سیاست مرد و زن ندارد/ از هنر و هنرمند دفاع می‌کنم

این روزها نمایشی با عنوان «دولت ضعیغه» به کارگردانی اصغر خلیلی در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه است که با رنگ و بویی تاریخی، از سیاست‌های دوره قاجار سخن می‌گوید. صبا کمالی که یکی از نقش‌آفرینان این اثر نمایشی است در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا توضیحاتی در خصوص این نمایش ارائه کرده که می‌خوانید:

اولویتتان در انتخاب آثار نمایشی چیست و در نمایش «دولت ضعیفه» چه عاملی شما را ترغیب به همکاری کرد؟

متن، نقش، قرارداد، کارگردان و عوامل همه گزینه‌های مهم هستند ولی در اولویت نخست متن و نقش برایم اهمیت ویژه‌ای دارند. در نمایش «دولت ضعیفه» هم متن نمایشنامه برایم مهم بود چرا که مفاهیمی که در آن گنجانده شده بود را دوست داشتم. از اینکه نویسنده و کارگردان این شهامت را داشت که این مطالب را در قالب نمایشنامه آورد خیلی خوشم آمد، اگرچه در گام نخست به دلیل محدودیت زمانی که وجود داشت، تصمیم به رد کردن پیشنهاد همکاری را داشتم اما اصغر خلیلی به قدری دوستانه و صادقانه سخن گفت که نتوانستم رد کنم و تاکنون هم از پذیرفتن پیشنهاد بسیار خوشحال هستم. اجرای این کار برایم رضایت‌بخش است.

نقش انیس در نمایش «دولت ضعیفه» چیست و اساسا این کاراکتر چه ویژگی‌هایی دارد؟

نمایش «دولت ضعیفه» برگرفته از بخشی از تاریخ ایران (دوره قاجار) است. طبق آنچه در تاریخ ایران وجود دارد که امیدوارم مورد تحریف قرار نگرفته باشد و به ناحق به آن دروغ نبسته باشند و یا حقایق را از آن کم نکرده باشند. انیس یکی از زنان بسیار محبوب ناصرالدین شاه است که بخاطر هوش و ذکاوتی که داشته بسیار زود وارد مناسبات سیاسی شده و به شاه قاجار خوراک فکری می‌داده است.

با توجه به مضمون تاریخی که این اثر دارد تماشای آن را چقدر برای مخاطب امروز تئاتر لازم می‌دانید؟

من نقش انیس را بازی می‌کنم. ابتدای این نمایش کمی جنبه‌های کمدی دارد ولی در خلال آن مفاهیم اساسی اشاره می‌شود که به درد جامعه امروز ما می‌خورد و به دلیل آگاهی‌ دادن، تماشای آن را برای همه مردم ایران سودمند می‌دانم، چراکه به نظر من انسان عاقل هیچگاه سعی نمی‌کند تا همه چیز را خود تجربه کند زیرا در اینصورت عمرش کفاف نمی‌دهد. بنابراین انسان عاقل از راه رفته دیگران هم استفاده می‌کند و این مسیر همان تاریخ کشور ما است که همه ما باید منابع موثق آن را بشناسیم و مطالعه کنیم تا در طول زمان فریب نخوریم. نمایش «دولت ضعیفه» تاکید بر فریب خوردن‌ها دارد که اصولا ایران بسیار دچار آن شده است.

چقدر در شخصیت‌پردازی کاراکتر انیس، ایده‌پردازی و خلاقیت داشته‌اید؟

در طول کار این امر بسیار پیش می‌آمد بخصوص وقتی کارگردان اثر فرد فهیمی باشد، از بازیگر می‌خواهد تا همفکری‌ داشته باشد. اگرچه این امر در زمانی که با کارگردانی خودرای کار می‌کنیم شکل دیگری به خود می‌گیرد. کارگردان باهوش کسی است که از ذهنیت تمام بازیگرانش استفاده کند و این امکان را به بازیگران بدهد که پیشنهاداتشان را ارائه کنند و نظرات مفید را در کار استفاده کنند.

ما سعی می‌کنیم به عنوان بازیگر، خلاقیت و دلسوزی نسبت به کار و نقش را داشته باشیم. البته به شخصه زمانی بیشتر این کار را انجام می‌دهم که کارگردان این راه را برایم باز نگه دارد.

تجربه همکاری با اصغر خلیلی چگونه بوده؟ آیا این تعامل در این همکاری شکل گرفت؟

اصغر خلیلی از کارگردانان بسیار مهربان و باظرفیت است که توانسته تاکنون از پیشنهادات خوب گروهش بهترین بهره را ببرد. او هیچگاه نسبت به نظرات گروه اجرایی خود موضع‌گیری منفی نمی‌کند.

بازی در کارهای تاریخی را دوست دارید؟

بازی در نقش‌های تاریخی را خیلی دوست دارم. هم در تئاتر و هم تلویزیون و هم سینما. اگرچه سینما چندان در فیلم‌های تاریخی موفق عمل نکرده و تلویزیون هم در سالهای دور، موفق بوده است. البته اساسا تلویزیون طی سال‌های اخیر هیچ کار ارزشمندی نساخته و این موضوع صرفا محدود به سریال‌‌های تاریخی نمی‌شود.

بازخورد مخاطب در مواجهه با کاراکتر انیس که در میانه داستان به عنوان زنی سیاستمدار شناخته می‌شود چطور بود؟

در صحنه‌های آغازین انیس زنی لوند، زیبا، خوش‌مشرب و باهوش شناخته می‌شود اما در میانه نمایش می‌بینیم که به واسطه مشیرالدوله آگاهی پیدا می‌کند و در بخش‌های پایانی همچون دولتمردان تمامی دنیا که به قدرت می‌رسند، تبدیل به انسانی ظالم می‌شود.

فکر می‌کنم در اجرای نقش «انیس» موفق بوده باشم چراکه با توجه به جنایت‌هایی که از انیس سر می‌زند، هراس این را داشتم که مخاطب او را پس بزند در حالی که با به پایان رسیدن اجرا، تشویق تماشاگران بیانگر این است که من این نقش را بازی کرده‌ام و موضعی در مقابل صبا کمالی ندارند.

این اثر چقدر می‌تواند برای زنان به عنوان کسانی که بخش مهمی از این نمایش را پیش می‌برند موثر باشد؟

در خصوص تلفظ عنوان دولت ضعیفه باید تمرکز بیشتری شود چراکه در آن ایهام زیبایی نهفته است که باید هرکس خود آن را کشف کند.
این یک نمایش زنانه نیست و سیاست مرد و زن ندارد. من معتقدم که مردان هر جامعه‌ای هراس زیادی از وارد شدن زنان در سیاست دارند چون می‌دانند زنان قابلیت‌های چند بعدی دارند که مردان از آن بی‌بهره‌اند.

فکر می‌کنم زنانی که خود را برای مسائل سیاسی تربیت می‌کنند، به راحتی می‌توانند از پس هر کاری برآیند کمااینکه طبق تاریخ، زنان در مناسبات سیاسی توانسته‌اند کارشان را به درستی انجام دهند.

در خصوص حضورتان بر صحنه تئاتر، چه عاملی باعث محدود شدن دامنه فعالیت‌هایتان شده است؟

من بیش از گذشته پرکار هستم. به واسطه رشته تحصیلی در مقطع فوق‌لیسانس که مدیریت کسب و کار خواندم، بخشی از زمانم را به کارهایی مرتبط با این رشته اختصاص داده‌ام، البته این به معنای این نیست که هنر را کنار می‌گذارم. هرگز.

من برای هنری که برایم جذاب باشد و جای کار داشته باشد قطعا زمان می‌گذارم و با عشق به آن می‌پردازم.

کم شدن فعالیتتان در تلویزیون به چه علت است؟

تلویزیون دچار یکسری بیماری‌ها شده که من ادامه فعالیت در آن را در شان خود ندانستم. بنابراین ترجیح دادم تا درست شدن شرایط از این محیط فاصله بگیرم، اما تئاتر، سینما و هم تلویزیون در هر حال خانه‌های من هستند و من هرگز آنها را فراموش نخواهم کرد.

من پیش از این هم از فساد تلویزیون حرف زده‌ام. من در تلویزیون احساس امنیت و تشخص نمی‌کنم.

من حرفی در تلویزیون زدم که این رسانه آن را به نفع خود پخش کرد و این در حالی بود که سخن من علیه تلویزیون بود. من گفته بودم که بازیگران ما در تلویزیون، صرفا ملعبه هستند، آنها در تلویزیون هیچ کاره‌اند، آنها تصمیم گیرنده نیستند، کسانی در حرفه ما نظر می‌دهند و تصمیم می‌گیرند که هم آگاهی نسبت به هنر ندارند و قلبا نسبت به هنر ضدیت دارند ولی چنین کسانی برای هنر سیاست‌گذاری می‌کنند. من پیش از این در تلویزون گفته بودم که کسی حق ندارد بگوید هنرمندها فاسد هستند چراکه فساد از جایی وارد می‌شود که پول می‌آید و در واقع فساد از آنجا هدایت می‌شود، در حالی که تلویزیون بخشی از جملات من را حذف کرد و بخش دیگر را مبنی بر اینکه «بازیگران ملعبه‌اند» را از قول من مطرح کرد.

این مسئله این سوال را پیش می‌آورد که من به عنوان بازیگری که 23 سال عمرم را در هنر گذرانده‌ام، به خود توهین می‌کنم؟ و هم به فعالیتم ادامه می‌دهم؟ قطعا چنین چیزی درست نیست، من به عنوان هنرمندی که درس خوانده‌ام و با سختی وارد این حرفه شده‌ام، این حق را برای خود قائلم که از هنر و هنرمند دفاع کنم.

هنرمندانی که تحصیل می‌کنند مطالعه می‌کنند و با کارشان خود را اثبات می‌کنند و وارد حواشی نمی‌شوند، فسادی هم ندارند. کسانی که دچار فساد شده‌اند افرادی هستند که اساسا نباید وارد هنر می‌شدند، آنها عموما یا افراد بی‌اصل و نصب هستند و یا از جاهای مشکوک به این حرفه پرتاب شده‌اند.