ریاض کارگردان سناریو آتش افروزی در لبنان/ احتمال تقابل حزب‌الله و عربستان از تنش سیاسی تا درگیری نظامی
گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا: ظهر روز شنبه بود که به ناگاه شبکه العربیه با قطع برنامه‌های عادی خود، تریبون را در اختیار سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان قرار داد که به ریاض رفته بود. او در بیانیه‌ای تلویزیونی که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران منطقه شگفت‌انگیز و غیرمنتظره بود، استعفای خود را از نخست‌وزیری اعلام کرد.
او در متن استعفانامه‌اش که پر از اتهام‌زنی‌هایی به جمهوری اسلامی ایران با رنگ و بوی اظهارات حکام سعودی بود، تهران و حزب‌الله را به گروگان گرفتن لبنان متهم کرد و مدعی شد که ایران در حال بر هم زدن صلح و ثبات کشورهای عربی است. اما چند پرسش در این ارتباط افکار عمومی را به خود جلب کرد، از جمله اینکه چه عوامل پشت‌پرده‌ای در شکل‌گیری این پروژه نقش داشته‌اند؟ چه دلایلی باعث شد که سعد حریری بلافاصله پس از دیدار با علی‌اکبر ولایتی، راهی ریاض شود و در آنجا استعفایش را اعلام کند؟ و در نهایت اینکه این تحولات چه پیامدهای را به‌دنبال خواهد داشت؟
برای پاسخ به این پرسش‌ها لازم است به سال گذشته بازگردیم. سال 2016 که پس از مدت‌ها خلاء سیاسی در لبنان، حکومتی ائتلافی با حزب‌الله به نخست‌وزیری سعد حریری شکل گرفت. این حکومت ائتلافی به مثابه یک همزیستی مسالمت‌آمیز میان حریری متحد سعودی‌ها با حزب‌الله که به نوعی از جانب ایران حمایت می‌شوند، بود. این روند ادامه یافت تا اینکه حزب‌الله وارد درگیری‌های سوریه شد و با حمایت ایران توانست پیروزی‌های نظامی بزرگی برابر گروه‌های تروریستی به دست آورد. هم‌زمان با این موفقیت‌ها ریاض و واشنگتن به حریری فشار آوردند تا از نقش حزب‌الله لبنان در سوریه کاسته شود. آن‌ها حتی از حریری خواسته بودند ائتلاف خود را با حزب‌الله لبنان بشکند تا بدین‌ترتیب لبنان وارد بحران داخلی شده و موضوع سوریه از دستور کار حزب‌الله خارج شود.
این روند تا روزهای گذشته و پیش از استعفای سعد حریری ادامه داشت، وزیران لبنانی به‌طور آشکارا موضوع ارسال سفیر به دمشق را مطرح کردند و موضوع انتقال صدها هزار نفر از آوارگان سوری موجود در لبنان به داخل خاک سوریه مطرح شد. باوجود این، دولتمردان لبنانی هرگونه اختلاف بر سر این موضوع را رد می‌کردند و بر حفظ وحدت لبنان تاکید داشتند.
نکته قابل تامل در استعفای سعد حریری، پرواز شبانه و بی‌سابقه او به ریاض است. به‌طور دقیق مشخص نیست که چه کسی یا عاملی باعث شد که او به ریاض برود و در مکانی خارج از بیروت و لبنان استعفایش را اعلام کند. او در متن استعفایش که از تلویزیون عربستان پخش شد، نسبت به ادامه حیاتش ابراز نگرانی کرد و از «احتمال ترور» حرف زد و گفت که ترجیح می‌دهد به این زودی‌ها به لبنان بازنگردد.
در این راستا به سراغ دو نفر از کارشناسان امور منطقه رفتیم و نظراتشان را درباره دلایل بروز چنین تحولی را در لبنان جویا شدیم.
حسن هانی‌زاده، کارشناس امور بین‌الملل استعفای ناگهانی و غیرمنتظره سعد حریری را از پست نخست‌وزیری آن هم از ریاض و از شبکه‌های رژیم آل‌سعود مردم لبنان اقدامی شگفت‌‌آور توصیف کرد و گفت: «در واقع، حریری با این استعفا اهانت بزرگی به رئیس‌جمهوری لبنان، پارلمان و جریان‌های سیاسی این کشور انجام داد و در واقع برطبق قانون اساسی لبنان، نخست‌وزیر باید استعفای خود را به میشل عون، رئیس‌جمهوری تقدیم می‌کرد و استعفای حریری از عربستان اهانت بزرگی به حاکمیت دموکراتیک لبنان به شمار می‌رود.»
وی افزود: «ادبیاتی که در استعفانامه حریری وجود داشت، همان ادبیاتی است که محمد بن‌سلمان، ولیعهد و عادل جبیر، وزیر امور خارجه عربستان درباره ایران و حزب‌الله داشتند. این موضوع نشان‌دهنده این است که سعد حریری با مشارکت و همکاری ولیعهد و وزیر امور خارجه عربستان این استعفانامه را نوشته و قرائت کرده است.»
صباح زنگنه، کارشناس امور منطقه نیز دراین‌باره می‌گوید: «قطعا عربستان و خاندان سعودی همواره پشت تنش‌ها و درگیری‌ها در لبنان به‌خصوص از سال 2006 بدین سو بوده‌اند. لذا نحوه ارائه متن استعفا از سوی حریری و نبودن تصویری از پدرش در محلی که استعفانامه را قرائت می‌کرد، دال بر این است که متن استعفا را سعودی‌ها نوشتند و هدف‌شان ایجاد تفرقه و فتنه در لبنان است.»
سناریوهای پس‌پرده علیه دولت لبنان
در باب سناریوهای دخیل در بحران کنونی لبنان می‌توان مواردی را همچون تنش‌های دیپلماتیک میان ایران و عربستان، تحرکات سعودی‌ها برای خلع سلاح حزب‌الله و نقش سعد حریری در برخی فسادهای خاندان حاکم سعودی بیان کرد.
تحلیلگران منطقه‌ای معتقدند استعفای حریری می‌تواند بیانگر اوج تنش‌های دیپلماتیک میان ایران و عربستان بر سر نفوذ ایران در منطقه باشد. کشورهای عربی و در راس آن‌ها عربستان سعودی بارها در تریبون‌های مختلف مخالفت خود را با گسترش نفوذ ایران در منطقه ازجمله در سوریه، یمن و عراق اعلام کرده‌اند. این در حالی است که ایران با نقش‌آفرینی مناسب در تحولات منطقه‌ای تبدیل به یک ابرقدرت و کشوری ذی‌نفوذ شده است. حزب‌الله لبنان نیز یکی از بازوهای پرتوان جمهوری اسلامی ایران است که توانست نقش مهمی در کاهش بحران در سوریه و یمن ایفا کند و دست سعودی‌ها را از سوریه کوتاه کرد.
هانی‌زاده در این‌باره می‌گوید: «یکی از موضوعاتی که باعث شد عربستان به‌طور مستقیم وارد صحنه لبنان شود. شکست طرح‌های عربستان، آمریکا و اسرائیل در سوریه بود. به نظر می‌رسد با توجه به حضور فعال محور مقاومت و حزب‌الله در سوریه آمریکا نتوانسته است شطرنج سیاسی این کشور را به سود اسرائیل رقم بزند و اکنون بعد از گذشت هفت سال از بحران سوریه کمتر از 10درصد از خاک سوریه در دست گروه‌های تروریستی است و با کمک حزب‌الله و ایران گروه‌های تروریستی سرکوب شدند.»
وی افزود: «در حال حاضر عربستان که به نیابت از آمریکا و اسرائیل در منطقه فعالیت دارد تلاش می‌کند با استفاده از ظرفیت جریان 14 مارس (که علیه محور مقاومت است) علیه موضوع فرآیند تسلیحات حزب‌الله وارد عمل شده تا با جریان‌سازی در سطح منطقه و جهان، حزب‌الله را وادار به خلع سلاح کند.»
علاوه بر این، به نظر می‌رسد در روزهای آینده عربستان تحرکاتی را در سطح اتحادیه عرب علیه ایران و حزب‌الله انجام دهد. به باور برخی کارشناسان منطقه، سناریوی پیش رو این است که حزب‌الله از سوی اتحادیه عرب به‌عنوان یک سازمان تروریستی تلقی شود و بعد موضوع خلع سلاح حزب‌الله در دستور کار قرار بگیرد. در روزهای گذشته جریان 14 مارس وابسته به سعد حریری به شدت علیه حزب‌الله اقدام کرده است تا موضوع سلاح حزب‌الله را به‌عنوان عامل بی‌ثباتی در منطقه معرفی کنند.
بعد دیگری از بحران لبنان به ارتباط سعد حریری با فسادهای مالی و اقتصادی در عربستان و همدستی نخست‌وزیر مستعفی لبنان با بسیاری از شاهزادگان سعودی بازمی‌گردد. به نظر می‌رسد خاندان آل‌سعود پیش از اینکه بخواهند از حریری به نوعی تحقیق و بازجویی کنند، خواستند از نخست‌وزیری لبنان کناره‌گیری کند تا بعدها گفته نشود که عربستان، نخست‌وزیر لبنان را محاکمه و زندان کرد.
احتمال تقابل میان خاندان سعودی و حزب‌الله لبنان
به باور برخی از اندیشمندان منطقه احتمال تقابل میان حزب‌الله لبنان و خاندان حاکم عربستان در پس استعفای حریری به‌خوبی مشخص است. حال اینکه فتنه موجود آیا در حد دیپلماتیک باقی خواهد ماند یا اینکه به فاز تقایل و درگیری کشیده شود، موضوعی است که زنگنه درباره آن معتقد است «ممکن است تقابل میان حزب‌الله و خاندان آل‌سعود شکل بگیرد، ولی در کل می‌تواند از یک تقابل و تنش سیاسی آغاز شود تا تقابل و درگیری نظامی آن هم با تشویق صهیونیست‌ها ادامه یابد.»
در این راستا عربستان سعودی با تحرکات خود در روزهای اخیر و اقداماتش علیه حزب‌الله، به نوعی بر طبق جنگ میان دولت لبنان و حزب‌الله علیه عربستان می‌کوبد. چنانکه ثامر سبهان، وزیر مشاور عربستان در امور خلیج فارس مدعی شده سعد حریری ریاض را از «اقدامات خصمانه» حزب‌الله لنبان علیه عربستان آگاه کرده است.
سبهان گفته است که «اقدامات حزب‌الله به مثابه اعلان جنگ دولت لبنان و گروه حزب‌الله علیه عربستان ارزیابی می‌شود.»
انتهای پیام/