خواص و عوام دل‌بسته ترکیب‌بندِ ساده محتشم/ جذب مخاطب به معنی استقبال از ابتذال نیست
افشین علا در گفت‌وگو با خبرنگار آنا، درباره وضعیت جریان شعر آئینی در جامعه و علاقه‌مندی جوانان به این گونه شعری گفت: «خوشبختانه در سال‌های اخیر شاهد رشد و تمایل به شعر آئینی در میان شاعران بوده‌ایم و جوانان استقبال زیادی از این گونه شعری نشان داده‌اند که این اتفاق هم از نظر نظام اسلامی ما و هم اعتقادات جامعه، اتفاق مطلوب و محترمی است. ولی قاعدتا هم زمان با رشد این نهال، آفاتی هم دچار آن شده است که کمتر به آن توجه می‌شود.»
وی در اشاره به آفات شعر آئینی توضیح داد: «نخستین آفت در شعر آئینی ما، بی‌توجهی به تجربیات بزرگان شعر آئینی است که از چند وجه به شعر شاعران جوان صدمه می‌زند. اولین مورد برمی‌گردد به اصرار شاعران جوان بر نوآوری که بعضا باعث می‌شود نه تنها به نوآوری نرسند، بلکه شعرشان از حیز انتفاع ساقط شود و برای مخاطب دل‌آزار شود.»
این شاعر افزود: «دومین آسیب، رواج یافتن مُد‌ها و کلیشه‌هاست؛ خصوصا در آثاری که برای اهل بیت سروده می‌شود؛ آنچنانکه شاعران معمولا از دایره واژگانی محدود و مشترکی استفاده می‌کنند که این مساله، آثار را بی‌نهایت به هم شبیه و حتی شائبه تقلید را برای مخاطب ایجاد می‌کند.»
علا با انتقاد از برخی شاعران آئینی جوان خاطر نشان کرد: «از آنجایی که در شعر آئینی، مقام ممدوح بسیار والاست، شعر آئینی باید از سایر حوزه‌های شعری با موضوعات دیگر، کیفی‌تر باشد. اما به شخصه چنین سخت‌گیری‌هایی را در آثار شاعران آئینی جوان نمی‌بینم.»
وی افزود: «آفت دیگری که در شعر آئینی با آن روبروییم، به‌هم پیوسته شدن دو حیطه ذاکری اهل بیت و شاعری اهل بیت است. هر دو این ساحت‌ها، بسیار قابل احترام و ارزشمند‌ند اما به نظر من پیوستگی این دو حیطه، باعث شده شاهد افت کیفی در آثار باشیم.»
این شاعر آئینی توضیح داد: «از گذشته معمول بوده است مداحان و ذاکران اهل بیت، برای غنی شدن اجراهاشان از آثار شاعران اهل بیت استفاده کنند، اما امروز شاهد عکسِ این جریان هستیم؛ یعنی بسیاری از شاعران تحت تاثیر سبک‌های مداحی قرار می‌گیرند و تلاش می‌کنند اشعار عامه‌پسند‌تری بگویند.»
علا تاکید کرد: «شعر باید به جوهر ادبی و اقتضائات شعری خود پایبند بماند و شاعران آئینی نباید جوهره شعر را فدای جذب مخاطب کنند. به عبارت دیگر شاعر نباید از ملزومات شعر؛ از مهندسی زبان گرفته تا خلاقیت‌های ادبی و ... بازبماند؛ صرفا با این توجیه که مخاطبان بیشتری را تحت تاثیر قرار دهد.»
وی ادامه داد: «درست است که هر نیت خیری در این راه، مورد لطف و عنایت اهل بیت (ع) قرار می‌گیرد اما در شعر، تنها نیتِ خیر کفایت نمی‌کند. ضمن اینکه چنانچه گفتم چه بسا انتظار از شعر آئینی بیشتر از شعر با موضوعات دیگر است»
این شاعر درباره اشعار عاشورایی که در ایام محرم بیشتر مورد توجه مداحان و مجالس عزاداری قرار می‌گیرد، گفت: «قطعا مداحان نمی‌توانند شعرهای خیلی سنگین، خاص‌پسند و عمیق را برای مداحی‌های خود انتخاب کنند؛ چراکه مخاطب، طالب مضامینی نسبتا ساده است که بعضا به ترانه پهلو می‌زنند. اما اینکه شاعر در استقبال از این مطالبه، به سمت ریتم‌ها ناشایست یا تعابیر مبتذل مثل قربان صدقه رفتن‌ها و اغراق‌ها و ترسیم زیبایی ظاهری امام حسین(ع) و یارانش و به طور کلی انتساب وجوهات زمینی به شهدا و اسرای واقعه عاشورا برود، قطعا پذیرفته نیست.»
وی یاوآور شد: «در نظر داشته باشید که الزاما جذب مخاطب بیشتر، به معنی استقبال از ابتذال نیست؛ چنانکه محتشم کاشانی با ترکیب‌بندِ ساده خود، ارکان عرش را به لرزه در آورده و هم خواص و هم عوام دل‌بسته این شعر شده‌اند.»
علا با صحه گذاشتن بر ظرفیت‌های ترانه، گفت: «ترانه، در بین جوانان از محبوبیت خوبی برخوردار است. این مساله عیبی ندارد و به نظر من با استفاده از ظرفیت‌های ترانه، می‌شود آثار شایسته‌ای را در حوزه اشعار آئینی خلق کرد. اما این مساله نیازمند تبحر و خبرگی سرایندگان است.»
وی ادامه داد: «با این اوصاف چرا نیاییم و فکری برای تقویت و گسترش آثار آئینی در قالب ترانه باشیم؟ در نظر داشته باشید اکثر آثاری که در ایام محرم و در سوگواری‌های حسینی خوانده می‌شوند، از نظر فنی و ادبی ضعیف‌اند. حالا اگر با پذیرش ظرفیت‌های ترانه به تقویت این قطعات بپردازیم، به نظرم شاهد تولید نغمه‌های جاودانه‌ای خواهیم بود.»
این شاعر تاکید کرد: «شاعران و البته مداحان باید بدانند که در تولید و اجرای اینگونه آثار، ضمن صمیمیت و عاطفه؛ حرمت واقعه عاشورا و شهدای کربلا باید حفظ شود و جذب مخاطب حسینی به داد و فریاد و عربده‌کشی‌های پشت بلندگو نیاز ندارد.»
انتهای پیام/