کابوس تشنگی بر جان شیرین درختان توت / باغی که عمدا آبیاری نشد تا درختانش ایستاده بمیرند

آرزو میرزاخانی، گروه اجتماعی- آب را بر درختان کهنسال باغ توت بستند تا با خشک شدن درختان، بتوانند زمینش را برای ساخت برجی دیگر یا تبدیل آن به حیاط یا زمین بازی مدرسه‌ای که در گوشه باغ ساخته شده است، بفروشد. حالا دیگر نه توت‌های شیرین باغ هستند تا کام عابران شهر را شیرین کنند و نه از انجیرهای طعم‌دار و خنکای سایه درختانش خبری هست!

رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران مساحت این زمین را 3 هکتار اعلام می‌کند و معتقد است که شواهد نشان از آن دارد که علت اصلی خشک شدن این باغ آبیاری نکردن آن توسط مالک و بی‌تدبیری شهرداری است. او شهرداری را در مرگ درختان باغ مقصر می‌داند.

حقانی می‌گوید: از آنجا که این باغ دیواری نداشته، شهرداری ناحیه 2 منطقه دو تهران یعنی همین‌جایی که باغ در آن واقع شده است، موظف بوده تا درختان آن را آبیاری، حفظ و حراست کند. یا اینکه این موضوع را به مقام‌های قضایی اطلاع دهد تا در مورد سرنوشت باغ تصمیمی جدی بگیرد.

او مدعی است که با کمک گزارش‌های ساکنان محله توانسته‌اند مکان این باغ خشکیده را بیابند. تا همین سه سال پیش هم مردم از میوه‌های شیرین این باغ ارتزاق می‌کردند. بستن آب بروی درختان باعث تضعیف آنها شده و در نهایت درختان بیمار و ضعیف مورد هجوم انواع بیماری و آفت‌ها قرار گرفته و به مرگ دسته‌جمعی دچار شده‌اند.

حقانی تاکید می‌کند که وقتی باغی حفاظت نمی‌شود، خشک شده و در نهایت به پاتوقی برای افراد بزهکار و خلافکار تبدیل می‌شود. دیوارهای سوخته و دود گرفته این باغ هم نشان از همین دارد.

این عضو شورای شهر چهارم اذعان دارد که غم از دست رفتن درختان این باغ برای ساکنان محل کافی نبوده و اکنون نگرانی آنان از تجمع معتادان و بزهکاران در این مکان است. 95 درصد از درختان این باغ که سنی بین 70 تا 80 سال داشته‌اند از بین رفته‌اند. با این وجود طوقه یا یقه برخی از این درختان میوه جوانه زده است و این شاهدی است بر اینکه این زمین خشکی که می‌بینیم در گذشته باغی با درختان مثمر بوده است.

مالک این زمین به گفته حقانی هنوز مجوزی برای ساخت‌وساز دریافت نکرده و فعلا زمین بایر و بلااستفاده رها شده است. ظاهر قضیه نشان می‌دهد که این باغ مالک ندارد. با این وجود این وظیفه شهرداری است که زمین‌های بایر را از طریق محاکم قضایی تملک و تصرف کند و آن را به عنوان خدمات و فضای سبز در اختیار عموم مردم قرار دهد.

باغ زنده است. هرچند بخشی از درختان آن از بین رفته اما به علت اینکه آبیاری و حفاظت نمی‌شود، نقش انباری را به خود گرفته که تلی از زباله آن را پوشانده است. حقانی معتقد است که این اولین باغی نیست که به این شکل خشک شده و شهرداری در این باره قصور کرده است .

او می‌گوید که شورای شهر باید این تخلف را پیگیری کند. اگر باغ بودن این مکان ثابت شود در درجه اول مالک آن تحت پیگیرد قانونی قرار خواهد گرفت و شهرداری نیز باید این زمین را تملک کند.

معمای خشکیدگی توتستان ستارخان

ساکنان محله «دستبند» اما روایت‌ عجیبی از خشک شدن این توتستان دارند. آنان که روزگاری از سبزی و میوه‌های درختان این باغ فایده بسیاری می‌بردند امروز متاثر از خشک شدن آن معتقدند که ساخت مدرسه‌ای که در ضلع غربی باغ واقع شده دلیل اصلی خشک شدن باغ است. خانمی میانسال در این باره می‌گوید: شنیده‌ها حاکی از آن است که مالک این مدرسه فرد قدرتمندی بوده و به همین علت توانسته به راحتی در ضلع غربی باغ، ساختمانی 8 طبقه‌ بسازد؛ این ساختمان اکنون مدرسه غیرانتفاعی است.

احمدآقا ساکن دیگر محله دستبند است که خشکیدگی باغ توت را حاصل غفلت شهرداری می‌داند و بر این باور است که مدیران شهرداری با قصد و غرض اجازه داده‌اند توتستان خشک شود و در عوض جریمه‌ای چند میلیونی از مالک دریافت کنند تا بتوانند در عوض آن اتوبان بسازند و تونل‌ها را گسترش دهند.

او می‌گوید؛ تهران امروز بر اثر دخالت‌هایی که شهرداری برای توسعه شهر در زیست بومش انجام داده دیگر توان خود‌پالایی ندارد و سوزاندن و خشکاندن و حتی قطع درختان تنها گوشه‌ای از اقدامات سیری‌ناپذیر او برای توسعه ظاهری شهر است.

باغی که دوساله خشک شد

رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران هم که همراه بازدید کننده‌گان است با احمدآقا موافق است. او در بازدیدی که از توتستان خشکیده داشتیم اعلام کرد که براساس درخواست اهالی محل مبنی بر اینکه یک باغ 3 هکتاری در مدت حدودا 2 سال خشک شده است، نسبت به بازدید از این محل اقدام کردیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در گذشته این مکان باغ سرسبزی بوده و محصولاتی همچون انار، انجیر و توت داشته است که به فروش می‌رسیده است اما اکنون دیگری چیزی جز تنه خشک و شکسته درختان کهنسال آن باقی نمانده است.

رحمت‌الله حافظی اذعان دارد که شهرداری یک مجموعه و نهاد خدماتی است اما شهردار تهران مدعی شده که طی دو سه سال گذشته شهرداری را به یک نهاد اجتماعی ارتقاء داده است؛ این درحالی است که دیده می‌شود شهرداری در حوزه ارائه خدمات شهری نمره قابل قبولی ندارد و شما می‌توانید با تردد در سطح شهر نمونه‌های زیادی از باغاتی که در حال خشک شدن هستند را پیدا کنید.

حافظی با بیان اینکه براساس قانون شهرداری موظف است، اگر باغی دارای مالک خصوصی است اما در آبیاری و تامین آب آن تعلل می‌کند وارد شده و نسبت به آبیاری آن باغ اقدام کند، ابراز تاسف کرد که امروز باید شاهد آن باشیم که شهرداری به وظیفه قانونی خود در راستای آبیاری باغ‌ها عمل نکرده و حاصل این اقدام نیز ایجاد قتلگاه درختانی است که ایستاده جان باخته‌اند و این تعلل قابل قبول نیست. هرچند شهرداری به جای تراکم‌فروشی و به جای آنکه منتظر باشد درختان خشک شده و قطعات آن را تفکیک کرده و به فروش برساند، برای حفظ فضای سبز و صیانت از آن اقدامی موثر انجام دهد.

ساختمان‌های مجاور این زمین نیز به گفته حافظی روزگاری باغ بودند و پس از ساخت یکی از این ساختمان‌های بلندمرتبه، آبیاری درختان متوقف شده و حالا شاهد تبدیل این باغ به زمینی بایر هستیم. مطمئنا اگر به داد این باغ نرسیم تا دو سال دیگر به جای این فضای سبز، شاهد آپارتمان‌های متعدد خواهیم بود.

کارنامه غیرقابل قبول شهرداری تهران در حفاظت از باغ‌ها

رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران بر این باور است که شهرداری تهران درخصوص صیانت از باغات کارنامه خوبی ندارد؛ زیرا در حالی ده‌ها و صدها میلیارد تومان هزینه نصب بنرهایی تحت عنوان «آسمان آبی و زمین پاک» در شهر می‌شود که هیچ‌گونه مراقبتی از باغ‌های کهنسال شهر نمی‌شود. این در حالی است که زیرساخت ایجاد هوای پاک، صیانت از درختان و جلوگیری از قلع و قمع آنها است. «با حلوا حلوا کردن دهان شیرین نمی‌شود.»

حافظی البته این حق را برای شهرداری تهران قائل می‌شود که نتواند وضعیت 600 کیلومتر مربع فضای پایتخت را رصد کند اما می‌گوید با این حال شهرداران مناطق و ناحیه هم اقدام موثری در راستای جلوگیری از تخریب باغ‌های منطقه خود انجام نداده‌اند و این قابل قبول نیست. امیدواریم در دو سال باقیمانده از عمر مدیریت شهری کوتاهی چند سال اخیر را جبران کرده و کارنامه موفقی از خود به جای بگذارند.

هرچند توتستان ستارخان امروز مورد بازدید جمعی از مسئولان و خبرنگاران قرار گرفت و شهادت اهالی محل نشان می‌دهد که به قصد و از روی عمد ویران شده است اما این عضو شورای شهر تهران یادآور می‌شود که نمی‌توان این ادعا را ثابت کرد که تخریب این باغ به صورت تعمدی صورت گرفته است یا خیر. با این حال شهرداری از وظیفه قانونی خود مبنی بر آبیاری باغ‌ها تعلل کرده است. ضمن اینکه شورای شهر نیز فضای مناسبی برای رصد کردن ندارد، چراکه دسته‌بندی و رفتارهای سیاسی عملا نظارت را بی‌نتیجه می‌گذارد.