معرفی برگزیدگان جایزه جلال/ جوایز ویژه برای «برج سکوت» و «نفحات نفت»

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی خبرگزاری آنا، اختتامیه دهمین جایزه جلال آل احمد با قرائت بخش‌هایی از ادبیات‌های داستانی برگزیدگان دوره‌های قبل آغاز شد. در ابتدای این مراسم بخش‌هایی از کتاب «دا»، «تماشاخانه اساطیر» نوشته نغمه ثمینی، «نامیرای»، «جاده جنگ» «شرح اسم»، «سبک‌شناسی»، «ملکان عذاب»، «دختر لوتی»، «لم یزرع» قرائت شد و در ادامه پس از پخش نماهنگی دیابی به عنوان پژوهشگر و سردبیر نشریه الفیان به روی صحنه آمد تا در خصوص حکم رمان و داستان به فرازهایی از سخنان مقام معظم رهبری اشاره کند.

دیانی گفت: حکم را باید حاکم بگوید و من هم حکم حاکم شرع را بیان می‌کنم حکم مقام معظم رهبری بر این است که حد اصلی در آزادی بیان مساله اضلال است و هر بیان عقیده‌ای آزاد است مگر بیان اغواگر و گمراه‌کننده به تعبیر رایج تنها ضال یا مضله یا کتب مضله و کتب ضاله غیر از بیان باطل و خلاف حق است. دیدگاه رهبری و علامه طباطبایی با استناد به سوره لقمان این است که بیانی ضاله است که آغاز و از سر عمد نویسنده و گوینده‌اش برای گمراهی مردم نوشته شده باشد و به تعبیر علامه طباطبایی این بیان زمانی موثر است که مردم یک جامعه ناآگاه باشند و سطح درک‌شان به آن میزان نباشد که بتوانند نادرستی آن را تشخیص دهند. گاه در جامعه‌ای سخنی به خاطر سطح بالای افکار مردم گمراه کننده نیست اما باطل است گاه و گاه شرایط گفتن یک حرف باطل با شرایط آن کس و دستگاهی‌ که می‌خواهد به آن حرف باطل جواب بدهد شرایط برابری است. برای مثال کسی در پای منبر امیرالمومنین سخنی می‌گوید و مطلبی را بیان می‌کند که اگر در غیاب امیر در غیر از مسجد کوفه به زبان آورد که حضرت در آنجا حاضر نیست دل‌های بسیاری از مردم را گمراه می‌کند اما اگر در مسجدی که حضرت در آن حضور دارند بیان شود اغوا کننده نیست. لذا امیرالمومنین با این بیان ولو از روی غرض صادر شده است ولا اعتقاد توام با سلامت نیست اما برخورد امیرالمومنین برخورد خونسرد و به دور از موضع‌گیری است چون شرایط، شرایط برابری است.

وی در نتیجه اعلام کرد: برخی فتواها نماد شرافت فقه شیعه، نماد شجاعت فقهای شیعه است مثل فتوای نهر حرم عبدالعظیم که میرزای شیرازی مطرح کرد این رهیافت مقام معظم رهبری در مساله آزادی بیان هم یکی از نمادهای شرافت فقه شیعه است. اگر مسئولین ما جسارت عمل به این فتوا را داشته باشند. بر اساس سخنان مقام معظم رهبری این برداشت می‌شود که اضلال و گمراهی در جامعه‌ای رخ می‌دهد که سطح آگاهی و فرهنگ مردم پایین باشد و مردم اهل علم نباشند. اگر نهادهای حاکمیتی، فقها و فضلا همت خود را به جای ممیزی بر بالا بردن درک و فرهنگ و شناخت مردم بگذارند، اضلال صورت نمی‌گیرد و نکته دوم اینکه گمراهی وقتی رخ می‌دهد که فقها و فضلا و دولتمردان در میدان گفت‌وگو با نویسندگان ادبا و اهل فکر و فرهنگ قاعد باشند اگر فقها فضلا و دولتمردان در این فضا حاضر شوند این مساله حل می‌شود. قصد نویسندگان ما گمراهی مردم نیست بلکه بالندگی فرهنگ ایرانی اسلامی است.

شهریار عباسی، دبیر علمی جایزه جلال گفت: معتقدم جایزه ادبی جلال جایزه ملی در جهت کاهش تصدیگری دولت در فرهنگ و متعلق به تمام اعضای خانواده ادبیات است. ملی بودن این رویداد فرهنگی بدین‌معناست که ظرفیت پذیرش تمام دیدگاه‌ها و جریان‌های ادبی را دارد و تنها شرط آن فعالیت در چارچوب قوانین کشور است. عمیقا باور دارم ادبیات پیش از هر فعالیت دیگری در پی شناختن اندیشه‌ها و سلیقه‌های متفاوت است. ما با ادبیات می‌آموزیم که تفاوت زیباست و انسان‌ها می‌توانند با تمام تفاوت‌های نژادی، قومی، مذهبی و فرهنگی در کنار یکدیگر زیستن را تجربه کنند و تجربه‌های زیستی‌شان را با هم به اشتراک بگذارند و از آن لذت ببرند. از شروع کار این دوره جایزه جلال کسانی در دوسویه افراط و تفریط فرهنگی به ما تاختند. برخی گمان می‌کنند ملی بودن جایزه جلال به معنای تبدیل شدن آن به اپوزسیون سیاسی- فرهنگی حاکمیت است و برخی در آن سو گمان می‌کنند جایزه ملی فقط باید در خدمت تعداد اندکی از حلقه دوستان آنها باشد و فقط خودشان دلسوز کشور، دین و فرهنگ هستند. هر دو طیف تا توانستند ما را آزردند. تهمت و افترا و انگ زدند؛ گاه از بیان دروغ‌های آشکار نیز ابا نداشتند. اینجا نمی‌خواهم در حضور شما و در این جشن باشکوه گله‌گذاری کنم و عمیقا معتقدم در جهان وسیع ادبیات برای همه‌ جا است و ما وقتی می‌توانیم به زبان فارسی به عنوان میراث مشترک ایرانیان و هنر بی‌بدیل داستان خدمت کنیم که تحمل نظرهای مخالف را داشته باشیم. با صدای بلند و گاه با فریاد و عجولانه به ما حمله کردند، لیکن من در حضور شما آهسته و شمرده به آنها می‌گویم: برادران همه حقیقت نزد هیچ‌کس نیست. خودحق‌پنداری و دیگران را یکسره ناحق انگاشتن انسان را به سوی سقوط پیش می‌برد. بعید می‌دانم کسی که از هنر و ادبیات این درس را نیاموزد بتواند از راه دیگری به این امر دست یابد. نمی‌گویم حتما دست در دست یکدیگر بگذاریم و همین امروز اختلاف‌ها را فراموش کنیم، بلکه پیشنهاد می‌کنم مخالف خویش را به رسمیت بشناسید و حیات ادبی و فکری خود را در حضور مخالف خویش بدانید.

در ادامه این مراسم، جوادی عنوان کرد: جایزه جلال برای پاسداشت ادبیات داستانی، کشور و ارج نهادن به فعالان این عرصه است و امید می‌رود بستری برای شکل‌گیری جریان مستمر و پویا و رو به رشد داستان‌نویسی ایرانیان باشد.

وی ادامه داد: از این رهگذر این جریان تجربیات ارزشمند پیشکسوتان داستان‌نویسی ایرانیان و در اختیار جوانان مستعد و کوشا و فارسی‌نویسان غیرایرانی قرار خواهد گرفت و بر غنای ادبیات داستانی ایرانیان افزوده خواهد شد.

وی افزود: جای خوشبختی است که جایزه جلال در دوره دهم همچون دوره‌های پیشین یاد بزرگان درگذشته، آثار پیشکسوتان و پیران با تجربه شناخت، شناسایی داستان‌نویسان مجرب و همچنین پرورش نوقلمان را در دستور کار قرار داده است. نگاهی به چهره‌های حاضر در این جلسه گویای ظرفیت‌های متنوع ادبی است که می‌توان آن را طلیعه باشکوهی دانست که جایزه جلال در آینده ادبیات داستانی ایران به ارمغان خواهد آورد. جایزه جلال و چهره‌های خوش‌آتیه و جوانان داستان‌نویسی پشتوانه‌ای خواهد بود که ادبیات داستانی ایرانیان علاوه بر شکوه و درخشش زیبایی‌شناسانه از محتوای عمیق انسانی و اخلاقی نیز برخوردار باشند و در دل زیبایی، سبک و ساختار، معانی فاخر اخلاقی و انسانی را نیز داشته باشد. ما به روزی می‌اندیشیم که داستان‌های شما نه فقط میان ایرانیان، بلکه توسط مترجمان زبان‌های مختلف هم به خانه‌های مردمان سرزمین‌های دیگر برده شود و همه‌جا صحبت از شکوه کتاب‌های داستانی ایرانی باشد. این آرزو با توجه به اینکه ایران و زبان فارسی با کتاب‌های بزرگی در حوزه‌های مختلف علمی و هنری مثل قانون و شفای ابن‌سینا، شاهنامه، حافظ، گلستان سعدی و مثنوی شناخته می‌شود دور از انتظار نیست. جایزه جلال و تعامل درست ما درخصوص آن نویدبخش این آینده باشکوه است و امید می‌رود اجتماعی در سایه درخشش تقدیر از ابتکار و نوآوری ملی‌اندیشی و پیراسته سخن گفتن و از سر دردمندی موضوعات مهم را تشخیص دادن باشد.

در بخش بعدی این مراسم، کتاب‌هایی که با عنوان «یک دهه ادبیات اقتصادی و پیامدهای اجتماعی کار» مورد بررسی قرار گرفته و به عنوان اثر برگزیده معرفی شدند به این شرح است:

برج سکوت،حمیدرضا منایی، انتشارات کتاب نیستان (رمان)

■پنجره‌ای به گذشته، متین غفاریان و بهراد مهرجو، انتشارات کارآفرین (خاطره‌نگاری رییس اتاق بازرگانی ایران، علاء‌الدین میرمحمدصادقی)

■سایه‌ اژدها، نوشته محمدعلی گودینی، انتشارات علمی‌فرهنگی (رمان)

■سرگذشت‌نامه کارآفرینان ایرانی، رضا یادگاری، مهشید سنایی‌فرد، انتشارات کارآفرینان بزرگ (دو مجموعه صد جلدی با موضوع سرگذشت‌نامه‌ی کارآفرینان ایرانی)

■شازده حمام، محمدحسین پاپلی یزدی، نشر پاپلی، گوتنبرگ(روایت کار و زندگی دکتر پاپلی یزدی)

■میرنامیرا، میکائیل عظیمی، انتشارات مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد (مستندنگاری زمانه و کارنامه میرمصطفی عالی‌نسب؛ از بنیان‌گذاران صنعت نوین در ایران)

■نفحات نفت، رضا امیرخانی، نشر افق (تک نگاری در باب فرهنگ نفتی و مدیریت دولتی)

نقد ادبی جایزه جلال آل‌احمد

در بخش نقد ادبی هیئت داوران هیچ کتابی را شایسته دریافت جایزه "برگزیده" ندانست.

اما در این بخش دو اثر «بلاغت از آتن تا مدینه» اثر داوود بلاغتی مقدم و کتاب «درآمدی بر تحلیل انتقادی گفتمان روایی» اثر حسین صافی پیرلوجه "شایسته‌ی تقدیر" جشنواره معرفی شدند.

در بخش رمان هیئت داوران کتاب‌های «این خیابان سرعت‌گیر ندارد» اثر مریم جهانی و «بی‌کتابی» اثر محمدرضا شرفی خبوشان را به عنوان برگزیده و مشترکا برنده ۳۰ سکه معرفی کرد.

در بخش داستان کوتاه هیئت داوران اثر برگزیده معرفی نکرد و با تجلیل از داریوش احمدی (نویسنده «خانه‌ کوچک ما»)، مجموعه داستان کوتاه «اسم شوهر من تهران است» اثر زهره شعبانی را به عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی کرد.

بخش مستندنگاری نیز برگزیده نداشت و «سفر دیدار» محمدرضا توکلی و «آنک پاریس» میرجلال‌الدین کزازی به عنوان آثار شایسته تقدیر معرفی شدند.

جایزه جلال جایزه‌ای ملی و فراگروهی است

سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز گفت: روح حاکم بر جان‌مایه ادبیات داستانی زبان شیرین فارسی است و ادبیات داستانی بر آنجا که حامل زبان فارسی است جایگاه مضاعفی دارد. زبان فارسی برای ما شیرین، دلنشین و ارزشمند است و با نگاه‌های متفاوت از دریچه‌های متفاوت این زبان فارسی است که در واژه‌های زیبا و کم‌نظیر است و از دل‌ آن قصاید فارسی درمی‌آید و گاه چون قطره شبنم است که از دل آن غزلیات حافظ برمی‌خیزد. زبان فارسی برای ما زیباست زیرا با طراوت است. مهم نیست که سعدی متعلق به چه قرنی بوده، هنوز طراوت زبان وی را حس می‌کنیم و حس می‌کنیم هنوز با ما سخن می‌گوید. زبان فارسی، همچنان زنده، شاداب و با طراوت است؛ زبان فارسی، زبان خرد و حکمت است. با خرد و حکمت این برج و باروی زبان فارسی ساخته شده؛ شاهنامه خردنامه ایرانی است و ما با زبان فارسی خشت خشت و آجر آجر اندیشه و حکمت را بنا کرده‌ایم و به عرش رسانده‌ایم. مهم نیست مضمون اثر چیست، فلسفه است،‌ سیاست‌نامه است، تاریخ است! بیهقی را همه می‌شناسیم که چطور ترکیب زبان فارسی و تاریخ‌نگاری خردورز ایرانی را ترکیب کرده است. زبان فارسی با هر اثری که درمی‌آمیزد عطر حکمت و خرد را به با خود به همراه دارد. زبان فارسی زبان قصه‌گوست، زبان داستان‌سراست؛ زبانی است که استعداد داستان‌گویی آن کم‌نظیر است. ما با قصه‌های مادرانه زندگی کرده‌ایم و این قصه‌ها به ما رویاهای شیرین داده است، رویاهای شیرینی که با واژگان فارسی آن رویاها را دیده و تفسیر کرده‌ایم. زبانی است که در یک جغرافیای محدود تفسیر نمی‌شود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: در ایران فرهنگی زبان فارسی جریان دارد. کشف‌ها و استعدادهایی که دیگران همچوان ایرانیان از این زبان کرده‌اند این زبان را بارورتر کرده است. ادبیات داستانی جان‌مایه‌اش این زبان است و خود پیشران این زبان؛ ادبیات داستانی چشم بینای زندگی انسانیت، داستان‌نویسان، عکاسانی هستند که با دوربین واژگان زندگی دور خود را تفسیر می‌کند، منتهی نه تنها دوربینی که ظاهر را می‌بیند، بلکه به لایه‌ها سرک می‌کشد. لایه‌های زندگی اجتماعی، لایه‌های پرپیچ‌ و خم تاریخ زندگی انسانی همراه با یک تخیل ناب. نویسندگان ادبیات داستانی با آجرهایی که از واژگان می‌سازند برج و باروی فرهنگ و هنر ایرانی را با ادبیات در خاطرمان برجای می‌گذارند. نویسندگان ادبیات داستانی حافظه شکوهمند تاریخ انسانی هستند؛ ما تاریخ و انسان را با ادبیات داستانی به یاد می‌آوریم. ما تاریخ انسان را با ادبیات در خاطرمان به یاد می‌آوریم. ادبیات داستانی حافظه انسانی برای تاریخ بشری هستند و ما با ادبیات داستانی گفت‌وگوی فرهنگی را بین خود و جهان آغاز می‌کنیم. جهان با داستان با یکدیگر سخن می‌گوید و با ادبیات داستانی مفاهمه برقرار می‌کند. گفت‌وگوی میان‌نسلی هم از طریق ادبیات داستانی است. نسل‌های پیاپی از مسیر ادبیات داستانی با هم سخن گفتند. ما بیش از یک قرن است که از طریق ادبیات داستانی در درون خود گفت‌وگوهای میان‌نسلی داشته‌ایم. گفت‌وگوهای فرهنگی برون‌مرزی و درون‌مرزی ما وامدار ادبیات داستانی است.

وی اظهار کرد: جایزه جلال جایزه‌ای ملی و فراگروهی است. جایزه‌ای که رویداد مهم فرهنگی است و تلاش می‌کند که آثار یکسال را به داوری بنشاند و با حوزه‌هایی که در کنار ادبیات داستانی برای این جایزه مهم است مثل مستندنگاری که خود ترکیب‌سازی تازه‌ای از حوزه ادبیات و حوزه زندگی اجتماعی و نقد ادبی دارد.

در سالیان اخیر جایزه جلال چند قدم به پیش گذاشته است. اینکه بتواند دائبه گستره خود را با شمولیت بیشتری پیش ببرد. اینکه به حوزه تمدن ایرانی – فرهنگی توجه بیشتر کند و به سبک‌ها و موضوعات و برش‌های ادبیات توجه می‌کند مثل ادبیات اقتصادی که در این دوره مورد توجه قرار گرفته است. جایزه جلال تا مسیری که باید بپیماید راه زیادی در پیش دارد و اینکه در مسیر داستان‌نویسی ما تاثیر زیادی بگذارد و اینکه بتواند در حوزه مطالعه و خرید کتاب و مصرف ادبیات داستانی تاثیرگذار باشد. اینکه جایزه جلال فضایی را فراهم کند برای کتاب‌های ادبی ایرانی در جهان. اگرچه راه طولانی است اما همت داستان‌نویسان این مسیر را هموار می‌کند