دریافت پنج میلیارد تومانی از مالیات اتفاقی

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری آنا،‌ براساس لایحه بودجه سال97، دولت در نظر دارد بالغ بر 128هزار‌میلیارد تومان درآمد مالیاتی داشته باشد که این رقم نسبت به سال96 حدود 12 هزار‌میلیارد تومان بیشتر است. در این میان میزان رقم مالیات در سال جاری رقم 116 هزار‌میلیارد تومان بوده است که رقم 128هزار‌میلیارد تومانی بودجه در سال97رشد قابل توجهی داشته است.

لازم به ذکر است که رشد درآمد‌های مالیاتی ثبت‌شده در سال جاری امسال در پایان شش‌ماهه عملکرد بودجه حاکی از آن است که حدود 43هزار‌میلیارد تومان از مبلغ 116 هزار‌میلیارد تومان مصوب محقق شده است.

ساختار بودجه سال97 نسبت به قبل تغییراتی عمده دارد که کاهش سهم نفت و افزایش سهم مالیات از جمله این تغییرات است.

افزایش سهم مالیات در بودجه97

این موضوع به‌طور کلی اتفاق خوبی است، اما اینکه چقدر این مورد می‌تواند عملیاتی می‌شود همیشه مورد بحث بوده است، عملکرد دریافت مالیات در شش‌ماهه امسال عدد راضی‌کننده‌ای نبوده و تنها 50‌درصد میزانی که در بودجه96 پیش‌بینی شده بود تحقق پیدا کرده است و اگر ساختار مالیاتی به همین نحو پیش برود، افزایش مالیات‌ها از 112‌هزار‌میلیارد تومان در بودجه96 به 128‌هزار‌میلیارد تومان در بودجه97 شدنی نیست، مگر از طریق اصلاح ساختار مالیاتی؛ در غیر این صورت به دریافت‌هایی منتهی می‌شود که نتایج خوبی برای جامعه به‌همراه ندارد.

افزایش مالیات بر واردات خودرو

مالیات‌های غیرمستقیم از جمله مالیات بر واردات خودرو و این‌گونه اقلام نمی‌توانند ما را به اهداف توزیعی یا به‌عبارتی اهداف بازتوزیع درآمد برسانند، چرا که ساختار توزیع درآمد کشور چندسالی است بسیار بهم‌ریخته است و از شرایط مطلوب دورتر می‌شوند و مالیات‌های غیرمستقیم اثرات تورمی را به‌همراه دارند.

ما نظام شفاف اقتصادی نداریم و به همین دلیل دریافت‌های مالیات خوب نیست و هر زمان که این دریافت‌ها کم باشد، به جای اینکه از مسیر درآمدهای افراد مالیات اخذ شود، به مسیرهایی که پیچیده نیست و دسترسی به آنها راحت است، متوسل می‌شوند و به‌سراغ قسمت‌هایی که مستقیما بتوان این درآمدها را دریافت کرد مانند واردات کالا، خودرو و... می‌روند که کار درستی نیست.

زمانی بزرگ‌بودن دولت‌ها به‌لحاظ هزینه‌ها مطرح بود و نسبت هزینه دولت به تولید ناخالص داخلی به‌عنوان شاخصی برای اندازه دولت در نظر گرفته می‌شد و بزرگ‌بودن این عدد را نامطلوب می‌دانستند.

مهم این است که این هزینه‌ها قرار است از کجا تامین مالی شوند. در کشور ما دو مسیر وجود دارد؛ نفت که همیشه مورد انتقاد بوده و مسیر متعارف که همه جا در ادبیات نظری و هم تجربه کشورهای خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در آن نگاه به مالیات‌ها بوده است؛ اگر به مالیات به‌صورت ملی نگاه کنیم و با درآمد نفت مقایسه کنیم مشخص است که درآمد بهتری داریم.

آنچه در نظام مالیاتی مطرح است افزایش نظام مالیاتی منوط به افزایش پایه‌های مالیاتی و نه افزایش نرخ‌های مالیاتی است؛ منتها از آنجا که دسترسی به پایه‌های مالیاتی جدید نیازمند تغییر ساختار است، برای رسیدن به هدف، معمولا در کوتاه‌مدت نرخ‌های دریافتی مالیات را که مصوب کرده‌اند و مجاز است، افزایش می‌دهند که مطلوب نیست، چون این مالیات‌ها غیرمستقیم هستند و از کالا و خدمات دریافت می‌شود که اثرات تورمی دارند؛ به‌ویژه در کشور ما که چندین سال سابقه بدی از وجود تورم دارد، اصلا مناسب نیست به مسیرهایی مانند افزایش مالیات بر واردات خودرو وارد می‌شویم که بخش بزرگی از سبد خانوار را تشکیل می‌دهد و علاوه برآن باعث تشدید وضعیت انحصاری تولید خودرو در داخل و کاهش کیفیت آن می‌شود.

مالیات اتفاقی در بودجه97

یکی از بخش‌های مالیاتی در بودجه سال97 تحت عنوان مالیات اتفاقی مطرح شده است؛ مالیاتی که در ردیف 110302 جدول درآمدهای دولت پیش‌بینی شده است. مالیات اتفاقی یا Capital gain tax مالیاتی است که در بودجه بیشتر کشورها پیش‌بینی می‌شود. این درآمد اتفاقی سال‌هاست که در ردیف بودجه‌های کشور وجود داشته، اما غالبا به چشم نیامده است. در لایحه بودجه سال آینده کل کشور، میزان مالیات اتفاقی رقمی حدود پنج‌میلیارد تومان در نظر گرفته است.

محمد کردبچه مشاور رئیس سازمان برنامه و بودجه در این رابطه گفته است: مالیات اتفاقی برای درآمدهای اتفاقی است؛ مثلا وقتی کسی در قرعه‌کشی یا جوایزی برنده می‌شود، این درآمد مشمول مالیات است، چون درآمد آنها اتفاقی است.

کردبچه اضافه می‌کند: البته آنچه در بخش مالیات‌ها دیده نشده، ولی در اکثر کشورها این نوع مالیات دریافت می‌شود، لایحه مالیات بر افزایش سرمایه است. فرض کنید یک نفر چند ماشین یا چند خانه داشته باشد که ارزش آنها در یک برهه زمانی یکسان باشد، اما یکباره قیمت ماشین چندبرابر شده و خانه ثابت می‌ماند؛ یعنی ثروت کسی که خودرو دارد، بیشتر می‌شود. این افزایش سرمایه محسوب می‌شود و در اکثر کشورها از آن مالیات گرفته می‌شود.

او تصریح کرد: چون این مالیات ناشی از فعالیت افراد نیست و به‌صورت اتفاقی به دست آمده، باید مشمول مالیات باشد. Capital gain tax یکی از ارکان مالیات در کشورهای پیشرفته است، اما با اینکه در لایحه مالیات‌های مستقیم پیش‌بینی شده بود، حذف شد. مشاور رئیس سازمان برنامه و بودجه تاکید کرد: باید دنبال مالیات‌ها و پایه مالیات‌های جدید بود و نه افزایش نرخ مالیات، زیرا افزایش نرخ مالیات به مردم فشار وارد می‌کند.

فرارمالیاتی، مانع افزایش درآمدها

مالیات با تامین بخش عمده‌ای از هزینه‌های دولت یکی از منابع مهم درآمدی است، اما سال‌هاست در کنار مالیات واژه‌ای پررنگ شده است به نام فرار مالیاتی و ترتیبات غیرقانونی جهت اختفای درآمد یا نادیده‌گرفتن بدهی مالیاتی.

محمدرضا جعفریان مشاور حقوقی اتاق اصناف ایران در آبان سال جاری در مورد بودجه و سهم مالیات در آن گفت: باید بودجه سال گذشته را مدنظر قرار داد، سپس برای سال آینده بودجه‌نویسی کرد. با توجه به اینکه نظام بودجه‌نویسی۹۷ تغییرخواهد کرد، باید اعداد و ارقام بودجه امسال و همچنین شرایط اقتصادی موجود بررسی شود.

جعفریان با اشاره به شرایط رکودی اقتصاد کشور افزود: برای افزایش میزان مالیات باید بودجه‌نویسی انبساطی باشد، اما با توجه به رکود موجود نمی‌توان درآمدهای مالیاتی را افزایش داد و محقق‌نشدن پیش‌بینی‌های مالیاتی بودجه۹۶ تاکنون نشان از این دارد که تامین درآمد از راه مالیات آسان نیست.

او با بیان اینکه فرارهای مالیاتی زیادی رخ می‌دهد، تصریح کرد: طبق برخی آمارها ۴۰ تا ۴۲‌درصد از شرکت‌های دولتی معاف از مالیات هستند و یا مالیات پرداخت نمی‌کنند و در اخذ مالیات از بسیاری از ارگان‌ها و سازمان‌ها نیز مشکلاتی وجود دارد. به‌گفته مشاور حقوقی و مالیاتی اتاق اصناف ایران فرهنگ مالیاتی از جمله مهم‌ترین مشکلات اقتصاد کشور است که عدم‌اعتماد مردم به حاکمیت موجب شده تا پرداخت مالیات برای مردم آسان نباشد و دولت باید این اعتمادسازی را انجام دهد تا مردم به مالیات‌دادن تشویق شوند.

او ادامه داد: اقتصاد دولتی شفاف نیست و شاید یکی از دلایل عدم‌اعتماد برای پرداخت مالیات همین عدم‌شفافیت باشد و اگر اقتصاد به صاحبان اصلی خود یعنی مردم و بخش خصوصی واگذار شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.