پیشگامی سمنان در اجرای قانون مقابله با تقلب برای تهیه آثار علمی

به گزارش آنا، در پی تصویب قانون مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی از سوی مجلس شورای اسلامی و ابلاغ آن به وزارتین علوم و بهداشت، شاهد آغاز اقدامات جدی در این زمینه هستیم. از جمله دانشگاه‌هایی که در زمینه اجرای این قانون پیشگام شده دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان است.

خبرنگار خبرگزاری آنا در همین راستا با دکتر علی جهان که انتشار 32 مقاله ISI با نمایه 14 و انتشار دو کتاب از سوی انتشارات بین‌المللی الزویر در کنار فعالیت‌های مشاوره صنعتی به‌عنوان عضو هیات علمی گروه صنایع، بخشی از کارنامه علمی و پژوهشی این معاون جوان پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان را در عرصه دانش‌اندوزی تشکیل می‌دهد، گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید:

مساله چیست و چه باید کرد؟

همان‌طور که می‌دانید از مصادیق بارزی که در طول سال‌های گذشته رواج یافته و آثار مخرب آن دامن آموزش عالی کشور را گرفته و اعتبار دانشگاه‌ها و فعالیت‌های تحقیقاتی را متاثر ساخته است کپی‌برداری و خریدوفروش آثار علمی و تحقیقاتی در قالب پایان‌نامه، مقاله و ... است.

امروز متاسفانه شاهد بروز و ظهور موسسات و مراکز خریدوفروش آثار علمی در اطراف دانشگاه‌ها، جامعه و بازارهای عمومی هستیم. رواج این اقدام ناشایست و دور از شان جامعه علمی به‌قدری ملال‌آور است که تاثیر منفی آن در انگیزه محققان واقعی به‌خوبی قابل مشاهده است.

در پاسخ به اینکه چه باید کرد؟ طبعا باید به علل رواج این پدیده مذموم پرداخت و ریشه‌ها را شناسایی و آنها را هدف قرار داد. از سال‌های گذشته، عدم وجود قوانین محدودکننده و یا عدم پیش‌بینی ضمانت اجرای قانونی برای برخورد با این پدیده زیان‌بار و مخرب، باعث رشد بیش‌ازپیش این قبیل فعالیت‌های ناسالم و سوداگرانه شده است.

همان‌طور که دکتر رهبر رئیس دانشگاه آزاد اسلامی به‌درستی اشاره کردند متأسفانه درصدی از پایان‌نامه‌هایی که امروزه در دانشگاه‌های کشور تأیید می‌شود مشکوک به کپی‌کاری است و این روند در شأن آموزش عالی کشور نیست.

آنچه مسلم است تاکنون به دلیل عدم وجود قوانین بازدارنده هیچ‌گونه واکنش قانونی در قبال این مساله ممکن نبوده اما امروز به دلیل درک درست از این اتفاق ناخوشایند، ضرورت حذف فعالیت‌های غیرقانونی از عرصه آموزش عالی بیش‌ازپیش احساس می‌شود. خوشبختانه با تصویب لایحه مقابله با تقلب در آثار علمی روزنه‌های امید برای برخورد با این پدیده مذموم به وجود آمده است.

به‌طور کلی مصادیق سرقت علمی شامل چه مواردی است؟

استفاده از منابع علمی دیگر و استنادنکردن به آنها؛ نویسنده‌ای که از کار دیگری کلمه به کلمه به‌عنوان کار خود استفاده می‌کند؛ نویسنده قسمت‌های قابل‌توجهی از متن یک منبع را بدون تغییر کپی می‌کند؛ نویسنده برای پنهان کردن دزدی علمی تلاش می‌کند از منابع مختلف علمی کپی کند و با تعدیل مختصر آنها را با هم تطبیق دهد؛ نویسنده درعین‌حال که مطالب ضروری از منابع را نگه‌داشته است اما ظاهر مقاله را با تغییر عبارات و کلمات کلیدی مختصری دگرگون کرده است؛ نویسنده به‌جای صرف وقت برای یک کار اصیل، با نقل قول و بازی با الفاظ از سایر منابع، آنها را با هم منطبق می‌کند؛ استفاده از کارهای گذشته خود به میزان قابل‌توجه؛ استفاده از منابع و استناد ناقص به آنها؛ نویسنده اطلاعات غیردقیق درباره منبع ارائه می‌کند که یافتن آن را غیرممکن می‌سازد؛ نویسنده به‌طور کامل به یک منبع استناد می‌دهد اما از گذاشتن متنی که کلمه به کلمه کپی شده در گیومه غفلت می‌کند؛ نویسنده به همه منابع استناد کرده و همه نقل‌قول‌ها را در گیومه قرار داده اما مقاله کار اصیلی نیست، در این مورد نیز نویسنده در بعضی جاها به منابع استناد کرده اما در جای دیگری نقل‌قولی را از آن منابع آورده و به آنها استناد نکرده است. همگی از جمله مصادیق دزدی علمی محسوب می‌شود.

چه اقداماتی را برای اجرایی کردن ابلاغیه قانون مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی در واحد سمنان انجام داده‌اید؟

با اعتقاد به موضوع، سعی کردیم با درک درست از فرصت پیش‌آمده، واحد سمنان در اجرای این مصوبه پیشگام باشد. از ابتدا خواهان برخورد جدی با متقلبان و فعالیت‌های غیرقانونی در عرصه‌های علمی بودیم. اگرچه انتظار بر این بود که زودتر از این‌ها این حرکت شکل بگیرد اما به موضوع خوش‌بینانه نگاه کرده و از اکنون به پشتوانه قانون در تلاش خواهیم بود تا نسبت به زدودن این رذیلت علمی از جامعه اقدام کنیم. معتقدیم در کنار برخورد با عاملان این جرم، به‌صورت هم‌زمان پیشگیری هم انجام شود . بنابراین باید فرهنگ‌سازی شود و در این راه، بنیادی‌ترین گام این است که فرهنگ مدرک‌گرایی از بین برود.

با توجه به اینکه برای تدوین آیین‌نامه اجرایی قانون مورد بحث، بازه زمانی 3 ماهه در نظر گرفته‌شده، پس تصمیم گرفته شد تا زمان ابلاغ آیین‌نامه با انجام اقدامات متناسب در اجرای این قانون پیشگام باشیم. بنابراین بر مبنای قانون ابلاغ‌شده، اطلاع‌رسانی و فرایند سازی در ثبت پایان‌نامه‌ها، تا پذیرش و تایید آنها، مجموعه تدابیری را می‌طلبد که سعی کردیم پیش‌بینی‌های لازم در طراحی این فرایند صورت پذیرد. بر همین اساس استادان محترم ملزم خواهند بود تا از این‌ پس پیشنهادها (پروپوزال‌ها)، پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی خود را همانندجویی کنند. طبعا انجام این امر پیش‌نیاز هرگونه پرداخت مالی به استادان راهنما، مشاور و داور و تخصیص امتیاز در ترفیع و ارتقای آنان خواهد بود. بنابراین اخذ گزارش همانندجو و رفع نواقص احتمالی به‌عنوان جزیی از اصلاحات همه دانشجویانی که در ترم جاری دفاع کرده‌اند در نظر گرفته‌شده است. بنابراین آن دسته از پایان‌نامه‌هایی که درصد همانندجویی آنها بالای 30 باشد، کتابخانه دانشگاه از پذیرش آنها امتناع خواهد کرد. به‌عبارت‌دیگر 30 درصد تشابه در پایان‌نامه‌ها مجاز شمرده شده و بیشتر از این میزان از مصادیق سرقت علمی به شمار آمده و مشمول دستورالعمل خواهد بود. ترم آتی بر اساس گزارش همانندجو چنانچه درصد بالایی از تشابه در پایان‌نامه مشاهده شود، اجازه دفاع صادر نخواهد شد.

چه سامانه‌هایی برای همانندجویی معرفی شده است؟

برای این منظور و برای شناسایی سرقت‌های علمی در محتوای فارسی سامانه‌هایی نظیر سامانه
اصالت سنج دانشگاه آزاد اسلامی به آدرس: http://pc.iaun.ac.ir سامانه همانند جو به آدرس: https://tik.irandoc.ac.ir/User/Login و سامانه مشابه یاب متون سمیم نور به آدرس: http://www.samimnoor.ir/view/fa/Default معرفی شده‌اند.

در عین‌ حال برای شناسایی سرقت‌های علمی در مطالب انگلیسی پایگاه اینترنتی Ithenticateبه آدرس: http://ithenticate1.ir پایگاه PlagiarismDetect به آدرس: http://plagiarismdetect.org پایگاه Viper Plagiarism Checker به آدرس: https://www.scanmyessay.com و پایگاه Grammarly به آدرس: https://www.grammarly.com/plagiarism-checker قابل استناد است.

با توجه به این موضوع افرادی که در نیم سال جاری دفاع از پایان‌نامه را انجام داده‌اند به چه ترتیب باید اقدام کنند؟

در فرم تحویل پایان‌نامه، بخشی به‌عنوان تحویل گزارش همانندجو اضافه شده است. بنابراین دانشجویان عزیز باید این فرم را از طریق آدرس اینترنتی goo.gl/d8sVGs دریافت و نسبت به تکمیل آن در زمان تحویل پایان‌نامه اقدام کنند.

صحبت پایانی...

در راستای سخنان رئیس دانشگاه و مطالبه بحق پژوهشگران و محققان واقعی و به‌منظور کیفی سازی و اصالت بخشی به امر پژوهش، چنین اقداماتی از سوی متولیان امر ضروری است. اطمینان خاطر داریم در این راه دلسوزان واقعی همراه و هم‌پیمان شده و در راه پالایش آموزش عالی از این آفت مخرب در نهایت همدلی، همکاری خواهند کرد.

گفت‌وگو از مصطفی فیض