تلاش آمریکا و عربستان برای ایجاد اختلاف میان ایران و روسیه

به‌گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا به‌نقل از پایگاه تحلیلی «ایران-رو»، روز 3 فوریه روزنامه «نیویورک تایمز» چاپ آمریکا نوشت که مقام‌های عربستان سعودی به مسکو پیشنهاد کرده‌اند به جای قطع حمایت از نظام سوریه، تولید نفت خود را کاهش دهد و موجبات رشد قیمت‌ها را فراهم نمایند.

اهداف واشنگتن

هدف آمریکایی‌ها قابل درک است و آن تحریک اختلاف مسکو با دمشق و تهران و نیز با ونزوئلاست. این اطلاعات کاذب می تواند قبل از همه به اعتماد سوریه و ایران به روسیه لطمه زند و روسیه را در چشم همه مخالفان سلطه جویی آمریکایی بی‌اعتبار بکند. امکان داشت که خبری هیجان انگیز در سراسر جهان منتشر شود که روس‌ها در عوض دلار نفتی به دوستان خود خیانت می‌کنند! تهران هم می‌توانست از این خبر، ابراز تعجب ناگواری بکند که این امر قابل درک است زیرا اقتصاد نه تنها روسیه بلکه ایران هم از تبانی آمریکا و عربستان سعودی در راستای تنزل قیمت‌های نفت آسیب می‌بیند. همین امر در مورد ونزوئلا شریک دیگر روسیه صحت دارد. در آنجا قیمت پایین نفت مواضع «مادورو» رئیس‌جمهوری را تا حدی تضعیف کرده است تا حدی که وی به تازگی موضوع آمادگی واشنگتن برای سرنگونی دولت مشروع ونزوئلا را مطرح کرد.

باوجود این، طراحان این خبر تحریک آمیز واقعیتی را نادیده گرفتند و آن این است که کسی از مدت‌ها پیش باور نمی‌کند که مسکو بتواند زیر بار وعده‌های ریاض برود زیرا سعودی‌ها به دفعات مقام‌های روس را با وعده‌های سخاوتمندانه مختلف همچون خرید مقادیر عظیم سلاح تا سرمایه‌گذاری ده‌ها میلیارد دلاری در اقتصاد فدراسیون روسیه فریب داده‌اند. زمانی این ترفند کار خود را کرده بود و مسکو پس از دریافت پیش‌نویس قراردادهای نظامی فنی از عربستان سعودی از صدور سامانه‌های اس-300 به ایران خودداری کرد. ولی بعد از آنکه روسیه در شورای امنیت سازمان ملل متحد به تحریم‌های مکمل مالی و اقتصادی علیه ایران که غرب تهیه کرده بود، رأی داد، مقام‌های سعودی از این معاملات خودداری کردند.

همین امر درباره سوریه هم صحت دارد. امیر «بندر بنسلطان» رئیس سابق سرویس ویژه اطلاعاتی عربستان در آستانه برگزاری بازی‌های المپیک در سوچی دو بار برای ملاقات با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه پرواز و تلاش کرد وی را به خودداری از حمایت دولت مشروع سوریه به جای همان سرمایه‌گذاری‌های چندین میلیاردی تخیلی و آمادگی برای کمک به پیشگیری از وقوع عملیات تروریستی احتمالی در جریان بازی‌های المپیک، متقاعد کند. برای اینکه این ادعاها قانع کننده باشد، اواخر ماه دسامبر سال 2013 در «ولگاگراد» عملیات تروریستی به عمل آمد که بایستی قدرت تام سازمان اطلاعات عربستان را به اثبات برساند. ولی مسکو با یاد نیرنگ‌بازی‌های قبلی ریاض در بالاترین سطح سیاسی، زیر بار شانتاژ امیر «بندر» نرفت و امیر سعودی از روسیه دست از پا درازتر بازگشت. همین موضوع باعث شد تا وی بلافاصله از مقامش برکنار شود، زیرا «بندر بن سلطان» ملقب به «بندر بوش» از عهده مأموریت پر مسئولیت واشنگتن بر نیامد و کار را خراب کرد.

در آن زمان «باراک اوباما» با استفاده از مناقشه در رابطه با کودتا در اوکراین تصمیم گرفت از راه دیگر ضربه وارد کند زیرا وقتی هویج کار نمی کند باید به چوب متوسل شد. آن‌ها همین کار را کردند، ابتدا تحریک‌های آمریکا، اتحادیه اروپا و اقمار آمریکایی نظیر استرالیا، ژاپن، کانادا و نیوزیلند علیه روسیه تحریم‌ها اعمال کردند و سپس از عربستان به عنوان «سلاح نفتی» استفاده شد. این کشور از ماه اکتبر سال 2014 به افزایش صادرات و عرضه نفت در بازار جهانی و کاهش شدید قیمت‌های جهانی نفت پرداخت. ولی این شیوه نیز نتیجه نداد و مسکو و تهران حتی با قیمت زیر 50 دلار بابت یک بشکه ایستادگی کردند در حالی‌که شرکت‌های تولید کننده نفت «شیستی» آمریکا و کانادا این قیمت پایین نفت را تحمل نکردند و ورشکست شدند. در همان زمان داعش به مرزهای عربستان نزدیک شد. دو هفته پیش نیز پادشاه عربستان جان سپرد. علاوه بر آن، چند روز پیش در مسکو گفت‌وگو درباره آشتی میان دولت و مخالفان سوری برگزار شد. در این اوضاع آمریکا و عربستان مجبور شدند موضوع تازه‌ای را فعال کنند.

به عقیده شخصیت‌های رسمی عربستان که نامشان فاش نشده است، «امکان کاهش تولید نفت و افزایش قیمت آن» وسیله‌ای برای اعمال فشار بر روسیه است. پس از آن تمام فضای رسانه‌ای مملو از این خبر هیجان انگیز شد که گویا عربستان تلاش می‌کند «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه را تحت فشار قرار دهد و به وی پیشنهاد کند به جای کاهش تولید نفت عربستان، حمایت از «بشار اسد» رئیس‌جمهوری سوریه را متوقف کند. پس از آن انتشار دروغ‌های شاخدار از قول همان شخصیت‌های «مخفی» آمریکایی و سعودی شروع شد که گویا مقام‌های عربستان در چند ماه اخیر مشغول مذاکرات با طرف روس در این زمینه بوده‌اند ولی به «پیشرفت قابل توجهی» دست نیافته‌اند.

این روزنامه خاطرنشان می‌کند که مسئولان سعودی همتایان آمریکایی خود را آگاه کردند که از اهرم‌های فشار بر مسکو از طریق کاهش عرضه نفت در بازار جهانی برخوردارند. این نشریه برای حقیقی جلوه دادن خبر خود تشریح می‌کند که عربستان تمایل دارد در اوضاعی از نفوذ خود در بازار جهانی نفت استفاده کند که روسیه هنوز از عواقب افت شدید قیمت‌های نفت به خود نیامده است. به عقیده ریاض، کاهش تولید نفت می‌تواند موجب رشد قیمت‌های آن شود که روسیه به همین امر احتیاج دارد. برای اینکه همه در نهایت این ادعاها را باور کنند، می‌افزاید که بنا به اطلاعاتی که «نیویورک تایمز» به دست آورده است، بررسی موضوع سوریه مهمترین موضوع سفر هیأت نمایندگی عربستان به مسکو در ماه نوامبر سال 2014 بود. به‌گفته یکی از افرادی که با این روزنامه گفت‌وگو کرد، گویا ملاقات‌ دیپلمات‌های عربستان با همتایان روس آن‌ها غیر رسمی بود و این سوال که مرگ ملک عبدالله بر این موضوع چه اثری خواهد گذاشت، بی جواب باقی مانده بود.

وعده‌های سخاوتمندانه عربستان

در ماه اوت سال 2013 اطلاعاتی منتشر شده بود که عربستان به روسیه خودداری پشتیبانی از دولت سوریه در شورای امنیت سازمان ملل متحد را پیشنهاد کرد. در آن زمان منابع خبرگزاری رویترز از آمادگی ریاض برای خرید سلاح روسی معادل 15 میلیارد دلار خبر داده بودند. همچنین قرار بود ضمانت‌هایی داده شود که در صورت کناره‌گیری اسد، از طریق سوریه خطوط لوله انتقال گاز از قطر ساخته نشوند که با انتقال گاز به اروپای جنوبی به مواضع روسیه در بازار اروپایی لطمه بزنند. ولی در ماه دسامبر سال 2014 رهبر روسیه در پاسخ به سوال «رجب صفروف» کارشناس سیاسی روس اظهار کرد که سیاست برخی کشورهایی که از مکانیزم کاهش قیمت‌های نفت در مرحله بحران استفاده می‌کنند، می‌تواند یکی از علل این پدیده باشد. «ولادیمیر پوتین» بعید ندانست که قیمت‌های نفت به دنبال توطئه آمریکا و عربستان علیه روسیه کاهش یافته باشد.

بدیهی است که همه تغییرات در روابط میان مسکو و دمشق می‌تواند یکی از نشانه‌های اول تأثیر گذاری جدید بر سیاست خارجی روسیه در بازار نفت محسوب شود. این در حالی است که وزیران و مسئولان عربستانی پیش از آن به طور رسمی اعلام کرده بودند که قیمت‌های نفت فقط منعکس کننده تناسب عرضه و تقاضای جهانی است.

با وجود این، ریاض و واشنگتن بایستی تا حالا فهمیده باشند که روسیه به خودداری از حمایت دولت سوریه به ریاست «بشار اسد» تن نمی‌دهد در حالی‌که عربستان به تنهایی نمی‌تواند در قیمت‌های نفت نفوذ چندان زیادی بکند. اگر روسیه، ایران و ونزوئلا تصمیم بگیرند برای مدت نامشخصی صدور نفت را به طور کامل قطع کنند، صادرات جهانی به میزان 8 تا 10 درصد افت می‌کند و قیمت این «طلای سیاه» ظرف یک هفته تا 200 دلار بابت یک بشکه افزایش خواهد یافت.

ریاض پس از مرگ ملک عبدالله باید به فکر بقای حکومت آل‌سعود و حفظ تمامیت سرزمینی پادشاهی خود بیفتد. از جنوب، یمن عربستان را تحت فشار قرار داده است که آنجا حوثی‌ها تقریباً تمام کشور را به تصرف خود در آورده‌اند. از شمال، عراق شیعه نشین بر عربستان سایه افکنده است و از آنجا داعش تعرض می‌کند و تاکنون توانسته است در خاک عربستان زورآزمایی کند. در استان‌های شرقی عمدتاً شیعه نشین عربستان که بخش عمده نفت از آنجا استخراج می‌شود، نسیم تغییرات می‌وزد و به زودی قیام شیعیان بحرین شروع می‌شود. در آن سوی خلیج‌فارس کشور 80 میلیونی ایران تقویت می‌شود که عربستان آن را رقیب اساسی اقتصادی و حتی حریف ژئوپلتیکی خود محسوب می‌کند. «باراک اوباما» هم باید بالاخره به فکر زندگی خود بعد از پایان دوره ریاست‌جمهوری بیفتد.

آمریکایی‌ها و عربستانی‌ها باید عقل و هوش به خرج دهند و بفهمند که موضع‌گیری روسیه در آینده نزدیک تحت هیچ بهانه‌ای تغییر نخواهد کرد زیرا نه بر محاسبات اقتصادی بلکه بر اصول سیاست بین‌المللی فدراسیون روسیه و بینش آن از اوضاع خاورمیانه استوار است. در این زمینه نه اقتصاد بلکه سیاست بزرگ اهمیت محوری دارد.

در خاتمه می توان از مطلبی نقل قول کرد که روز 4 فوریه در مسکو بیان شد: عربستان کاهش حجم تولید نفت به جای خودداری روسیه در حمایت از «بشار اسد» را پیشنهاد نکرده است.

«آلکسی پوشکوف» رئیس کمیته امور بین‌الملل دومای روسیه گزارش روزنامه «نیویورک تایمز» را خبر کاذبی دانست و گفت: هیچ‌گونه مذاکراتی درباره این مبادله انجام نشده است.

وی خاطرنشان کرد: مذاکرات اخیر «علی نعیمی» وزیر نفت عربستان با «الکساندر نواک» وزیر انرژی روسیه هیچ بُعد سوری نداشت.

به‌گفته «پوشکوف»، موضوعات نفت، قیمت‌گذاری، هماهنگی فعالیت کشورهای عضو اوپک و غیر عضو اوپک مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت.