیت آنها فرم ها را پر کنند. این فرم ها به آکادمی بازگردانده می‌شوند و بر اساس آنها مدارس فوتبالی که فاقد شرایط مورد نظر آکادمی باشند از لیست مدارس مورد تایید ما خارج می شوند.»

محمدحسین علیزاده با اشاره به اینکه فعالیت مدارس فوتبال فاقد مجوز غیرقانونی است، اظهار داشت: «با تعاملی که با نیروی انتظامی داریم با مدارس فوتبال بدون مجوز برخورد خواهیم کرد چرا که فعالیت این مدارس غیرقانونی است.»

اما ناصر فریادشیران نظری کاملا متفاوت با علیزاده دارد. وی درباره نظارت بر مدارس فوتبال عنوان کرد: «زمانی که در سطح اول فوتبال ایران نظارتی وجود ندارد، چگونه می توان انتظار داشت که در مدارس فوتبال نظارت صورت بگیرد؟»

امید روانخواه همچون ناصر فریادشیران اعتقاد دارد نظارتی بر مدارس فوتبال صورت نمی گیرد. روانخواه در این باره می‌گوید: «در حال حاضر بر نحوه عملکرد باشگاه های لیگ برتری نظارتی صورت نمی گیرد، مشخص است که در مدارس فوتبال وضعیت به مراتب بدتر است.» محمود کلهر نیز عدم نظارت بر مدارس فوتبال را تایید می کند و اعتقاد دارد برای نظارت بر مدارس فوتبال باید از افراد دارای صلاحیت استفاده شود.

فساد در مدارس فوتبال؛ حقیقتی که تلخ است

در این چند سال اخیر خبرهایی مبنی بر وجود فساد اخلاقی در مدارس فوتبال منتشر شده است. خبرهایی که موجی از تاسف را در میان جامعه به وجود آورده است. کار به جایی رسید که حتی مسعود شجاعی با حضور در برنامه 90 از مردم خواست نسبت به حضور فرزندانشان در مدارس فوتبال حساسیت بیشتری به خرج دهند.

ناصر فریادشیران که در این چند سال اخیر هشدارهای زیادی را در رابطه با وجود فساد در مدارس فوتبال داده بود، در گفت و گو با خبرنگار آنا بار دیگر براین مسئله صحه گذاشت و عنوان کرد: «من به عنوان یک معلم وظیفه دارم واقعیت‌ها را درباره فساد در مدارس فوتبال بگویم و از این بابت هم هیچگونه ترسی ندارم. سالهاست که این مطالب را عنوان می کنم، اما هیچ فریادرسی وجود ندارد.»

وی افزود: «به طور مثال بعضی از مدارس فوتبال در آگهی های تبلیغاتیشان عنوان می کنند که خوابگاه نیز در اختیار فوتبال آموزان قرار می گیرد. مشخص نیست نحوه استقرار این بچه ها در خوابگاه ها به چه صورت است چرا که امکان وقوع هر اتفاقی در این خوابگاه ها وجود دارد.» رئیس آکادمی ملی فوتبال درباره وجود فساد در مدارس فوتبال عنوان کرد: «تا الان شکایتی از مدارس فوتبال دارای مجوز به دست ما نرسیده است و خوشبختانه این مدارس موارد اخلاقی و فنی را به خوبی رعایت کرده اند.» اما محمود کلهر بر این باور است که فساد در برخی مدارس فوتبال همچنان وجود دارد و این مسئله باعث بدبینی خانواده ها نسبت به همه مدارس فوتبال شده است.

حسین آذین، سخنگوی کمیسیون اصل 90 در پاسخ به سوال خبرنگار ورزشی خبرگزاری آنا مبنی بر این که آیا در پرونده فساد در فوتبال، به موضوع فساد در مدارس فوتبال نیز پرداخته شده است؟ گفت: «در مورد مدارس فوتبال به مشکلات ساختاری آن پرداخته ایم و مسئله فسادهای اخلاقی که در مدارس فوتبال روی داده است را در آن لحاظ نکرده ایم.»

رئیس فدراسیون فوتبال هم در دومین نشست مسئولان فستیوال مدارس فوتبال استانها که چندی پیش برگزار شد، گفت: « آنچه برای ما بسیار مهم است، سازماندهی و ساماندهی مدارس فوتبال و نحوه فعالیتشان در کشور است. در گذشته مدارس فوتبال به صورت سلیقه‌ای و بدون قانون و مقررات درست تشکیل می شد و متاسفانه در این بین شاهد تخلفاتی از سوی برخی مدارس فوتبال بودیم. با ساماندهی در این بخش و اجرای قوانین، سعی کردیم تا میزان تخلفات در مدارس فوتبال را به حداقل برسانیم و اکنون مدارس فوتبالی که دارای مجوز از سوی فدراسیون فوتبال و آکادمی ملی فوتبال هستند، کاملا قانونمند و بدون تخلف فعالیت می کنند.»

تاثیر فستیوال ها در عملکرد مدارس فوتبال

هر ساله فستیوال مدارس فوتبال توسط فدراسیون فوتبال برگزار می شود. فستیوال‌هایی که تنها مدارس فوتبال دارای مجوز می توانند در آن شرکت کنند. یوسف جعفری که مسئول برگزاری فستیوال مدارس فوتبال است درباره خروجی این فستیوال ها می‌گوید:«در این فستیوال‌ها استعدادهای زیادی کشف می شوند و نهایتا تیم ملی زیر 12 سال از بین این استعدادها انتخاب می شوند.»

وی افزود: «مرحله اول فستیوال مدارس فوتبال ابتدا در شهرستان ها برگزار می شود. مدرسه فوتبال برتر در سطح شهرستان به فستیوال استانی و در صورت موفقیت در سطح استان به فستیوال کشوری راه پیدا می کند.»

این که به چه میزان حضور در فستیوال‌ها می تواند برای مدارس فوتبال مهم باشد مشخص نیست چرا که اکثر مدارس فوتبال برای درآمدزایی آن هم در کوتاه ترین زمان ممکن تشکیل شده‌اند و حضور در فستیوال‌ها نمی‌تواند برای آنها یک هدف تلقی شود. همچنین عدم شرکت مدارس فوتبال فاقد مجوز در این فستیوال ها نمی تواند یک تنبیه مناسب برای آنها باشد.

نحوه فعالیت مدارس فوتبال در دنیا

احتمالا ایران جزو معدود کشورهایی باشد که مدارسی با عنوان مدارس فوتبال دارد. در اکثر کشورهای دنیا این آکادمی های فوتبال هستند که وظیفه استعدادیابی و پرورش بازیکنان را بر عهده دارند. معروف ترین آکادمی فوتبال در دنیا به نام لاماسیا متعلق به باشگاه بارسلونا است. در لاماسیا استعدادهای فوتبال از سراسر دنیا جذب می شوند و به یادگیری فوتبال می پردازند. خروجی لاماسیا بازیکنانی نظیر مسی، ژاوی و اینیستا است که جزو بزرگان فوتبال دنیا محسوب می شوند.

اینستا،ژاوی و مسی در لاماسیا

محمد تقوی، بازیکن سابق تیم فوتبال استقلال تهران که چندسالی است در انگلیس زندگی می کند، درباره نحوه فعالیت مدارس فوتبال در این کشور می گوید: «در انگلیس مدارس فوتبال به مانند ایران اصلا وجود ندارد. بازیکنان با کیفیت جذب آکادمی های حرفه ای می شوند و بقیه آنها نیز در تیم های محلی بازی خواهند کرد. در فصل تابستان به مانند لیگ حرفه ای تمام مسابقات تعطیل است و در تعطیلات شش هفته ای، مدارس بیشتر به مسافرت می روند. در واقع در تابستان هیچ فعالیت فوتبالی وجود ندارد، اما بعضی از باشگاه های حرفه ای و نیمه حرفه ای در سه و یا چهار روز یک کورس فوتبالی که معمولا از 9 صبح تا 3 بعدازظهر است برپا می کنند تا احتمالا بتوانند بازیکنان با استعداد را پیدا کنند، اما این کلاس ها نوعی تفریح برای کودکانی است که طرفدار این تیمها هستند تا بتوانند با بازیکنان این باشگاه ارتباطی نزدیک برقرار کنند.»

خانواده ها مراقب باشند

هر اندازه که مسئولان مراقب عملکرد مدارس فوتبال باشند باز هم خانواده‌ها نقش غیرقابل انکاری در مراقبت از فرزندانشان خواهند داشت. آنها نباید توجهی به تبلیغات مدارس فوتبال داشته باشند چرا که درباره صحت و درستی بسیاری از این تبلیغات شک و شبهه وجود دارد. سرکشی‌های مداوم خانواده‌ها به مدارس فوتبال و نظارت بر نحوه آمورش فرزندانشان می‌تواند خطرات احتمالی را تا حدود زیادی کاهش دهد. ضمن اینکه نباید تنها به مجوز مدارس فوتبال تکیه کرد زیرا احتمال وقوع اتفاقات تلخ در مدارس فوتبال دارای مجوز نیز وجود دارد.

خانواده‌ها باید به فرزندانشان گوشزد کنند که اگر مسائلی همچون تجویز دارو، گذراندن وقت به‌صورت بیهوده و ارائه نشدن آموزش لازم توسط مربیان و مسئولان مدارس فوتبال مشاهده شده آنها را مطلع و از پنهانکاری پرهیز کنند. با تمام این اوصاف مدارس فوتبالی هم وجود دارند که هدفشان کشف استعدادها و پرورش صحیح آنها است. بنابراین به خانواده‌ها توصیه می‌شود برای ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس فوتبال، وسواس و حساسیت بیشتری به خرج دهند.