رمز ماندگاری عاشورا در پیوند با الهیات و خداپرستی واقعی

به گزارش روابط عمومی انجمن اندیشه و قلم، ظریفیان در ابتدا با اشاره به اینکه موضوع عاشورا را از زوایای بسیاری می‌توان پی گرفت، گفت: واقعه عاشورا در کنار همه ابعاد، جنبه الهیاتی نیز دارد. عاشورا مانند جنگ بدر و احد صحنه درگیری ایمان و کفر نیست. هر دو سوی این ماجرا مسلمانانند؛ اما ماجرا دو نوع قرائت از خداوند و الهیات است. ماجرای مقابله کفر و ایمان نیست، ماجرای مقابله ایمان حقیقی با کفر و شرک در لباس دین و ایمان است.

*اموی‌ها هر نوع جنایتی را به نام دین می‌کنند
وی ادامه داد: اموی‌ها به اتکای فهم مشرکانه در لباس ایمان، هر نوع جنایتی را به نام دین می‌کنند. ادبیات اموی به ویژه در دوره اول مشحون از مفاهیم دینی است. در گزارش‌های تاریخی آمده است که عمر سعد خود را رستگار می‌دانست چون به زعم خود دستور خلیفه خدا را اجرا کرده است.

ظریفیان ادامه داد: ما در تاریخ بشریت جنگ و جنایت کم نداشته‌ایم؛ به طور مثال در تاریخ ایران چیزی حدود هزار جنگ رخ داده است. این جنایت‌ها کم نبوده است. حادثه عاشورا در برابر این جنایات بزرگ از نظر عده و عُده ظاهرا جنایت کوچکی است. حداکثر زمان واقعه عاشورا شش تا هشت ساعت است. اما چرا این حادثه رنگ نمی‌بازد و همیشه زنده است؟

وی افزود: رمز ماندگاری عاشورا در پیوندی است که با الهیات و خداپرستی واقعی برقرار می‌کند. توحید پرچم حسین است. اساسا توحید در اندیشه دینی انضمامی است، انتزاعی نیست. پذیرش توحید در کنار اجتناب از طاغوت است و یکی از مصادیق مهم شرک و کفر در قرآن به رسمیت شناختن طاغوت است؛ طاغوتی که حتی مردم در راه آن کشته می‌شوند. در طول تاریخ کشته‌شدگان در راه طاغوت، موحدانی هستند که حاکمیت خود را به طاغوت سپرده‌اند.

وی همچنین ادامه داد: طاغوت کسی است که مدعی شود اختیار سرنوشت و مقدرات دیگری در دست اوست و اگر کسی این ادعا را بپذیرد، آن جامعه، جامعه طاغوتی است و آن شخص طاغوت است. قرآن یکی از مصادیق شرک را تبعیت بی‌چون و چرا و بی منطق از روحانیون می‌داند؛ البته روحانیون، احبار و رهبان. امام صادق با استناد به همین آیات به ما هشدار داد. به تعبیر قرآن آنها روحانیون را به جای خدا نشاندند در حالی که به آنها امر شده بود خدای واحد را بپرستند. به همین دلیل است که قرآن به صراحت، حتی در مورد پیامبر اسلام می‌گوید، تو حق سیطره و اجبار دیگران را نداری.

این استاد دانشگاه با اشاره به ظهور جاهلیت بعد از پیامبر گفت: بدترین سیطره ها، سیطره معنوی است، چرا که قلب را جذب می کند و عقل را پس می زند. بیانی از پیامبر نقل شده که فرمودند من در بین دو جاهلیت قرار گرفتم، جاهلیت اول اعراب و جاهلیت دوم که بزرگتر از جاهلیت اول است. چرا که شرک را در قامت ایمان و تحت امر خلیفه نشان می دهد. کار حسین(ع) هم در ادامه کار پیامبر است، اما خطیرتر و سخت تر، چرا که با جاهلیت دوم رو به روست. امام حسین (ع) فرمودند دین است که اسیر شده و تلاش ایشان برای رهایی دین از اسارت بوده است.

*در ادبیات اموی معاویه عامل وحدت، و حسین(ع) عامل تفرقه است
وی در ادامه با توضیح شاخص های الهیات اموی گفت: همان گونه که گفتم، دستگاه مدرسین، فقها و حتی زهاد و عباد در دوره اموی تلاش کردند یک ادبیات فربه دینی را برای نظام اموی تولید کنند. در متون دینی اموی معاویه به عنوان یک قدیس و کاتب وحی معرفی شده است. او کسی است که با رومیان کافر جنگید و توانست فتوحات را گسترش دهد. در این ادبیات معاویه عامل وحدت، و حسین عامل تفرقه است. معاویه به عنوان نجات دهنده جامعه اسلامی معرفی شده است. بخش مهمی از جامعه این حرف ها را پذیرفته بودند فقها و مدرسان این افکار را تبلیغ می کردند.

*حکم قتل حجر برای فتنه و نافرمانی خلیفه

وی ادامه داد: زمانی که حجر بن عدی اعتراض کرد، محدث بزرگ اموی در شهادتنامه ای برای قتل حجر بن عدی اینگونه نوشته است که حجر طاعت خلیفه را رها کرده و از جماعت جدا شده و مردم را به حرب و فتنه می‌خواند و به همین دلیل که با خلیفه مخالف است، کافر است و بعد حکم قتل وی را صادر می کند.

او در ادامه توضیح الهیات اموی گفت: یکی از شاخصه‌های الهیات اموی، حداکثری بودن آن و بهره گیری از جبر در لباس دین است. ما یک مفهوم بسیار مهمی را به نام قضا و قدر در اندیشه دینی داریم. معاویه از این مفهوم حداکثر استفاده را می کرد. زمانی که یزید را به عنوان ولیعهد منصوب کرد، جزو اولین کسانی که به او اعتراض کرد، عایشه بود. او به عایشه اینگونه پاسخ می دهد که خداوند بر اساس قضای الهی خود لباس عزت را بر تن امویان کرده است.

وی ادامه داد: یکی از ویژگی های الهیات اموی، استفاده حداکثری از جبر است. در این نگاه هر اعتراضی به مثابه مخالفت با قضای الهی و حکم آن، کفر است. سزای کفر هم یا زندان است، یا مصادره اموال و یا مثل حسین بن علی قتل.

*در الهیات اموی چیزی به نام عدل نداریم

ظریفیان در توضیح شاخصه دوم این الهیات گفت: نکته دوم در الهیات اموی خودبنیاد بودن آنهاست. به این معنا که هرچه آن خسرو کند شیرین بود! معاویه هر کاری کند عین دین است. به گونه ای برای مردم جا انداختند که این خلیفه دارد حکم مستقیم خدا را اجرا می کند. اصلا در این الهیات ما چیزی به نام عدل نداریم. حاکم اسلامی هر کاری بکند، عین عدل است. ملاک و مقیاس عدل خلیفه است، نه دین. این در حالی است که در نگاه معتزله و شیعه حتی ملاک دین عدل است. به این معنا که دین چون عادلانه است، حق است. اما در نظام اموی هرچه که خلیفه بکند عین عدل است.

این استاد دانشگاه افزود: در الهیات اموی ها جایی برای شرک نیست. لا اله ندارد. مدارس علمی اموی ها اجازه شناخت ایمان را می دادند، اما اجازه شناخت شرک را نمی دادند. چون اگر شرک به درستی شناخته می شد، مصادیق آن هم شناخته می شد. در الهیات اموی اجازه شرک شناسی وجود ندارد.

وی ادامه داد: چند روز پس از واقعه عاشورا امام سجاد به دربار حاکم کوفه می رود. ابن زیاد نیم نگاهی به ایشان می اندازد و می پرسد این کیست؟ می گویند این علی بن الحسین است. می پرسد مگر علی بن الحسین را خدا نکشت؟ حضرت به او می فرماید، برادر من را این قوم کشتند. و ابن زیاد می گوید بلکه خدا کشت. این ادبیات عوام فریبانه را ببینید. جریان مرجئه گری هم از این تفکر متولد شد. آنها می گویند داوری روز قیامت است، عمل هیچ ربطی به ایمان ندارد. خلیفه می تواند هرکاری خواست انجام دهد، اما به ایمان او خللی وارد نشود. داوری با خداست، حالا اینکه خدا چگونه و با چه معیاری داوری می کند بحثش جداست. این جریان در جامعه ما هم تا حدی وجود دارد.

وی همچنین با توضیح اخلاق در الهیات اموی گفت: در این الهیات اخلاق جایگاهی ندارد. در دوره اموی ها صدها حدیث جعل شده، اما حتی در یکی از آنها گزاره اخلاقی نیست. اصلا اموی ها با اخلاق کاری ندارند. امام حسین (ع) که می فرمایند اگر دین ندارید آزاده باشید، در ادامه نیز می گویند لااقل مانند عرب جاهلی عمل کنید. عرب جاهلی وقتی پیروز می شد، زنان را کتک نمی زد، گوشواره از گوش کسی نمی کند، اسب بر جنازه ها نمی راند. اما می بینید عمر سعد بر جنازه کشته های عاشورا می تازد.

ماجرای کفر و شرک در لباس دین و ایمان

ظریفیان ادامه داد: در گزارش ها آمده است که بعد از تاختن بر جنازه شهدای کربلا آنها نزد خلیفه می‌روند و حتی طلب پاداش می‌کنند. این جاهلیت بدتر است، چرا که اخلاق می‌میرد. در این الهیات همه مقدسات ابزاری برای توجیه اموی ها می‌شوند. جالب است بدانید بعد از عاشورا، به جای آنکه کارناوال رقص راه بیندازند، برای شکرانه کشتن حسین بعد از واقعه کربلا، خلیفه چهار مسجد در کوفه می سازد.

وی به بحث قدرت در الهیات اموی پرداخت و گفت: در این الهیات، قدرت مقدس است. این در حالی است که در بیانات امیرالمؤمنین حکومت مقدس نیست، عمل حکومت مقدس است. حکومت نمی تواند مقدس باشد، چون ابزاری است برای رساندن بشر به سعادت. امیرالمؤمنین در باب حکومت تعبیر عجیبی دارند. حضرت حکومت را استخوان خوک در دست جذامی می داند. اما در حکومت اموی قدرت مقدس است و هرکس به این امر مقدس نظر بد بیفکند، او نامقدس است. به طور مثال قاضی شریح در حکم خود می گوید چون حسین مخالف امیرالمؤمنین است، برای من ثابت شده که باید او را به خاطر حفظ شریعت سید المرسلین کشت.

ظریفیان ادامه داد: آخرین ویژگی الهیات اموی این است که مردم هیچ جایگاهی در آن ندارند. مردم مطیعان بدون قدرت نقدند. تنها می توانند اطاعت و چاکری کنند. همین روز عاشورا امام حسین (ع) به عمر سعد رو می کنند و از روی دلسوزی به او می گویند برگرد. یکی از شاخص های ولایت حقیقی این است که ولی حقیقی خود را فدای امتش می کند. ولی دروغی امت را فدای خود می کند. در این ولایت مردم جایی ندارند، تنها موؤید هستند. بنابر این کار امام حسین (ع) الهیات رهایی بخش است.

این استاد دانشگاه در پایان گفت: من معتقدم امام حسین (ع) نه برای شهادت رفت و نه برای حکومت، هرچند که اگر حکومت به دست می آمد، حتما امام پیگیری می کردند، هرچند سخت بود. اما امام نه دنبال شهادت بود و نه حکومت، بلکه به دنبال تفکیک دو اسلام بود. کار امام این است که در مقابل اسلامی که با تبلیغات، پول، ثروت و فقهایش دین را از درون تهی کرده، بایستد. در همین جاست که امام می فرمایند، اگر به حق عمل نشد و باطل دامن گسترد، در اینجا مؤمن، باید طلب لقا خدا کند. آنچه که امام برای ما گذاشت این بود.

سلسله نشست‌های «عاشورا و امروز ما»، امشب - دوشنبه شب - نیز در شب پایانی از ساعت 20 تا 22 در تالار فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می شود. امشب حجت الاسلام ناصر نقویان و استاد مرتضی باقری سخنران این مراسم خواهند بود.