یک وجب خاک روی برندهای نساجی/ وقتی جایگزین دیگری نیست

گروه اقتصادی خبرگزاری آنا - احمد کریمی، دورنمای صنعت نساجی کشور،‌ یک صنعت ورشکسته است زیرا حجم ورود قاچاق یا حتی واردات قانونی انواع محصولات نساجی چینی و ترک به ایران به‌قدری بوده که اذهان عمومی و مصرف‌کنندگان داخلی جای خالی کارخانه‌های قدیمی نساجی را کاملا احساس می‌کنند.

سابقه یک‌صد ساله صنعت نساجی ایران گره در تاروپود بسیاری از مردم ایران در شمال و جنوب داشته و صنعت نساجی ایران با نام‌هایی همچون ریسباف، وطن، رحیم‌زاده اصفهان،‌ چیت‌ری و چیت‌سازی اصفهان، نساجی مازندران و قائمشهر، جهان‌چیت کرج، ریسندگی و بافندگی ابریشم کاشان و دیگر تولیدی‌های فراموش شده که امروز یک وجب خاک هم بر روی نام آنها نشسته است،‌ شناخته می‌شود.

تمامی نام‌های ذکر شده در صنعت نساجی،‌ یک برند بودند؛ برندی که اعتبار یک صنعت را به‌دنبال می‌کشد اما امروز تولیدکنندگان جدید ایرانی نتوانسته‌اند جای خالی نام‌های بزرگ این صنعت را پر کنند و آنها در لابه‌لای اسم و رسم این کارخانه گم شده‌اند.

اکثر نام‌های بزرگ صنعت نساجی امروز به‌دلایل مختلفی تعطیل‌اند. به موازات توقف چرخ این کارخانه‌ها و حذف این برندها،‌ کارخانه‌های جدید و مدرنی در رشته نساجی و پوشاک احداث شده اما عدم استفاده از نام‌های بزرگ تعطیل شده در این صنعت، باعث مطرح شدن بحث ورشکستگی نساجی‌ها را پیش آورده است.

قرار گرفتن در محدوده شهری دلیل تعطیلی اغلب این کارخانه‌های قدیمی شد ولی کاش آن کارخانه‌ها با همان نام و برند به خارج از شهر منتقل می‌شد تا بار روانی ناشی از ورشکستگی صنعت نساجی در جامعه کاهش می‌یافت.

این بار روانی نه تنها در بین آحاد مردم، بلکه متاسفانه در بین مسئولین صنعتی و اقتصادی و بانکی کشور نیز اثر منفی و سوء خود را گذاشته است به نحوی که نگرش آنها را نیز به توانایی‌های این صنعت دچار شک و تردید کرده است.

با نگاهی به صنعت نوپای نساجی «کارخانه‌های مدرن و با تکنولوژی روز» در می‌یابیم که حدود 9 هزار واحد دارای پروانه بهره‌برداری مشغول به تولید هستند و حدود 11 درصد از واحدهای صنعتی کشور را به خود اختصاص داده‌اند؛ از سوی دیگر نساجی‌ها تقریبا با اشتغال‌زایی 300 هزار نفری توانسته‌اند 12درصد اشتغال‌زایی صنعتی را هم ازآن خود کنند.

طبق آمارهای ارائه شده از وزارت صنعت، معدن و تجارت، ارزش افزوده این صنعت نسبت به کل صنایع در حدود 3درصد برآورد شده و در حدود 700 میلیون دلار درآمد ارزی سالیانه این صنعت از طریق صادرات است که البته این رقم در کل جهان در حدود 800 میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود.

اما برای اوج‌گیری صنعت نساجی ایران و برندسازی باید سه مشکل عمده و اساسی آن یعنی «مشکلات اساسی کلان اقتصاد»، « مشکلات اختصاصی این صنعت» و «طرز نگرش مسئولان به این صنعت» برطرف شوند تا این صنعت با دارا بودن مولفه‌‌های همچون ایجاد ارزش افزوده، ارزآوری و ایجاد اشتغال پایدار با کمترین سرمایه گذاری، توانمند و اثرگذار بتواند سهم قابل توجهی در تولید، تامین مواد داخلی کارگاه‌های داخلی و همچنین صادرات و جلوگیری از قاچاق را به خود اختصاص دهد.

این صنعت همانند دیگر صنایع تولیدی کشور با رکود دست‌وپنجه نرم کرده و به‌خاطر کمبود نقدینگی در کشور نتوانسته در مسیر رقابتی حرکت‌های روبه جلویی را از خود به نمایش بگذارد و از طرف دیگر نیز ادامه‌دار شدن وضعیت نامشخص ارتباط با اقتصاد جهانی، عدم ورود سرمایه‌گذار متخصص نساجی و همچنین عدم تامین نیازهای مالی بین‌المللی باعث تیرگی آسمان این صنعت شد.

صرف‌نظر از مشکلات عمومی صنایع در کشور، صنعت نساجی با مشکلات انحصاری نیز مواجه است.

صنعت نساجی، می‌تواند به یکی از صنایع درجه یک و با اولویت بالا در اقتصاد نقش آفرینی کند اما نگاه مسئولین اقتصادی کشور به صنعت نساجی، نگاهی به یک صنعت درجه دوم است و این صنعت در اولویت اول حمایت‌های دولت قرار ندارد.

اما در این بخش باید به آمارهای سال 95 و 4ماهه سال 96 نیز اشاره ای داشت تا وضعیت این صنعت با توجه به خروج برندهای قدیمی و ورود برندهای جدید بررسی شود.

با بررسی آمار وارداتی ایران در سال 95 درمی‌یابیم که واردات انواع پارچه بالغ بر 495.6 میلیون دلار بوده که در مقایسه با واردات سایر محصولات نساجی در رتبه نخست قرار گرفته و پس از آن واردات الیاف به ارزش 433.5 میلیون دلار در رتبه بعدی قرار دارد.

البته واردات پارچه نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 68 درصدی داشته و واردات نخ به ارزش 297 میلیون دلار پس از پارچه و الیاف بیشترین واردات را در میان محصولات نساجی داشته که مقدار آن نسبت به سال 94 رشد 11 درصدی داشته است.

از سوی دیگر در بررسی آمار 4ماهه ابتدایی سال جاری، کل واردات نساجی کشور با احتساب ماشین‌آلات و رنگ با رشد 45 درصدی برابر با 718.5 میلیون دلار بوده که واردات صنایع نساجی کشور بدون احتساب رنگ و ماشین آلات، در این مدت به رقم 511.7 میلیون دلار رسیده و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 10 درصد رشد داشته است.

در چهار ماه نخست سال‌جاری، واردات انواع پارچه بالغ بر 133.5 میلیون دلار بوده که در مقایسه با واردات سایر محصولات نساجی در رتبه نخست قرار گرفته و پس از آن واردات الیاف به ارزش 132.4 میلیون دلار در رتبه بعدی قرار دارد.

واردات پارچه و الیاف نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ترتیب رشد 10 و 31 درصدی داشته التبه واردات نخ نیز به ارزش 103/6 میلیون دلار پس از پارچه و الیاف بیشترین واردات را در میان محصولات نساجی داشته است و مقدار آن نسبت به چهار ماهه نخست سال 95 رشد 61 درصدی داشته است.

بر پایه این گزارش، در بخش صادرات 4ماهه صنایع نساجی ایران در سال جاری نیز در کل صادرات صنایع با احتساب رنگ، ماشین آلات و فرش دستباف بالغ بر 306.6 میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد 7درصدی را داشته است. صادرات محصولات صنایع نساجی بدون احتساب رنگ، ماشین‌آلات و فرش دستباف طی چهار ماه نخست سالجاری برابر با 204/1 میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال 95 رشد 4 درصدی داشته است.

همچنین انواع کفپوش با صادرات 83.3 میلیون دلاری با افت 2 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، همچنان صدرنشین صادرات محصولات نساجی است. براساس این گزارش عمده ترین اقلام صادراتی پس از کفپوش‌های نساجی طی این مدت از نظر ارزش به ترتیب عبارتند از انواع الیاف به ارزش 27.4 میلیون دلار، انواع نخ به ارزش 21.7 میلیون دلار، انواع پارچه به ارزش 19 میلیون دلار و انواع پوشاک به ارزش 12.4 میلیون دلار بوده است.

نساجی را گوشه‌نشین صنایع کردند

محمدمهدی رئیس زاده، دبیرکل انجمن صنایع نساجی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار آنا گفت: صنعت طلای سفید «نساجی» در کشور روزی به عنوان یکی از شاخص‌های اصلی صنعت کشور شناخته می‌شد اما در پیش گرفتن سیاست‌های غلط، این صنعت را با چالش‌های فراوانی روبه‌کرد تا اینکه بسیاری از کارخانه‌های نساجی برند، تعطیل و این صنعت گوشه‌نشین اقتصاد شد.

وی ادامه داد: آمارهای ارائه شده از این صنعت حاکی از اوضاع بحرانی آن دارد زیرا از مجموع 270 هزار تن ظرفیت تولیدی نساجی‌ها تنها 40 هزار تن از آن فعال است و مابقی نیاز داخلی یعنی 100 هزار تن، از طریق واردات انجام می شود.

وی صنعت نساجی را اشتغال‌زا ترین صنعت کشور برشمرد افزود: در صنعت نساجی با سرمایه معادل 40 میلیون می توان اشتغال ایجاد کرد و در این راستا می توان از تجربه موفق کشور انگلستان و کشورهایی نظیر کره جنوبی، ویتنام که با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی در این صنعت توانسته راه توسعه خود را در صنعت نساجی بپیماید، استفاده کرد.

وزارت صمت، دست به کار شود

مسعود شاه‌بختی عضو اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار آنا اظهار کرد:‌ پوشاک و صنایع مرتبط با آن، پس از دارو و مواد غذایی از جمله پرمصرف‌ترین اقلام وارداتی و مصرفی در کشور به شمار می‌آیند که سهم قاچاق نیز در تامین نیاز این بازار بسیار پیچیده و گسترده است.

وی ادامه داد: معمولا کالاهای نساجی از جمله پوشاک از طریق مناطق آزاد به سرزمین‌هی مادر وارد می‌شوند اما تاکنون نظارت‌های دقیق گمرکی و سازمانی روی این موضوع اعمال نشده و امروز فعالان این صنعت نیازمند آن هستند که برای مبارزه با قاچاق پوشاک دستورالعملی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه شده است.

وی تاکید کرد: این دستور العمل به‌رغم ساعت‌ها کار کارشناسی متاسفانه در پیچ و خم‌های اداری گیر کرده و هنوز به مرحله اجرا درنیامده است.

2.7 میلیارد دلار حجم قاچاق

گلنار نصرالهی مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور صنایع نساجی، پوشاک و چرم نیز در همین رابطه در گفتگویی به خبرنگار آنا گفته بود: صنعت نساجی جزو صنایعی است که بالاترین میزان ارزش‌افزوده را به خود اختصاص داده و البته از منظر اشتغال پایدار، بازار مصرفی، محیط زیست و ... نیز جزو صنایع پیشرو به شمار می‌آید.

وی با اشاره به مشکلات قاچاق و تنگ شدن عرصه بر تولیدکنندگان نساجی‌ افزود: بر اساس گزارش این ستاد سالانه 2.5 تا 2.7 میلیارد دلار پوشاک قاچاق به کشور وارد می شود اما با وجود تمام مبارزه‌هایی که در این خصوص انجام شده بازهم حجم قاچاق غیرقابل توجیه است.