تدوین سند مکتوب فرهنگی چهارمحال و بختیاری/ کشف توانایی و سرمایه‌های فرهنگی بومی
گروه واحدهای دانشگاه آزاد خبرگزاری آنا- دانشنامه فرهنگى استان چهارمحال و بختیارى، طرح تحقیقاتى مصوب معاونت فرهنگى اجتماعى سازمان مرکزى دانشگاه آزاد اسلامى است. این دانشنامه کوششی علمی و دانشگاهی برای جمع آوری، تنظیم و تدوین مهم‌ترین عناصر و مؤلفه های فرهنگی این استان است.
دانشنامه فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری سند مکتوب فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری خواهد بود و در مطالعات مرتبط با حوزه‌های مردم شناسی، تاریخ، ادبیات و فرهنگ عمومی استان می تواند مورد استفاده و اعتماد محققان قرار گیرد.
تدوین دانشنامۀ فرهنگ استان چهارمحال و بختیاری می تواند به شناخت و کشف توانایی ها و سرمایه های فرهنگی بومی منجر شود و از این طریق امکان برنامه ریزی برای مسئولان فرهنگی و سیاسی استان در حوزه های ذکر شده به وجود می آید.
کارفرمای اصلی دانشنامه فرهنگی چهارمحال و بختیاری معاونت فرهنگی- اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی و سرپرست طرح دکتر محمد حکیم‌آذر عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد است. دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد به عنوان تامین کننده اصلی منابع مالی طرح تا این لحظه پشتیبانی قابل توجهی از این فعالیت علمی- فرهنگی انجام داده است.
تاکنون مقالات قابل توجهی در زمینه های مختلف اعم از معرفی شعرا و نویسندگان، علما و روحانیون، شخصیت های اثرگذار علمی و فرهنگی، آداب و رسوم و سنت های اجتماعی- فرهنگی و ... در این دانشنامه تدوین شده است. مشارکت تعداد قابل توجهی از استادان، نویسندگان و پژوهشگران حوزه فرهنگ باعث شده تا این دانشنامه بتواند به عنوان سند معتبر علمی- فرهنگی در آینده نزدیک مطرح شود.
محمد حکیم‌آذر به همین مناسبت با دعوت خبرگزاری آنا در این دفتر این رسانه حضور یافت و در گفت‌وگو با خبرنگار آنا، جزئیات و روند اجرایی ایده و طرح دانشنامه فرهنگی استان چهارمحال بختیاری را تشریح و اظهار کرد: «سال 93 دانشگاه آزاد اسلامی با صدور بخشنامه‌هایی امیدبخش در حوزه فعالیت‌های فرهنگی رویکردی جدی به سمت فرهنگ بومی، ثبت مشاهیر و مفاخر و نیز جمع آوری آیین‌ها، آداب، رسوم و سنن مردم نواحی مختلف کشور از خود نشان داد.»
وی افزود: «در آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های دانشگاه که از سوی معاونت وقت فرهنگی-اجتماعی سازمان مرکزی به واحدها صادر شد، از واحدهای دانشگاهی خواسته شد تا طرح‌ها و ایده‌های محققان خود را در این موارد ارائه و از آن دفاع کنند تا در صورت تصویب به عنوان طرح‌های ماندگار فرهنگی برای اجرا، ابلاغ شود.»
حکیم‌آذر افزود: «از حدود پانزده سال پیش ایده تدوین دانشنامه فرهنگی استان چهارمحال بختیاری در ذهنم بود و با سازمان‌ها و نهادهای مختلف از جمله بنیاد ایرانشناسی، استانداری، حوزۀ هنری و ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی وارد مذاکره شدم، هر چند سال 1390 این طرح در پی بررسی‌ها و بر اساس نیاز دولت وقت به محققانی برای تقویت شاخص‌های فرهنگ عمومی در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تصویب و اجازۀ اجرا گرفت اما علی رغم اختصاص بودجۀ مصوب ارادۀ اجرای آن در مسئولان استان مشاهده نشد و طرح کماکان مسکوت ماند.»
استاد دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد بیان کرد: «سال 9313 که دستورالعمل اجرای طرح‌های ماندگار فرهنگی از سوی معاون فرهنگی- اجتماعی دانشگاه ابلاغ شد، پیشنهاد تدوین دانشنامۀ فرهنگی چهار محال و بختیاری را ارائه کردیم که نهایتاً این طرح برای بررسی به پژوهشکده مطالعات میان فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی ارجاع داده شد. در این پژوهشکدۀ که رئیس آن را دکتر حسنعلی احمدی بر عهده دارد جلسات متعددی برای داوری و بررسی طرح برگزار شد و حتی در مقطعی نیز رئیس پژوهشکده برای بررسی طرح و آشنایی با تیم علمی و شورای فنی دانشنامه به شهرکرد سفر کردنکه نتیجۀ آن موافقت نهایی با اجرای طرح از اسفند 1394 بود.»
مجری طرح دانشنامه فرهنگی استان چهارمحال بختیاری به آنــا گفت: «اکنون این طرح به میانه‌های راه رسیده و در حال اجراست. سال اول مطالعات کتابخانه ای و استخراج مدخل‌ها انجام شد و پس از تعیین مداخل مورد نظر نگارش آنها به همراه پرونده علمی هرکدام به نویسندگانی که در زمینه‌های فرهنگ بومی، زبان و ادبیات، مردم شناسی، تاریخ و جامعه شناسی تخصص دارند، سپرده شد.»
وی با ابراز امیدواری نسبت به اینکه سال 98 از دانشنامۀ فرهنگی چهارمحال و بختیاری رونمایی شود، اظهار کرد: «تا امروز نیز حدود 120 مدخل از مدخل‌های دانشنامه را به کمک پژوهشگران نوشته ایم و غالباً در مرحلۀ ویرایش قرار دارند.»
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تشریح کرد: «روند اجرای نگارش دانشنامه بدین صورت است که کمیته‌های مختلفی از جمله کمیته گویش‌ها و لهجه‌ها، کمیته آداب و رسوم و سنت ها، کمیته مردم شناسی و کمیته مشاهیر و مفاخر داریم که فعلا 120 مدخل از این طرح را استخراج کرده ایم و مقاله‌های آن تدوین و گزارش هر فصل آن به پژوهشکدۀ مطالعات میان فرهنگی و معاون فرهنگی- اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی ارسال شده و ادامۀ آن نیز در دستور کار است.»
وی افزود: «بعد از اینکه مدخل‌های مورد نظر ما کار شد ویراستاری نهایی روی آن صورت می‌گیرد و یکدست سازی می‌شود و بر اساس شیوه نامه‌های تدوین مقالات دانشنامهای این مقالات یکسان سازی می‌شوند و بصورت مجلد و چاپی عرضه می‌شود.»
حکیم‌آذر بیان کرد: «الگوی ساختاری این دانشنامه به عنوان دانشنامهای منطقه‌ا‌ی، دانشنامه‌های معروفی است که در ایران در حال تدوین و نگارش هستند مثل دانشنامه جهان اسلام، دایره‌ا‌لمعارف بزرگ اسلامی و دانشنامه زبان و ادب که از نظر ساختاری از هر کدام از آنها الگوبرداری‌های خاص کرده‌ا‌یم، علاوه بر این در نگارش هر کدام از مقاله‌هایی که در هر مدخل هستند از دو دسته منابع مکتوب و منابع شفاهی مبتنی بر تحقیقات میدانی استفاده می‌کنیم.»
وی ادامه داد: «از آنجا که در مقالات دانشنامهای هدف، صرفاً اِخبار و اطلاع رسانی است؛ از هرگونه نقد و داوری و قضاوت پرهیز می‌کنیم چرا که ماهیت دانشنامه فقط اطلاع رسانی است و ماهیت تحلیلی و جبهه گیری ندارد. مقاله‌های دانشنامه از سوی پژوهشگران و با توجه به منابع اصیل و دست اول تنظیم می‌شود و به کمیته مرکزی یا شورای ملی دانشنامه استان عرضه می‌شود.»
حکیم‌آذر بیان کرد: «برخی مدخل‌ها هستند که ممکن است در مورد آنها منابع مکتوب معتبری در اختیار نداشته باشیم. برای مثال برخی از آیین‌ها، سنت‌ها، بازی‌ها، رسوم و شخصیت‌ها در میان اقوام فارس، بختیاری و قشقایی هستند که در مورد آنها مطالعات همه جانبه یا عمیقی صورت نگرفته ما مجبوریم به حداقل منابع موجود مراجعه کنیم عیارسنجی انجام دهیم و در صورتی که احساس کردیم این منابع برای کارمان کفایت نمی کنند به مطالعات میدانی روی می‌آوریم.»
وی اظهار کرد: «تیم‌هایی از محققان داریم که در نواحی مختلف استان بخش‌بندی کرده‌ا‌یم و هرکدام مسئولیت مطالعات یک بخش از استان را بر عهده گرفته‌ا‌ند برای نمونه در شهرستان‌های بروجن، لردگان، سامان، کوهرنگ و کیار هرکدام یک سرتیم قرار دادیم که پژوهشگران آن حوزه را تحت پوشش دارد و سفارش مقاله، بازبینی و بررسی علمی آنها بر عهدۀ این سرتیم هاست. یکی دیگر از وظایف این سرتیم‌ها عیارسنجی منابع مکتوب و پوشش دادن طرح از نظر ضرورت مطالعات میدانی است. این همکاران از نگارش مقاله تا مصاحبه و فیلمبرداری را نظارت و هدایت می‌کنند.»
عضو هیات علمی واحد شهرکرد افزود: «رویکردی خیلی جدی در این دانشنامه آن است که روش و نتایج‌مان کاملا مشخص و به دور از جانبداری‌های قومی و اجتماعی باشد. مبنا را بر این قرار دادیم که مفاخر و مشاهیری که اسمشان در این دانشنامه می‌آید و درباره آنان مقاله نوشته می‌شود آثار قابل توجهی تولید کرده باشند. منظور از آثار صرفاً دیوان شعر یا مجموعه داستان نیست بلکه ممکن است آثار هنری مثل فرش، نغمه‌های موسیقی، نقاشی، کتیبه، بنا یا مواردی اینچنینی باشد یعنی آن شخص در یک محدود اجتماعی اثرگذار باشد و این شرط اصلی ما برای وارد کردن نام آن فرد در دانشنامه است.»
وی عنوان کرد: «در این دانشنامه به شخصیت‌هایی پرداخته‌ا‌یم که عمدتاً درگذشته‌ا‌ند؛ درباره کسانی که در قید حیات هستند، کسانی را وارد دانشنامه می‌کنیم که از چهره‌های شاخص، ماندگار و تاثیرگذار باشند و مبنایی هم برای این موضوع قرار دادیم یعنی کسانی که جایزه‌های ملی گرفته‌ا‌ند یا طرح‌های ملی و بین‌المللی ارائه کرده‌ا‌ند و در سطح ملی و بین المللی شناخته شده باشند نامشان در دانشنامه ثبت خواهد شد.»
حکیم‌آذر ادامه داد: «در حوزه شهدای دفاع مقدس هم ما به دلیل کثرت شهدا و نیز با توجه به وجود دانشنامه‌های متعدد در زمینۀ شهید و شهادت، بنا را بر این گذاشتیم که از بنیاد امور ایثارگران بخواهیم اطلاعات مربوط به شهدایی را که با عنوان «شهید شاخص» تعریف کرده اند در اختیار ما بگذارند تا نام آن شهدا را در دانشنامه ثبت و زندگی نامۀ آنان را در معرض دید همگان قرار دهیم.»
مجری طرح دانشنامه فرهنگی استان چهارمحال بختیاری بیان کرد: «طبیعتاً منابعی که از این شهدا داریم منابعی هستند که مورد تایید بنیاد شهید و امور ایثارگران است و حتی می‌توانیم در حوزه شناسایی وارد مطالعات میدانی شویم و خودمان به عنوان یک نهاد آکادمیک نیز در این زمینه مطالعاتی انجام دهیم.»
حکیم‌آذر افزود: «برون‌داد این طرح کتابی مرجع است که یقیناً در زمینۀ مطالعات فرهنگی، تاریخی، ادبی و اجتماعی منبعی موثق و قابل اتکا خواهد بود و بر اساس پیش بینی، نیمه اول سال 1398 به پایان رسیده و از آن رونمایی خواهد شد.»
وی خاطرنشان کرد: «از دو دسته از افرادی که در تهیه دانشنامه بتوانند کمک کنند با روی باز استقبال می کنیم و از آنان می خواهیم که دانشنامه را یاری کنند چراکه تقویت مبانی فرهنگی است. دانشنامه فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری هرچند به عنوان طرح نمونه در کشور اجرا می شود اما قابلیت گسترش به استان‌های دیگر را هم دارد کما اینکه در برخی از استان ها از جمله کرمان و سیستان و بلوچستان این کار را انجام می دهند.»
صاحب ایده دانشنامه فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری ادامه داد: «از پژوهشگرانی که چه در استان چهارمحال و بختیاری باشند چه در خارج از کشور و دیگر استان ها، می خواهیم که هرچه در توان دارند درباره دانشنامه فروگذار نکنند و ما با روی باز از آنان استقبال می کنیم. اگر شخصی اسناد و اطلاعاتی در مورد آداب و رسوم، سنت ها و آیین‌ها، پوشش، لباس، غذا، موسیقی و در کل مولفه‌های فرهنگی مردم چهارمحال و بختیاری دارد در اختیار مجری طرح بگذارد و البته هر مقاله ای که عرضه شود به نام خود نویسنده در دانشنامه منتشر می‌شود.»
حکیم آذر بیان کرد: «از کسانی که می توانند از دانشنامه به عنوان حامی مالی حمایت کنند و دست ما را در اجرای این طرح بگیرند و یاری کنند هم استقبال می‌کنیم.»
وی با گلایه از اینکه هیچ نهاد و سازمانی در اجرای این طرح کمکی نکرده است ادامه داد: «غیر از دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد هیچ نهادی به این طرح کمک نکرده است حتی کمک‌های معنوی که از برخی سازمان ها انتظار داشتیم، این کمک هم صورت نگرفت.»
حکیم آذر بیان کرد: «در پایان از حجت‌ا‌لاسلام کلانتری معاون دانشجویی فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی و رئیس پژوهشکدۀ مطالعات میان فرهنگی و مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد به خاطر حمایت‌های همه جانبه‌ا‌ی که از این دانشنامه دارند کمال تشکر را دارم.»
به گزارش آنا، علاقه‌مندان، پژوهشگران، محققان، دانشگاهیان و ... برای اطلاعات بیشتر از این طرح فرهنگی می توانند به کانال دانشنامه به آدرس https://t.me/daneshnameh_chb بپیوندند.
گفت‌وگو از مریم حضرتی و احسان عربی مفرد
انتهای پیام/