بروز شدید هرج و مرج خلاق و آشوب مولد در منطقه/ ماهیت رقابتی منطقه ناشی از چیست؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، سمینار بین‌المللی هویت‌های نوظهور و امنیت منطقه‌ای غرب آسیا صبح امروز (3 دسامبر 2017) به میزبانی شورای راهبردی روابط خارجی برگزار شد. در این سمینار پس از برگزاری مراسم افتتاحیه و سخنرانی کمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، سخنرانان و کارشناسان سمینار به ارائه مطالب خود پیرامون مساله امنیت و هویت در منطقه خاورمیانه پرداختند.

در این بخش سمینار، دکتر محمدباقر خرمشاد دبیر شورای راهبردی روابط خارجی، درباره الگوهای نوین هویتی در منطقه غرب آسیا و نظم امنیت منطقه‌ای سخنرانی کرد.

خرمشاد با تاکید بر 5 الگوی هویتی رقیب در منطقه آسیا شامل الگوی سلفی- وهابی به رهبری عربستان، الگوی اخوانی به رهبری ترکیه و مصر، الگوی اسلام سنتی برگرفته از تفکرات نهادهای سنتی دینی منطقه نظیر الازهر، الگوی اسلام سکولار به رهبری امارات متحده عربی و همچنین الگوی انقلاب اسلامی به محوریت جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد که سه الگو از الگوهای فوق برگرفته از اسلام سیاسی و دوتای دیگر کم و بیش سکولار هستند.

دبیر شورای راهبردی روابط خارجی تصریح کرد: «می‌توان ادعا کرد که ماهیت رقابتی منطقه، ناشی از رقابت گفتمان کلان میان اسلام سیاسی و سکولار از یکسو و میان انواع اسلام سیاسی از سوی دیگر است. لذا منافع منطقه‌ای این گفتمان‌ها و رقابت‌های هویتی آنان برای هژمون‌سازی خود در منطقه، باعث شتاب‌گیری تحولات و رادیکال‌شدن آنها شده است.»

در بخش بعدی سمینار دکتر عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلیتیک و مدیر گروه جغرافیای واحد علوم تحقیقات، به بیان مطالب خود درباره موضوع ژئوپلیتیک منطقه، نقش یابی و افزایش وزن ژئوپلیتیکی ایران پرداخت.

فرجی‌راد با اشاره به ظرفیت‌های بالای ایران برای نفوذ در منطقه، گفت: «برای اینکه تبدیل به قدرت منطقه‌ای شویم باید از نفوذ فرهنگی خود استفاده کنیم و در واقع به هیچ وجه در هیچ کشور و سرزمینی به زور وارد نشویم. جبهه مقاومت براساس حمایت از مستضعفین شکل گرفته است و ما در منطقه در برابر زور و سلطه قد علم کرده‌ایم.»

وی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به نقش «کد استراتژیک مذهب» در افزایش وزن ژئوپلیتیکی ایران در منطقه، افزود: «ما نمی‌توانیم تا ابد فقط از کد استراتژیک مذهب استفاده کنیم و اگر نتوانیم براساس تعریفی که ارائه دادیم، از همه ظرفیت‌های خود استفاده کنیم، قطعاً در آینده با مشکلاتی مواجه خواهیم شد.»

مدیرکل شورای راهبردی روابط خارجی تاکید کرد: «ما در اوج بهره‌گیری از ژئوپلیتیک مذهب هستیم و باید این را ادامه دهیم اما همچنین باید از سایر بازوهای ژئوپلیتیک خود در کشورهایی همچون افغانستان، شبه‌جزیره هند و پاکستان هم بهره بگیریم. ما باید به دنبال همگرایی منطقه‌ای باشیم و با اتحاد با ایران، عراق و ترکیه حلقه اول همگرایی در منطقه را بر مبنای موضوع انرژی تشکیل دهیم.»

عوامل امنیتی‌شدن معادلات منطقه‌ای غرب آسیا

سخنران بعدی سمینار دکتر محمدرضا دهشیری دانشیار علوم سیاسی دانشکده روابط بین‌الملل بود که پیرامون موضوع سیاست هویت و امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا سخنرانی کرد.

دهشیری با اشاره به اینکه اساس انقلاب اسلامی بر پیوند میان سنت و مدرنیته شکل گرفته است، تصریح کرد: «شکاف‌های هویتی فرقه‌گرایانه بین شیعه و سنی، تصادم هویت‌های فروملی و قبیله‌ای در منطقه و همچنین سیاست‌های مداخله‌گرایانه قدرت‌های فرامنطقه‌ای موجب امنیتی شدن موضوع هویت و معادلات منطقه‌ای، افزایش رویکردهای میلیتاریستی، تشدید منازعات و خشونت‌های افراط‌گرایانه در غرب آسیا شده است.»

این استاد دانشگاه با تاکید بر وجود هرج و مرج خلاق و آشوب مولد توسط برخی دولت‌ها و گروه‌های افراطی در منطقه، توضیح داد: «امنیت‌زدایی از نظام منطقه‌ای براساس رویکرد برد-برد، اراده معطوف به همزیستی مسالمت‌آمیز، تلاش برای دخیل کردن نخبگان منطقه‌ای به منظور هم‌اندیشی درباره ترتیبات امنیتی فراگیر و تسهیل شکل‌گیری نهادهای فرومنطقه‌ای اقتصادی و امنیتی برای کاهش منازعات و تنش‌ها در منطقه پیشنهاد می شود.»

اسلام سعودی، اخوانی و تکفیری رقیب گفتمان مقاومت در منطقه

دکتر محسن اسلامی استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس، سخنران دیگر سمینار بود که پیرامون دکترین دولت مقاومت؛ الگوی راهبردی مناسب دولت‌های مستقل غرب آسیا سخنرانی کرد.

اسلامی با برشمردن سه گفتمان رقیب برای گفتمان دولت مقاومت، از اسلام سعودی، اسلام اخوانی و اسلام تکفیری‌ها به عنوان رقبای ضعیف‌شده در برابر دولت مقاومت یاد کرد و با برشمردن سه عنصر توان نظامی، اقتصاد بومی و فرهنگ ملی به عنوان عناصر اصلی برای تقویت انسجام ملی در دولت‌های مقاومت، از دکترین دولت مقاومت به عنوان منبع جدید الهام از سوی انقلاب اسلامی برای هویت‌های نوظهور در منطقه غرب آسیا به ویژه در سوریه، عراق، یمن و لبنان یاد کرد.

دکتر ناصر اسدی سخنران پایانی این قسمت از سمینار هویت‌های نوظهور و امنیت منطقه‌ای غرب آسیا بود که به بیان مطالبی درباره موضوع سیاست هویت و امنیت در غرب اسیا پرداخت.

اسدی تاکید کرد: «سیاست هویت در محل تلاقی هویت‌خواهی نیروهای اجتماعی از یک سو و سیاست‌گذاری دولت‌ها برای بازتولید یک هویت مسلط خاص، از سوی دیگر رخ می‌دهد.»

اسدی درباره موضوع سیاست هویت توضیح داد: «سیاست هویت است که تعیین می‌کندبرنده نهایی در تعریف منافع، کدام هویت است. زیرا نعریف منافع ارتباط مستقیمی با نوع هویت مسلط دارد. فهم تغییرات در سیاست هویتی به فهم بازنگری در تعریف منافع و به دنبال آن مساله امنیت کمک شایانی می‌کند.»