حقایق تلخ شهرهای هوشمند

گروه علم و فناوری آنا- هانا حیدری؛ اخیرا اعلام شد که غول بزرگ تکنولوژی، بیل گیتس، 25000 هکتار زمین در آریزونا خریداری کرده است و قصد دارد یک شهر هوشمند بسازد. براساس گفته‌های سنخگوی گیتس، این شهر که «بلمونت» نام گرفته است، جامعه روشنفکری با روابط و زیربنای نوینی است که از تکنولوژی‌های جدید، طرح‌های نوین برای شبکه‌های دیجیتال فوق‌سریع، پایگاه اطلاعاتی، فناوری‌های تولیدی جدید، دستگاه‌های خودران و مراکر تدارکاتی مستقل استقبال می‌کند.

بیانیه گیتس در پی انتشار لیست شهرهای هوشمند سال 2017 توسط گروه «ایزی پارک» اعلام شد که پتانسیل شهرها در زمینه هوشمندسازی وسایل حمل و نقل، اتصال به اینترنت و حفاظت از محیط زیست را نشان می‌داد. این امر باعث شد که سرمایه‌گذاری‌های جهانی و توجه عموم مردم به شهرهای هوشمند، پتانسیل و چالش‌های ساخت و ایجاد آنها جلب شود.

یک شهر هوشمند به معنای یک سیستم شهری مبتنی بر اطلاعات و تکنولوژی است که برای رشد کارآمد و اقتصادی طراحی شده است؛ شهرهایی که با استفاده از اطلاعات و تکنولوژی زندگی شهروندان خود را بهتر کنند و به نیازهای شهر پاسخ دهند. از نظر تئوری، شهرهای هوشمند با اجرای یک سیستم اپراتور جامع (که سرویس پهنای باند و سنسورها هزاران کار شهر را کنترل می‌کند) به این اهداف رسیده‌اند.

حرکت به سمت شهرهای هوشمند، تلاش‌های صنایع خصوصی و دولتی برای مقابله با پیچیدگی و ناسازگاری طراحی‌های شهری برای ایجاد جوامع پویا و پایدار است. با این حال، پتانسیل شهرهای هوشمند برای به حقیقت پیوستن را نباید با واقعیت شهرهای هوشمند اشتباه گرفت.

واقعیت کنونی شهرهای هوشمند این است که در حال حاضر هیچ شهر هوشمندی وجود ندارد. بیشتر شهرهایی که نام شهر هوشمند را یدک می‌کشند درواقع تنها شهرهایی هستند که چند پروژه هوشمند در حال اجرا دارند. برای مثال در پترسبورگ، وزرات حمل و نقل پنسیلوانیا در حال پیاده‌سازی یک سیستم 30 میلیون دلاری است که با خواندن سیگنال‌های ترافیکی شرایط ترافیک را بررسی می‌کند و پیشنهادهایی برای رفع جریان ترافیک می‌دهد.

کانزانس تقریبا 15 میلیون دلار روی پروژه چراغ‌های هوشمند سرمایه‌گذاری کرده است. 200 چراغ هوشمند در جاده‌های جدید نصب خواهند شد. این چراغ‌ها دارای سنسورهای داخلی و دوربین است که حضور فرد را تشخیص می‌دهد و زمانی که کسی در اطراف آنها نباشد، خاموش می‌شوند. با این پروژه 20 الی 30 درصد در مصرف برق صرفه‌جویی خواهد شد.

هر دوی این پروژه‌ها پتانسیل تکنولوژی‌های شهرهای هوشمند را نشان می‌دهد اما نمایانگر یک شهر تماما برنامه‌ریزی شده و متصل به شبکه اینترنت نیستند.

یکی از دلایل ناهماهنگی بین پتانسیل شهر هوشمند و واقعیت این است که شهر هوشمند جایی است که جهان دیجیتال با جهان غیردیجیتال برخورد می‌کند. مشکلات غیردیجیتال شامل سیاست، عدالت اجتماعی، ایدئولوژی، حریم خصوصی و حاکمیت می‌شود که خیلی هوشمند، کارآمد یا انعطاف‌پذیر نسیتند. هر کدام از این عوامل می‌تواند در نوع خود یک چالش باشد و به مشکلات شهر افزوده شود.

در حال حاضر مسئولان تنها برای راه‌اندازی پروژه‌های کوچکی مانند نصب چراغ‌های هوشمند، احداث حمل و نقل هوشمند یا ساخت یک سازه هوشمند با مشکلاتی زیاد روبه‌رو هستند، حالا چالش‌هایی را تصور کنید که یک شرکت دولتی یا خصوصی برای ساخت یک شهر هوشمند باید با آنها دست و پنجه نرم کند.

پروژه بیل گیتس از این نظر قابل‌توجه است که بلمونت یک زمین خاکی است که قرار است از ابتدا به‌صورت هوشمند ساخته شود.

برای سهام‌دارانی که آنقدر خوش‌شانس نبود تا یک شهر هوشمند با ویژگی‌های دلخواه خودشان را بسازند، پیدا کردن بهترین راه برای اجرای پروژه‌های شهر هوشمند می‌تواند بسیار دشوار باشد. شهرهایی که در لیست شهرهای هوشمند سال 2017 قرار دارند واقعا در حال هوشمندسازی شهر و جامعه خود هستند اما حتی این شهرها نیز در گذشته مشکلاتی داشتند و حتی در حال حاضر نیز با چالش‌های خاص خود روبه‌رو می‌شوند.

با توجه به مسیری که شهرها برای هوشمندسازی طی می‌کنند چند سوال اساسی پیش می‌آید که باید جوابی برای آنها داشته باشند تا پروژه‌های هوشمند آنها با موفقیت پییش رود:

چگونه یک شهر هوشمند بر عدالت اجتماعی تاثیر خواهد گذاشت؟

اغلب می‌شنویم که یک شهر هوشمند جایی است که امکان بهبود کیفیت زندگی ما را فراهم می‌کند. بدون این که وارد بحث چگونگی پیاده‌سازی یک شهر هوشمند شویم، این کارها می‌تواند منجر به حمایت‌های نهادی و اقدامات غیرقانونی شود. شهرهای هوشمند مدینه فاضله‌ای که ما فکر می‌کنیم نیستند؛ شهرهایی که به آخرین تکنولوژی‌های روز دنیا مجهز هستند قرار نیست شرایط را بهتر کنند. بنابراین باید زمان بیشتری را به مسائل اجتماعی اقتصادی اختصاص دهیم تا خودمان را برای ایجاد شهرهای هوشمند آماده کنیم.

هزینه توسعه یک شهر هوشمند چقدر است؟

در سال 2016 شهر کلمبوس در ایالت اوهایو موفق شد مبلغ 40 میلیون دلار در چالش حمل و نقل شهر هوشمند را ببرد. در سال 2017 با همکاری چند شرکت خصوصی و سرمایه‌گذاری، 40 میلیون دلار را به 500 میلیون دلار تبدیل کرد که این پول را روی پروژه هوشمندسازی سیستم حمل و نقل شهر سرمایه‌گذاری کرد. مطمئنا بسیاری از شهرها قادر به فراهم کردن سرمایه‌ای به این میزان نیستند. بنابراین بدون کمک دولت و شرکت‌های خصوصی، مسئولان یک شهر نمی‌توانند بودجه لازم برای راه‌اندازی یک پروژه هوشمند را فراهم کنند.

چه کسی تصمیم می‌گیرد که شهر واقعا به چه چیزی نیاز دارد؟

یک شهر هوشمند، نیاز به تصمیم‌گیری‌های زیادی دارد؛ چه کاری باید کرد؟ چه موقع باید دست به عمل شد؟ چرا باید این کار کرد؟ چه کسی باید این کار انجام دهد؟ پاسخ دادن به تمامی این سوالات آسان نیست و می‌تواند پیامدهای عظیمی به همراه داشته باشد. برای مثال منطقه‌بندی کردن یک شهر را در نظر بگیرید؛ این تصمیم براساس دارایی و درآمد ساکنان این مناطق گرفته می‌شود. اما آیا روال کارها در یک شهر هوشمند هم باید این گونه باشد؟

سرمایه‌گذاری عمومی می‌تواند نقش حیاتی در این میان بازی کند. برای مثال شاید یکی از شگفت‌انگیزترین و ناامیدکننده‌ترین موارد «حمل و نقل ناشی از تفکیک‌سازی» در سن‌فرانسیسکو باشد. سرمایه‌گذاری‌های عمومی در سیستم حمل و نقل سن‌فرانسیسکو، اتوبوس و مترو، باعث جذب افراد ثروتمند می‌شود. این پدیده چنان قوی است که مطالعات نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری‌ها در حمل و نقل می‌تواند منجر به برهم خوردن ترکیب جمعیتی محله‌های اطراف شود و حتی می‌تواند باعث شود که افراد کم‌درآمد شهر را ترک کنند که این امر مشکلات جدیدی در شهر به وجود خواهد آورد.

پیامدهایی مانند این نشان می‌دهد که پاسخ دادن به سوال «چه کسی باید تصمیمات در حوزه سرمایه‌گذاری‌های عمومی در شهرهای هوشمند را بگیرد؟» بسیار مهم است. پیدا کردن راهی برای فهمیدن این که عموم مردم از شهر چه می‌خواهند و چه نمی‌خواهند از اهمیت زیادی برخوردار است. برای جلوگیری از پیش‌آمدن چنین مشکلاتی، حضور شهروندان در فرآیند ساخت یک شهر هوشمند لازم و ضروری است.

اخیرا شبکه حقوقی مسکن و حقوق مالکیت زمین در هند گزارشی را با مضمون «ماموریت شهرهای هوشمند هند: هوشمند برای چه کسی؟ ساخت شهر برای چه کسی؟» منتشر کرده است. در این گزارش به مشکلات بزرگی که سر راه تعهد نخست وزیر هند برای ساخت 100 شهر هوشمند تا سال 2020 وجود دارد، اشاره شده است. این گزارش به جای تمرکز به مشکلات فعلی هند از جمله بحران زراعتی، حقوق مدنی ناکافی زنان و اخراج اجباری افراد، به تکنولوژی‌های آینده پرداخته است.

وعده ساخت شهرهای هوشمند بارها داده شده است اما این کار نیازمند آماده‌سازی‌های بسیاری است. برای ایجاد شهرهای هوشمند واقعی، جوامع باید قادر به پیدا کردن توزانی بین حال و آینده باشند.