لزوم همکاری وزارت امور خارجه با دستگاه قضایی/ موضع گزارشگران ویژه حقوق بشر غیرمنصفانه است
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، پنجمین همایش تخصصی دادسراهای استان تهران با موضوع «انعکاس موازین حقوق بشر در قوانین کیفری ایران» با حضور دکتر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه، دکتر محمد جواد لاریجانی دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه و برخی معاونان این دو مقام مسئول، امیر دریابان شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، معاونان دادستان و سرپرستان نواحی و دوایر نظارت تهران، دادستان‌های شهرستان‌ها و روسای حوزه‌های قضایی بخش استان تهران، روز شنبه بیست و پنجم آذر ماه سال جاری، به ریاست عباس جعفری دولتآبادی دادستان عمومی و انقلاب تهران برگزار شد.
جعفری دولتآبادی با اشاره به لزوم حمایت وزارت امور خارجه از اقدامات دستگاه قضایی در خارج از کشور اظهار داشت: برخی پرونده‌های قضایی دارای عنصر خارجی است و یا مانند پرونده بابک زنجانی، اموال موضوع پرونده در خارج از کشور مستقر است که همکاری‌های دیپلماتیک را ایجاب می‌کند.
دادستان تهران نقش وزارت امور خارجه و سفارت‌خانه‌های خارج از کشور را به دیده‌بانی تشبیه کرد که وظیفه انعکاس مسائل و تبیین مواضع اصولی نظام را بر عهده دارد و در خصوص لزوم عملکرد فعال وزارت امور خارجه در رابطه با پرونده‌های مهم قضایی که واجد عنصر خارجی هستند، اظهار داشت: انتظار می‌رود دستگاه دیپلماتیک از اقدامات دستگاه قضایی که مبتنی بر خرد جمعی است، حمایت کند و در این راستا از موضع قدرت نظام حمایت کند.
لزوم اطلاع‌رسانی وزارت امور خارجه به دستگاه قضایی در مورد برخی پرونده‌های مهم
لزوم اطلاع‌رسانی وزارت امور خارجه به دستگاه قضایی در مورد حواشی پرونده‌های مهم در خارج از کشور، پیشنهاد دیگری بود که دادستان تهران به وزیر امور خارجه ارائه داد و افزود: گاه افرادی در کشور دارای پرونده قضایی هستند و دولت‌های خارجی نسبت به آن‌ها موضع‌گیری حمایتی و خاص دارند؛ که آخرین مورد آن، پرونده احمد جلالی است که اخیراً مطرح شد. شمار این نوع پرونده‌ها در دستگاه قضایی و دادستانی تهران قابل توجه است و ممکن است این‌گونه تلقی شود که دستگاه قضایی با مراجع دیپلماتیک همراهی لازم را ندارد. انعکاس خارجی این نوع پرونده‌های قضایی از سوی وزارت امور خارجه تاثیر مهمی بر روابط خارجی دارد.
وزارت امور خارجه در مواضع حقوق بشری مدافع نظام باشد
جعفری دولتآبادی با خاطر نشان کردن پیشنهاد تشکیل کارگروه مشترک میان قوه قضاییه و وزارت امور خارجه که سال گذشته در جلسه مشترک دادستانی تهران با دکتر ظریف ارائه شد، اظهار داشت: پیشنهاد خود را تکرار می‌کنم و این کارگروه می‌تواند در انعکاس مواضع خارجی نسبت به پرونده های قضایی و پیگیری بهتر این پرونده‌ها موثر واقع شود و در عین حال که معتقدیم مواضع اصولی نظام را ستاد حقوق بشر قوه قضاییه اعلام می‌کند، اما این اعتقاد را نافی وظایف وزارت امور خارجه در این راستا نمی‌دانیم و لازم است وزارت امور خارجه در مواضع حقوق بشری مدافع نظام باشد و موضوع را به دستگاه‌های دیگر ارجاع ندهد.
دادستان تهران در پاسخ به ادعاهای معاندین علیه جمهوری اسلامی پیرامون نقض حقوق بشر، اظهار داشت: قوانین در مقام اجرا ممکن است با ضعف و کاستی‌هایی مواجه باشد؛ اما کلیت قوانین و مقررات کشور و قانون اساسی ضامن حقوق اساسی ملت و حقوق شهروندی است.
جعفری دولتآبادی برخی عناوین قانونی در جمهوری اسلامی ایران که آموزه‌های حقوق بشری آن قابل توجه است را خاطر نشان کرد که از جمله فصل سوم قانون اساسی شامل تساوی در برابر قانون (اصل بیستم)، حق دادخواهی (اصل سی و چهارم)، محاکمه عادلانه (اصل سی و پنجم)، برائت (اصل سی و هفتم)، ممنوعیت تفتیش عقاید (اصل بیست و سوم)، حق برخورداری از حمایت قانون (اصل بیستم)، حق برخورداری از وکیل (اصل سی و پنجم)، اصل علنی بودن محاکمات (اصل یکصد و شصت و پنجم) و حق داشتن شغل و مسکن (اصول بیست و هشتم و سی و یکم) بود.
وی هم‌چنین موادی از قانون آیین دادرسی کیفری جدید مشتمل بر تکالیف قاضی و ضابط در باب حقوق متهم و شاکی را احصاء کرد که از جمله قانونی بودن دادرسی و تساوی در برابر قانون (ماده 2)، اصل بی‌طرفی و استقلال مرجع قضایی (ماده 3)، اصل برائت (ماده 4)، حق تفهیم اتهام فوری (ماده 5)، لزوم رعایت حقوق شهروندی (ماده 7)، منع محاکمه مجدد برای اتهام واحد (ماده 13)، تکلیف دادستان به حراست از حقوق عمومی مردم (ماده 22)، نظارت دادستان بر ضابطان و لزوم آموزش به آنان (مواد 28 و 30)، تکلیف دادستان به بازرسی‌های واحدهای ضابطان (ماده 33)، حق برخورداری از وکیل به محض دستگیری (ماده 48)، نظارت فوری دادستان بر افراد بازداشت شده حداکثر ظرف یک ساعت پس از بازداشت متهم (ماده 47)، اصل بی‌طرفی مقام تحقیق (مواد 94 و 95)، محرمانه بودن تحقیقات در راستای تضمین اصل برائت (ماده 91)، ممنوعیت تحقیق در جرایم منافی عفت جز در موارد خاص (ماده 102)، حق برخورداری از وکیل در مرحله تحقیقات و الزامی بودن آن در جرایم مهم (ماده 190)، ممنوعیت بازداشت موقت و محدود بودن شرایط جواز آن (ماده 237)، قابلیت اعتراض به قرارهای محدودکننده آزادی (ماده 270)، درجه‌بندی دادگاه‌ها و اصل غیرقطعی بودن احکام (مواد 294 و 427) و اصل علنی بودن محاکمات (ماده 352) را در بر می‌گرفت.
وی پیرامون موازین حقوق بشری انعکاس یافته در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 اظهار داشت: اصل قانونی بودن جرم در ماده 2، منع عطف به ماسبق شدن قوانین در ماده 10، اصل قانونی بودن مجازات در مواد 12 و 13، وجود نهادهای ارفاقی مانند تخفیف مجازات، تعلیق اجرای مجازات، تعویق صدور حکم، آزادی مشروط، جایگزین‌های حبس، عدم جمع مجازات‌ها در تعزیرات، توبه، اعمال قاعده درأ و عفو در مواد مختلف از کتاب اول این قانون؛ و لغو مجازات اعدام در مورد افراد کم‌تر از هجده سال جز در مواردی که مرتکب ماهیت و حرمت عمل را درک کرده و بلوغ عقلی وی محرز باشد در ماده 91 قانون مجازات اسلامی؛ از جمله مواد قانونی است که بر اساس حقوق بشر و شهروندی تقنین شده است.
قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، آیین‌نامه اجرایی نحوه ایجاد، اداره و نظارت بر بازداشتگاه‌های انتظامی، دستورالعمل اجرایی بند 15 قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی (تشکیل هیات‌های بازرسی حقوق شهروندی) و دستورالعمل کاهش جمعیت کیفری و نظارت بر زندان‌ها مصوب 1395، عناوین دیگری بود که دادستان تهران در تبیین مواضع حقوق بشری مقنن ایران مورد اشاره قرار داد.
جعفری دولتآبادی در خصوص اقدامات دادسرای عمومی و انقلاب تهران به عنوان بزرگترین دادسرای کشور که مهم‌ترین پرونده‌ها را مفتوح داشته و در خصوص جرایم مقامات موضوع ماده‌ی 307 قانون آیین دادرسی کیفری از جمله جرایم قضات، واجد صلاحیت کشوری است، اظهار داشت: دادسرای تهران به منظور اجرایی کردن بهتر قوانین مرتبط با موازین حقوق بشری، حمایت از اقشار ضعیف و رعایت حقوق متهمان، طی هشت سال اخیر ساختارهایی را ایجاد کرده است که از جمله تشکیل دادسرای فرهنگ و رسانه است که به منظور رعایت شان اصحاب رسانه و مطبوعات از سال 1389 راه‌اندازی شده و رویه این دادسرا بر اقدامات پیشگیرانه از طریق نظارت بر عملکرد رسانه‌ها و ارائه تذکر لازم به منظور پیشگیری از ارتکاب جرایم می‌باشد.
دادستان تهران دادسرای امور بین‌الملل را از ساختارهای جدیدی دانست که می‌تواند در اجرایی کردن فرمان مقام معظم رهبری خطاب به قوه قضاییه مبنی بر این که از مظلومان در سراسر جهان حمایت کند و موثر واقع شود و در شرح وظایف این دادسرا گفت: جرایم علیه اتباع آمریکا، اعلام جرم و شکایت علیه دولت آمریکا و اتباع خارجی واجد مصونیت؛ رسیدگی به جرایم واجد جنبه‌ی بین‌المللی مرتبط با جمهوری اسلامی ایران مانند پرونده‌های علیه مسؤولان ایرانی؛ اجرای نیابت‌های قضایی خارجی؛ استرداد مجرمان؛ رسیدگی به جرایم اتباع خارجی که در ایران مرتکب جرم می‌شوند یا در ایران دستگیر می‌شوند به استثنای اتباع کشورهای افغانستان، بنگلادش، پاکستان، عراق و هندوستان؛ و رسیدگی به جنایات بین‌المللی مانند جنایات علیه بشریت و نسل کشی در شرح وظایف این دادسرا است.
انتقال 70 نفر از زندانیان کشورهای خارجی به ایران برای اجرای حکم
جعفری دولتآبادی در باب عملکرد دادسرای بین‌الملل طی چند سال اخیر، به پیگیری بین‌المللی ابعاد خارجی پرونده‌های فساد؛ انجام سالانه ده‌ها درخواست معاضدت قضایی و استرداد از سوی سایر کشورها اشاره کرد و افزود: از جمله پرونده‌های مهم این دادسرا تعقیب بین‌المللی داعش و منافقین، پرونده شکایت از برخی مقامات کنگره و دولت آمریکا و پرونده تلگرام است و در حوزه انتقال محکومان به حبس بر اساس موافقت‌نامه‌های انتقال محکومان و عمل متقابل، حدود 70 نفر از زندانیان کشورهای مختلف مانند چین، تایلند، افغانستان، عراق و قطر به ایران منتقل شده و تحت نظر دادسرای بین‌الملل در حال تحمل کیفر هستند.
دادستان تهران معاونت زنان، کودکان و خانواده را ساختار دیگری دانست که با هدف نظارت بر زندانیان زن و فعال کردن دادستان در مقابله با جرایم علیه کودکان و اقدامات حمایتی از کودکان بدسرپرست تشکیل شده است و در توضیح اظهار داشت: در فروردین سال 1390 معاونت امور زنان، کودکان و خانواده در دادسرای عمومی و انقلاب تهران با موافقت رییس قوه قضاییه ایجاد شد و وظایف آن عبارت است از: نظارت بر وضعیت زندانیان زن و پیگیری پرونده‌های آن‌ها به منظور تسریع در رسیدگی و اعمال نظارت‌های پس از اجرای حکم؛ شناسایی و پیگیری وضعیت کودکان بدسرپرست و فاقد سرپرست که در انظار عموم به تکدی‌گری مشغولند و گاه در ظاهر تکدی‌گری به عنوان وسیله‌ای برای ارتکاب جرایمی مانند قاچاق مواد مخدر به کار گرفته می‌شوند؛ اقدامات پیشگیرانه از کودک‌آزاری با اقدام نسبت به والدین فاقد صلاحیت؛ رسیدگی به امور زنان و کودکانی که دارای پرونده‌ی قضایی در دادسرا بوده و پیگیری وضعیت قضایی آن‌ها؛ نظارت بر کودکانی که در کانون اصلاح و تربیت به سر می‌برند و پیگیری پرونده‌ی آن‌ها به منظور تسریع در رسیدگی و نیز تداوم نظارت‌ها پس از اجرای حکم به منظور پیشگیری از تکرار جرم و بازگشت آنان به زندان؛ برقراری ارتباط مستقیم با دادگاه‌های خانواده و دادگاه‌های عمومی به منظور اجرایی کردن آن دسته از مواد قانون مدنی و قانون امور حسبی که با هدف حمایت از کودکان وظایفی را به دادستان محول کرده است؛ شرکت در جلسات مربوط به زنان و اطفال و همکاری با نهادهای اجتماعی مانند بهزیستی در حوزه وظایف تعیین شده است؛ دفاع از کیفرخواست در جلسات دادگاه‌های رسیدگی به جرایم زنان و کودکان.
اختصاص یک معاونت برای نظارت بر ضابطین و بازداشتگاه‌ها
جعفری دولتآبادی اختصاص یک معاونت در دادسرای تهران برای نظارت بر ضابطین و بازداشتگاه‌ها را از دیگر اقدامات دادسرای تهران در نظارت بر اجرای موازین حقوق بشری دانست و افزود: با توجه به ارتباط نزدیک وظایف بازداشتگاه‌ها با حقوق شهروندی و ضرورت نظارت بر اقدامات قضات در اعزام متهمان به بازداشتگاه‌ها و نیز نحوه‌ی نگه‌داری متهمان در تحت‌نظرگاه‌ها و بازداشتگاه‌های نیروی انتظامی و اداره‌ی آگاهی، از اوایل سال گذشته، معاونت نظارت بر بازداشتگاه‌ها راه‌اندازی شد. این معاونت تحت نظر دادستان، بازرسی از بازداشتگاه‌ها بر عهده دارد. هم‌چنین پیگیری امر بازدیدها از تحت‌نظرگاه‌ها توسط سرپرستان و قضات نواحی، از دیگر اقدامات این معاونت است که از سال 1392 راه‌اندازی شده است.
تشکیل شعب اجرای احکام ویژه زندانیان در دادسرای تهران
دادستان تهران به تشکیل ساختار جدیدی تحت عنوان معاونت اجرای احکام و نظارت بر زندان‌ها نیز اشاره کرد که از سال 1389 در دادسرای تهران راه‌اندازی شده است و اظهار داشت: افزون بر این معاونت‌ها، دایره‌های نظارت در هر یک از زندان‌ها تشکیل شده که متشکل از سرپرست دایره نظارت و تعدادی از دادیاران است که با توجه به تعداد زندانیان متفاوت خواهد بود و وظیفه‌ی نظارت مستقیم بر وضعیت زندانیان و انجام امور آنان را بر عهده دارد. هم‌چنین شعب اجرای احکام ویژه زندانیان با هدف رسیدگی به وضعیت محکومان زندانی و تسریع در امور آن‌ها در تمامی نواحی دادسرا تشکیل شده است؛ ضمن این که معاونت آموزش دادسرای تهران از سال 1389 ارائه آموزش‌ها نسبت به حقوق متهم و شاکی در قوانین موجود، برگزاری همایش‌های ماهانه و دوره‌های تخصصی برای قضات را بر عهده دارد.
جعفری دولتآبادی ساختار دیگر در دادسرای تهران که با هدف حفظ حقوق محکومان به مجازات سلب حیات تشکیل شده است را، واحد پیگیری پرونده‌های مشتمل بر مجازات سلب حیات اعلام کرد و در خصوص وظیفه این واحد اظهار داشت: واحد مذکور تحت نظر یکی از معاونان دادستان پیگیری پرونده‌های قتل عمد که منتهی به صدور حکم قطعی شده و هم‌چنین پیگیری اجرای پرونده‌های واجد مجازات اعدام از بابت ارتکاب جرایم مرتبط با مواد مخدر و روان‌گردان را بر عهده دارد و این امر زمینه بازبینی مجدد بر احکام سلب حیات را فراهم کرده است به گونه‌ای که در موارد زیادی بر اساس ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری و ماده 91 قانون مجازات اسلامی از محضر ریاست محترم قوه قضاییه درخواست بازنگری در رای شده و در مواردی نیز رای صادره نقض شده است
گزارش‌های گزارشگران ویژه علیه جمهوری اسلامی ایران مغرضانه است
دادستان تهران در جمع‌بندی اظهاراتش، با پذیرش این که ما در حوزه حقوق بشر نتوانسته‌ایم برخی ابهامات را رفع کنیم و این امر باعث اشاعه اطلاعات ناقص از سوی گزارشگران ویژه شده است؛ افزود: در عین حال ضمن رد این گزارش‌ها معتقدیم گزارش‌های گزارشگران ویژه علیه جمهوری اسلامی ایران فاقد مبنای صحیح بوده و منبع این گزارش‌ها معاندین خارج از کشور هستند که ارتباطی با ایران ندارند و لذا پیشنهاد می‌شود ستاد حقوق بشر قوه قضاییه، سازمان مردم نهاد یا کارگروهی را تشکیل دهد و قضات بازنشسته را جهت همکاری دعوت کند تا بخش خارج از کشور در این زمینه فعال شود.
جعفری دولتآبادی با تصریح به این که قوه قضاییه و دادسرای تهران در حد توان به ادعاهای مطرح از سوی مجامع بین‌المللی پیرامون وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران پاسخ داده است، افزود: ما معتقدیم موضع گزارشگران ویژه علیه جمهوری اسلامی ایران غیرمنصفانه و مغرضانه است. چرا که قضات قانون‌مدار هستند مبانی قوانین ما غنی است و کسانی هم که مسوولیت دارند، معتقد به رعایت حقوق مردم می‌باشند.
دادستان تهران در پایان سخنان خود به ضرورت برگزاری دوره‌های آموزشی برای قضات توسط ستاد حقوق بشر قوه قضاییه و ارسال فوری گزارش‌های حقوق بشری مرتبط با دستگاه قضایی به قوه قضاییه و دادستانی تهران اشاره کرد و با تصریح به این که بزرگترین، مهم‌ترین و بیش‌ترین پرونده‌ها در دادستانی تهران شکل می‌گیرد، ابراز امیدواری کرد که برگزاری چنین همایش مشترکی میان دادستانی تهران، وزارت امور خارجه و ستاد حقوق بشر قوه قضاییه، بتواند در رفع مشکلات جمهوری اسلامی ایران از منظر حقوق بشر مفید و اثرگذار باشد.
دکتر ظریف: با عنایت به تمرکز ما بر اخلاق، کم‌تر در تولید ادبیات حقوق بشری کار کرده‌ایم
دکتر محمد جواد ظریف از دادستان تهران به جهت فراهم کردن فرصت مجدد برای حضور در جمع قضات دادسرای تهران تشکر کرد و با اشاره به اظهارات دکتر جعفری پیرامون قوانین ایران، اظهار داشت: اسلام دارای غنی‌ترین و قدیمی‌ترین منابع حقوق بشر است، اما با عنایت به تمرکز ما بر اخلاق، کم‌تر در تولید ادبیات حقوق بشری کار کرده‌ایم؛ این در حالی است که غربی‌ها به لحاظ تمرکز بر حقوق، در تولید ادبیات حقوق بشری موفق بوده‌اند.
امروزه جهات قدرت متکثر است
وزیر امور خارجه با توجه به شرایط ویژه جمهوری اسلامی در سطح بین‌الملل، مباحث حقوق بشر را در دو بعد داخلی و بین‌المللی واجد اهمیت دانست و در خصوص مفهوم قدرت برای یک دولت اظهار داشت: مفهوم قدرت در دنیا متحول شده در حال تحول است و امروزه دیگری قدرت یک دولت در قدرت نظامی و حتی اقتصادی خلاصه نمی‌شود بلکه جهات قدرت متکثر است و حقوق بشر نیز عنصری از این جهات است.
وی با اعتقاد به این که اهمیت مباحث حقوق بشری برای جمهوری اسلامی دو چندان است، در توجیه علت این اهمیت، به مبانی فکری اسلام و اعتقاد بنیانگذار جمهوری اسلامی در این راستا اشاره کرد و افزود: مبانی فکری اسلام، مبانی احترام به انسان و «لقد کرمنا بنی آدم» است. هم‌چنین حضرت امام رضوان‌الله تعالی علیه جمله‌ای دارند که مورد تاکید مقام معظم رهبری هم بوده و ما کارگزاران نظام نیز باید بر این باور باشیم که «مردم ولی نعمتان ما هستند»
دکتر ظریف با اذعان بر این که مسوولان نظام این جمله را با پوست و گوشت و استخوان درک کرده‌اند، کرد یافتن این اعتقاد در سطح خارجی را ضروری خواند و در تفاوت جمهوری اسلامی با دیگر دولت‌های منطقه اظهار داشت: امروزه قدرت دولت‌های منطقه هر یک از جایی نشات می‌گیرد. یکی با عطسه ترامپ لرزش می‌گیرد و با تبسم او حیات می‌یابد و دیگری نیز به نحو مشابه؛ اما ما چهل سال است که هیچ کس همراهمان نبوده و حتی طی هشت سال جنگ تحمیلی و هشت سال تحریم‌ها دنیا علیه ما بود و قطع‌نامه‌های شورای امنیت نیز به غالباً به اتفاق آراء صادر می‌شد.
وزیر امور خارجه پایداری و پیشرفت جمهوری اسلامی را به رغم این ناملایمان، ناشی از لطف خداوند و امام زمان و حضور مردم در صحنه ارزیابی کرد و افزود: این مردم بودند که در جنگ حضور یافتند، در تحریم ها تحمل کردند و در صحنه انتخابات، هنگامی که دنیا توهم داشت که مردم با دولت و نظام و صندوق‌ها قهر کرده‌اند، به فرمایش مقام معظم رهبری دائر بر این که آراء مردم امانت الهی است، وارد صحنه انتخابات شده و اقتدار نظام را نشان دادند.
حقوق بشر یک ارزش راهبردی برای ایران است
وی با عنایت به حضور مردم به عنوان پایه نظام جمهوری اسلامی، حقوق بشر را یک ارزش راهبردی برای ایران دانست و اظهار داشت: این‌گونه نیست که ما امنیت، پیشرفت، توسعه و استقلال خود را از خارج بگیریم بلکه تمامی این‌ها حاصل حمایت و حضور مردم است و لذا این ویژگی به عنوان یک نیاز راهبردی است و وقتی ما درباره حقوق بشر صحبت می‌کنیم به منزله صحبت راجع به یک امر لوکس نیست
انتهای پیام/