نقشه راه، اولویتهای تحقیقاتی و حمایت‌های مادی و معنوی، سه ضلع رشد پژوهش کشور
گروه واحدهای دانشگاه آزاد خبرگزاری آنا_محمد حسین آزادبخت؛ مراسم هفته پژوهش و فناوری امسال هم مانند هرساله دهه سوم آذر برگزار شد و همزمان هجدهمین نمایشگاه دستاوردهای پژوهش، فناوری و فن‌بازار هم (22 تا 26 آذر) با حضور 86 دانشگاه که دانشگاه آزاد اسلامی نیز شامل آن می‌شد در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران کار خود را آغاز کرد و از ۶۴ طرح تحقیقاتی در این نمایشگاه رونمایی شد.
دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان بزرگترین دانشگاه حضوری جهان در این نمایشگاه غرفه‌ای به مساحت 500 مترمربع را به خود اختصاص داد تا از این طریق دستاوردهای پژوهشی محققان این دانشگاه در معرض دید علاقه‌مندان و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی قرار گیرد. دانشگاه آزاد اسلامی در این نمایشگاه 150 محصول شرکت‌های دانش‌بنیان خود را عرضه کرد. این در حالی است که به گفته مسئولان، دانشگاه آزاد دارای هزار و 100 محصول پژوهشی و فناوری بود که به دلیل کمبود فضا، فقط بخش کمی از آنها در این نمایشگاه ارائه شد.
همزمان با هفته پژوهش پانزدهمین گردهمایی معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی نیز با حضور دکتر فرهاد رهبر رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، دکتر محمود شیخ زین‌الدین معاون نوآوری و تجاری سازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، بیژن رنجبر معاون پژوهش و فناوری دانشگاه و معاونان و مدیران حوزه پژوهش و فناوری واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی سراسر کشور برگزار و از 7 پژوهشگر برتر دانشگاه در گروه‌های مختلف تجلیل شد.
فریده نامور استادیار علوم پزشکی واحد دانشگاهی مشهد، رضا فرضی‌پور استاد گروه علوم انسانی واحد دانشگاهی کرج، فرح حبیب استاد گروه هنر و معماری واحد دانشگاهی علوم و تحقیقات، حسنعلی زمانی استاد گروه علوم پایه واحد دانشگاهی مشهد، رامین یوسفی دانشیار گروه فنی و مهندسی واحد مسجد سلیمان، مجید طغیانی خوراسگانی استاد گروه کشاورزی و منابع طبیعی واحد اصفهان(خوراسگان) و ابراهیم رحیمی استاد گروه دامپزشکی واحد دانشگاهی شهرکرد به عنوان پژوهشگران برتر دانشگاه آزاد اسلامی در هفته پژوهش و فناوری سال 1396 معرفی شدند.
در این بین اما آنچه قابل تامل و بررسی و نیازمند موشکافی و آسیب شناسی است، مشکلات و چالش‌های پژوهش و مدیریت دانش، نقاط قوت و ضعف پژوهش و اولویتهای تحقیقاتی کشور، تنگناهای مالی و اداری، حمایت مسئولان، کاربردی شدن فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی، تجاری‌سازی محصولات، مدیریت امکانات و تسهیلات پژوهشی و پژوهانه و .... است.
لزوم تدوین نقشه راه پژوهشی
رئیس هیات موسس و امنای دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر تدوین نقشه راه پژوهشی در دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است که ما در مورد پژوهش امید بسیاری داریم که کار به خوبی پیش برود و خوشبختانه همه بر ضرورت پژوهش تاکید دارند و از معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی می خواهیم نقشه راهی برای پژوهش داشته باشند تا از موازی‌کازی پژوهش جلوگیری شود.
دکتر علی اکبر ولایتی در پانزدهمین گردهمایی معاونان پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه پژوهش روی ماشین برقی، ربات و محصولات مکاترونیک خوب است، اما توصیه کرد که دانشگاه آزاد اسلامی در پژوهش در حوزه های کشاورزی و مصرف بهینه آب پیشتاز باشد.
اولویتهای تحقیقاتی کشور را گم کرده‌ایم
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه نخستین و مهمترین مشکل و چالش پژوهش، مدیریت دانش است، اظهار کرد: «مدیریت دانش در سطوح مختلف میتواند مورد توجه قرار گیرد و بخشی از این موضوع مربوط به معاونت‌های پژوهش و فناوری واحدها و بخش دیگر آن مربوط به سطح ملی و کلان می‌شود.»
فرهاد رهبر افزود: «در سطح ملی یک الگوی مدیریت علمی و پژوهشی مناسب در دانشگاه‌ها نداریم، به این صورت که راهبردهای تحقیقاتی درازمدت تعریف نشده یا اگر تعریف شده به صورت روشن و شفاف مطرح نشده و این راهبردها در سطح کشور ترویج و به اطلاع عموم نرسیده است.»
وی با تأکید بر اینکه امروز اولویتهای تحقیقاتی خود را در کشور گم کرده‌ایم، گفت: «اولویتهای تحقیقاتی ما غیرواقعی است و دلیل این موضوع نبود یک رویکرد نظام‌‌مند و سیستماتیک در تحلیل و تبیین نیازمندی‌هاست؛ مصداق بارز این امر وجود بیشمار رساله‌های دکتری و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد است که هرساله در کشور به پایان می‌رسد، اما چند درصد از این پژوهش‌ها منطبق بر نیازهای کشور است؟»
ارتقای الگوهای حمایتی
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی هم اصلاح ارتقای جایگاه فعالیت های پژوهشی در نظام ارتقای استادان و نظام ارزیابی دانشجویان، ارتقای الگوهای حمایتی از گروه های دانش بنیان و فعال در حوزه های اصلی و مهم، تقویت و ارتقای الگوهای حمایتی از بازاریابی و فروش محصولات را از جمله راهکاری برون‌رفت از مشکلات پژوهشی و بهبود وضعیت کسب و کار دانست.
دکتر بیژن رنجبر با بیان اینکه دانشگاه آزاد اسلامی 50 درصد ظرفیت آموزش عالی کشور را بر عهده دارد، خاطرنشان کرد که باید سیاست‌های دانشگاه آزاد اسلامی را به سمت تجاری سازی فعالیت های پژوهشی سوق دهیم و با پیروی از رهنمودهای مقام معظم رهبری به اهداف مقدس نظام جمهوری اسلامی ایران دست خواهیم یافت.
دکتر علی محمد نوریان دبیر کل هیأت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی هم معتقد است که پژوهش در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی باید آرمان گرایانه و بر اساس دستاوردهای علمی و تکنولوژیکی جهان در دهه های آینده باشد.
پژوهشگران برتر دانشگاه آزاد اسلامی هم در گفتوگو با خبرنگار آنا باید و نبایدها و ضرورت‌های اکنون حوزه پژوهش و فناوری کشور را تشریح و تبیین کردند.
نیازمند نقشه راه دقیق و جامع هستیم
فرح حبیب استاد واحد علوم و تحقیقات که با طرح پژوهشی کاربرد ایوان در کارایی مصرف انرژی و نقش آن در ساختمان‌های مذهبی در چهار اقلیم مختلف ایران به عنوان پژوهشگر برتر گروه هنر و معماری برگزیده شد، در گفتوگو با آنا به بیان نقاط قوت و ضعف پژوهش در کشور پرداخت و بیان کرد: «معضلات و مشکلات حوزه معماری و شهرسازی در ایران زیاد است و این مشکلات در بیشتر شهرهای کشورمان مشاهده می‌شود و حل آنها جز از مسیر تحقیقات و پژوهش‌های هدفمند و کاربردی محقق نمی‌شود و این امر نیز به نقشه راه دقیق و جامع نیاز دارد.»
حبیب با انتقاد از این دیدگاه که دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد نمی‌توانند فعالیت تحقیقاتی انجام دهند، خاطرنشان کرد: «از دانشجویان و محققان مقاطع مختلف تحصیلی باید به عنوان سپاه تولید علم استفاده شود؛ بنده به عنوان پیشکسوت عرصه هنر و معماری می‌گویم که همین دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد می‌توانند پژوهش‌های مناسبی را به پایان برسانند و باید از آنها استفاده شود و طرح‌های مشخصی که نیاز معماری کشور را برطرف کند باید برای آنها تعریف کرد.»
سیاست‌ها و حمایت‌های درست برای رفع مشکلات
رامین یوسفی پژوهشگر برتر گروه فنی و مهندسی در پاسخ به پرسش آنا درباره شرایط پژوهش در کشور اظهار کرد: «پژوهش در دانشگاه آزاد اسلامی در شرایط بهتری نسبت به دانشگاه‌های دولتی قرار دارد، زیرا قواعد حاکم بر فضای پژوهشی دانشگاه آزاد مدرن بوده و هست؛ اما در سال‌های اخیر به دلیل تنگناهای مالی، برخی مشکلات پژوهشی به وجود آمده است که امیدواریم با سیاست‌ها و حمایت درست مشکلات رفع شود.»
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد مسجد سلیمان افزود: «منابع مالی باید با شاخص‌های کیفی اختصاص داده شود، به عبارت دیگر کمبود منابع باید باعث اختصاص بهینه تر آن شود؛ کنفرانس علمی باید در اختیار افرادی قرار بگیرد که طرح و ایده علمی داشته باشند، مقالات ISI باید دارای IMPACT FACTOR باشد و ویژگی‌های کیفی در آن دیده شود؛ منابع مالی فراوانی در کشور وجود ندارد، پس باید به دنبال تولید منابع رفت که پژوهش میتواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند. نقش استادان راهنما در به کارگیری دانشجویان بسیار برجسته است و باید در اختصاص دانشجوی دکتری به استادان، کیفیت استاد راهنما نیز در نظر گرفته شود.»
حمایت مسئولان از پژوهشگران در شرایط خوبی قرار ندارد
ابراهیم رحیمی پژوهشگر برتر حوزه دامپزشکی نیز با آسیب‌شناسی جایگاه پژوهش در کشور به آنــا گفت: «حمایت مسئولان از پژوهشگران در شرایط خوبی قرار ندارد؛ این حمایت شامل حین و بعد از ارائه طرح‌ها می‌شود؛ بخش مهمی از مشکلات به این موضوع بازمی‌گردد که محققان ما نمی‌توانند برای طرح‌های پژوهشی و ثبت اختراع شده خود بازاریابی کنند و برقراری ارتباط با صنعت نیاز به حمایت دولت دارد تا اختراع به بازار عرضه شود.»
وی ادامه داد: «برای مثال طرح رطوبت سنج نان با وجود اینکه ثبت اختراع شد و مدال نقره گرفت، به دلیل عدم حمایت مسئولان به مرحله تولید نرسید؛ به عنوان مثال دیگر ما توانستیم اسانس‌هایی تولید کنیم که به فرآورده‌های گوشتی اضافه می‌شود و بدون اضافه کردن مواد شیمیایی، باعث افزایش ماندگاری آن می‌شود که این طرح نیز به دلیل عدم توانایی در بازاریابی راکد باقی ماند.»
استاد واحد شهرکرد بیان کرد: «متأسفانه 90درصد تحقیقات به مقاله ختم می‌شود و کاربردی نیست و به مرحله اجرا نمی‌رسد؛ وزارت بهداشت، سازمان دامپزشکی و نظام پزشکی باید فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهش‌های این حوزه را کاربردی کند و به مرحله اجرا برساند، اما متأسفانه پیگیری خاصی در این زمینه‌ها نمی بینیم.»
سرفصل دروس نیازمند بازنگری است
رضا فرضی‌پور استاد واحد دانشگاهی کرج و پژوهشگر برتر گروه علوم انسانی نیز در گفتوگو با آنا اظهار کرد: «سرفصل دروس هر رشته باید متناسب با نیاز صنایع کشور و بازارهای هدف صادراتی هر دو سال یکبار مورد بازنگری قرار بگیرد و این امر به اراده جدی و کار علمی و دقیق نیاز دارد.»
وی که بیش از 173 مقاله ISI و اسکاپوس ارائه کرده است و در کارنامه خود کسب مدال نقره امام خمینی(ره) در سال 94 را دارد، افزود: «خواهش من از استادان و دانشجویان این است که در فعالیت‌های پژوهشی سختکوش باشند و اگر دست از تلاش در این حوزه بر ندارند، مطمئناً نتیجه خوبی را کسب خواهند کرد؛ قطعاً آموخته‌های دانشگاهی به شرط همراه بودن استاد راهنمای مناسب در انجام موفق پروژه‌های تحقیقاتی مؤثر است.»
صنعت باید به سمت تحقیقات حرکت کند
مجید طغیانی خوراسگانی عضو هیأت علمی واحد اصفهان(خوراسگان) و پژوهشگر برتر گروه آموزشی کشاورزی و منابع طبیعی هم به آنا گفت: «کشور ما از گذشته در استفاده از گیاهان دارویی مطرح بوده است و چندهزار گونه گیاه دارویی در ایران وجود دارد که میتواند جایگزینی سالم برای داروهای شیمیایی باشد و این در حالی است که کشورهای اروپایی اکنون به این گیاهان روی آورده‌اند، پس باید صنعت ما نیز احساس نیاز کرده و به سمت تحقیقات حرکت کند و این نیازمند تلاش بیشتر برای برقراری ارتباطبهتر صنعت و دانشگاه است.»
نباید در فعالیت پژوهشی به دنبال دریافت ماعوض بود
حسنعلی زمانی استاد گروه علوم پایه واحد مشهد و دیگر پژوهشگر برتر دانشگاه آزاد اسلامی پژوهش و تحقیق را فعالیتی دیربازده دانست و خطاب به دانشجویانی که راه پژوهش را برمی‌گزینند، گفت: «انگیزه و علاقه مهمترین رکن فعالیت پژوهشی است؛ کار پژوهشی یعنی ریاضت کشیدن؛ پژوهش را باید بدون چشمداشت و انتظار پاسخ انجام داد و نباید فقط به دنبال دریافت ماعوض بود.»
زمانی تأکید کرد: «امکانات و تجهیزات تحقیق و پژوهش در دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد، اما نیاز است تا متولی صحیحی پیدا کند و به نوعی امکانات باید مدیریت شود؛ شایستگی‌های فنی و تخصصی در حوزه پژوهش و تحقیق باید لحاظ شود و افراد مسئولیت پذیر باید در حوزه‌های مربوط با امر پژوهش به کار گرفته شوند.»
ساختارها هنوز آماده تجاری سازی اختراعات و پژوهش‌ها نیست
فریده نامور استادیار علوم پزشکی واحد دانشگاهی مشهد و یکی از 7 پژوهشگر برتر دانشگاه آزاد اسلامی نیز در گفتوگو با آنا بیان کرد: «پژوهش در کشور ما آنچنان که باید و شاید مورد توجه نیست و ساختارها هنوز آماده تجاری سازی اختراعات و پژوهش‌ها نیست؛ پژوهشگران برتر باید برای تأسیس شرکت دانش بنیان بیشتر مورد حمایت قرار بگیرند؛ بنده شاید توانایی اجرای 20 عنوان پژوهشی با دانشجویان را دارم، اما اجرای این طرح‌ها نیازمند حمایت‌های مالی است و به طور کلی رویکرد سازمان‌های تصمیم‌گیر در کشور باید به مقوله پژوهش تغییر کند.»
نیازمند کمک‌های بیشتری هستیم
مریم گل‌‌آبادی عضو هیأت واحد اصفهان(خوراسگان) و فناور برگزیده هجدهمین جشنواره ملی پژوهش و فناوری نیز در گفتوگو با آنا با تأکید بر لزوم حمایت مسئولان از طرح تولید بذر هیبریدی بیان کرد: «99 درصد بذر هیبریدی یا در اصطلاح بذر اصلاح شده در بازار ایران وارداتی هست و نمونه داخلی ندارد، اما تلاش می‌‌کنیم تمام این بذرها را تولید کنیم؛ این طرح مزایای متعددی دارد که مهمترین آنها اشتغال‌زایی و خارج نشدن ارز از کشور است.»
گل آبادی افزود: «فعالیت‌های ما در واحد اصفهان در حال انجام است و اگرچه حمایت‌های دانشگاه آزاد اسلامی و برخی نهادهای دیگر وجود داشته است، اما با توجه به هزینه تحقیقات این طرح و اهمیت آن در خودکفایی نیازمند کمک‌های بیشتری هستیم؛ به عبارت دیگر نسبت به طرح ما علاوه بر دید مادی، باید دید معنوی نیز وجود داشته باشد، چراکه پروژه‌ای در حمایت از تولید داخلی است؛ به طور کلی طرح تولید بذر هیبریدی باید تداوم داشته باشد، زیرا توقف در هر نقطه از آن و به هر دلیلی به معنای از بین رفتن تمام تلاش‌های هشت سال گذشته است.»
انتهای پیام/