از احتیاط تا آغاز یک بازی خطرناک

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، پاکستان در چند دهه اخیر تلاش کرده است خود را از درگیری‌های فرقه‌گرایانه و رقابت منطقه‌ای میان ایران و عربستان سعودی دور نگاه دارد اما به تازگی نشانه‌هایی دیده می‌شود که نشان می‌دهد پاکستان بازی خطرناکی شروع کرده است.

معمولا هنگام بحث درباره چالش‌های سیاست خارجی پاکستان، به روابط این کشور با همسایگانش به ویژه هند و افغانستان و همچنین قدرت‌هایی چون ایالات‌متحده و چین توجه می‌شود. اما روابط پاکستان با خاورمیانه در حال تغییر است. این امر، پیامدهای قابل توجهی برای امنیت و اقتصاد پاکستان در بر دارد. نوع پاسخ پاکستان به رقابت‌های منطقه‌ای میان عربستان سعودی و ایران و همچنین به اختلافات اعضای شورای همکاری خلیج فارس، در کوتاه مدت تاثیر مهمی بر ثبات منطقه، خواهد داشت.

اعمال موازنه‌گرانه پاکستان

از دیدگاه امنیتی، سیاست خاورمیانه‌ای پاکستان عمدتا بر محدود کردن درگیری‌های داخلی و تنش‌های فرقه‌­گرایانه تاکید دارد. پاکستان به شدت نگران رقابت‌های منطقه‌ای ایران و عربستان سعودی و درگیری میان شیعه و سنی است.

پاکستان حدود 210 میلیون نفر جمعیت دارد. بیشتر مردم پاکستان سنی هستند اما شیعیان حدود 20 درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند. این به آن معناست که در این کشور بیش از 40 میلیون نفر شیعه زندگی می‌کنند. به عبارت دیگر، پاکستان پس از ایران، دارای بزرگترین جمعیت شیعه جهان است.

وجود دومین جمعیت بزرگ شیعه جهان در پاکستان، موجب شده است مقام‌های این کشور به شدت نسبت به بروز و گسترش اختلاف‌ها و درگیری‌های مذهبی در کشور حساس باشند. پاکستان دارای پیشینه خشونت‌های فرقه‌ای خونباری است.

تاکنون گروه‌های سنی و شیعه بارها علیه یکدیگر دست به خشونت و اقدام‌های تلافی‌جویانه زده‌اند. از سال 2013 میلادی تا کنون، بیش از 21 هزار و 900 نفر، در درگیری‌ها و زد و خوردهای فرقه‌گرایانه پاکستان، جان خود را از دست داده‌اند.

پاکستان در دهه 1990 به خط مقدم جنگ‌های نیابتی فرقه­‌گرایانه تبدیل شد. شیعیان پاکستان به ایران گرایش دارند و عربستان سعودی هم به طور گسترده از گروه‌های سنی پاکستانی، حمایت مالی و لجستیکی به عمل می‌آورد. پاکستان به بخشی از پازل بازی پیچیده عربستان سعودی و ایران، برای نفوذ در دنیای اسلام تبدیل شده است.

با توجه به این پیشینه تاریخی، پاکستان تا جایی که توانسته، محتاط عمل کرده و مراقب بوده است در عرصه نبرد قدرت خاورمیانه وارد نشود و به دام کشمکش‌ها و جنگ‌های فرقه­‌گرایانه‌ای که هم اکنون در این منطقه در جریان است، نیفتد.

احیای سیاسی و اقتصادی ایران پس از توافق هسته‌ای سال 2016 میلادی، حمایت‌های ایران از دولت‌های سوریه و عراق و دل‌مشغولی ایران نسبت به مسائل لبنان و یمن، از چشم مقام‌های اسلام آباد دورنمانده و باعث شده است که آنها نسبت به ورود به عرصه‌های حساسیت برانگیز برای ایران، بسیار محتاط باشند.

بنابراین می‌توان گفت سیاست‌های خاورمیانه پاکستان در سال‌های اخیر بر مبنای موازنه‌گری میان عربستان سعودی و ایران استوار بوده است. پاکستان خواسته و ناخواسته با عربستان سعودی و ایران، پیوندهایی دارد.

وابستگی‌های ایدئولوژیک پاکستان به عربستان سعودی بر کسی پوشیده نیست. اسلام آباد و ریاض با یکدیگر روابط اقتصادی و نظامی گسترده‌ای دارند و همچنین در سطح رهبران، پیوندهای محکمی برقرار کرده‌اند. از سوی دیگر، پاکستان با ایران در زمینه‌های اقتصادی و مبارزه با تروریسم، پیوندها و همکاری‌های خوبی دارد.

در سال 2015، پارلمان پاکستان علیه حمایت سیاسی و نظامی از مداخله نظامی عربستان سعودی در یمن بر ضد حوثی‌ها رای داد. ریاض ادعا می‌کرد، حوثی‌ها از سوی ایران حمایت می‌شوند. در واقع پارلمان پاکستان با رای خود از ورود مستقیم پاکستان در درگیری‌های خاورمیانه جلوگیری کرد.

اندکی پس از اینکه با تلاش‌های عربستان سعودی یک ائتلاف نظامی اسلامی (IMA) - یک ناتوی اسلامی متشکل از 41 کشور مسلمان - با هدف مبارزه با تروریسم تشکیل شد، پاکستان میزبان حسن روحانی رئیس جمهور ایران بود.

پاکستان به ایران اطمینان خاطر داد که این ائتلاف نظامی اسلامی، جهت‌گیری ضد شیعه ندارد. پس از این دیدار، در آگوست 2016، اسلام آباد و تهران موافقت کردند که اقدام‌های مشترکی را برای مقابله با داعش و دیگر گروه‌های تروریستی انجام بدهند.

آغاز یک بازی خطرناک

اما اقدام‌های موازنه‌گرانه مثبت پاکستان در حال تغییر است؛ امری که می‌تواند خطرهای بسیاری را برای پاکستان به همراه داشته باشد. در ماه مارس 2017، دولت پاکستان، با انتصاب ژنرال راحیل شریف رئیس پیشین ستاد کل ارتش پاکستان، به عنوان رئیس ائتلاف نظامی اسلامی (IMA) موافقت کرد.

طبق برخی گزارش‌های تایید نشده، در کنار این انتصاب، پاکستان 7000 نیرو در اختیار ائتلاف نظامی اسلامی قرار داد. این در حالی است که براساس برآورد برخی تحلیلگران، هم اکنون حدود 70 هزار نیروی نظامی پاکستان در ارتش عربستان سعودی خدمت می‌کنند. نیروهای پاکستانی علاوه بر آموزش نیروهای عربستانی، از مرزهای جنوبی عربستان هم دفاع می‌کنند.

هنوز چندان مشخص نشده است که ائتلاف نظامی اسلامی چه کارهایی خواهد کرد اما یک چیز مسلم است. اگر این ائتلاف، هر اقدامی علیه ایران انجام بدهد، از دید تهران به این معناست که اسلام آباد در درگیری‌های خاورمیانه، یک طرف را برگزیده است. این امر، برای پاکستان پیامدهای امنیتی بسیاری در بر خواهد داشت. پاکستان همسایه ایران است و با این کشور حدود 700 کیلومتر، مرز مشترک دارد.

منبع: وب‌سایت دیپلمات