طه هاشمی: متأسفانه در حکومت متعلق به امام(ره) گاهی به ظواهر مشی امام بیشتر توجه می‌شود تا به عمق و جوهر آن

دکتر طه هاشمی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا،‌ درباره موضوع «اجتهاد در اندیشه امام خمینی‌(ره)» و بررسی سیره ایشان، گفت: بدون تردید امام خمینی‌(ره) در میان علما و بزرگان دین‌شناس در زمره نوادر است و همه کسانی که شخصیت‌های تراز اول اسلام را می‌شناسند و سیر زندگی علمای دین را در دل زمان پیگیری و کارهای بزرگ آنها را رصد می‌کنند، معتقدند در تحقق اهداف و ایده‌های اسلامی و در شکل‌گیری نظام مبتنی بر آموزه‌های دینی در طول تاریخ اسلام عمدتاً و شیعه خصوصاً شخصیتی با این جامعیت نبوده است.

وی اضافه کرد: اشتباه نشود، البته ممکن است که ما عالمانی را مثال بزنیم که در بعدی از ابعاد یک انسان کامل بسیار برجسته بوده‌اند، اما در تاریخ به جامعیت امام(ره) کمتر می‌توان سراغ گرفت، ویژگی‌ امام خمینی‌(ره) در بعد نگاه اجتماعی به دین و تحقق دستورهای دین برای نظام‌سازی اجتماعی است.

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: از معاصرین، شخصیت‌های بزرگی همچون میرزای‌شیرازی، آخوند خراسانی، علامه نائینی و یا از منظری دیگر سیدجمال اسدآبادی، محمد عبده، سید قطب و دیگران تلاش فراوانی کردند که بنا به اقتضائات زمانه خود در پیاده کردن دستورهای دینی و نظام‌سازی اقدام کنند؛ ولی هیچ‌کس نه طرح حکومتی داشت و نه موفق شد، حتی شخصیتی مثل میرزای نائینی هم با وجود اینکه نگاه جدید به حکومت داشت، عمدتاً روی نظام مشروطیت متوقف شد.

هاشمی، با بیان اینکه «امام خمینی‌(ره) در عین اینکه به عقلانیت دینی در نهادسازی حاکمیت معتقد بود، ساختار و ظرف را کاملاً مدرن می‌دید»، اظهار کرد: طرح اما طرح بدیعی بود و کمتر می‌‌توان به ابعاد آن ایراد وارد کرد، البته ممکن است در عمل و در اجرایی شدن آن اشکالاتی جدی وارد باشد، اما تغییر شرایط برای عدم تحقق افکار امام‌(ره) در بُعد سیاست و حکومت متفاوت است.

وی افزود: با نقص و اشکال اساسی به مبانی مکتب امام‌(ره) به هر حال شرایط و گذشت زمان ممکن است زمینه اجرایی کامل یک مکتب را دچار دگرگونی کند، اما این به معنای نقص آن مکتب نیست. به عنوان نمونه امروزه ممکن است اندیشمندانی به شیوه‌های اجرایی در نظام جمهوری اسلامی ایراد وارد کنند؛ اما باید توجه داشت که مدل حکومتی امام‌(ره) بدون الگوی قبلی و بدون یک عقبه نظریه‌پردازی شکل گرفته و طبیعی است که در عمل دچار نواقص باشد.

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، با بیان اینکه «شاید یکی از دلیل موفقیت امام(ره) در تولید اندیشه حکومت در اسلام، رویکرد جدید ایشان در مبانی اجتهادی شیعه بود»، خاطرنشان کرد: نوآوری‌های فقهی و اصولی امام خمینی‌(ره) ناظر به رویکرد اجتماعی امام(ره) مبتنی بر دخالت عناصر زمان و مکان در امر اجتهاد مصطلح بود.

نماینده قم در مجلس پنجم شورای اسلامی ادامه داد: شما نگاه کنید در بحث حلیت شطرنج، موسیقی و مواردی از این دست؛ یا در باب حکومت که بعد از 10 سال که از عمر جمهوری اسلامی گذشت، امام(ره) به بحث مصلحت در ساختار نظام سیاسی عنایت کرد و مجمع تشخیص مصلحت نظام در واقع راهی برای برون‌رفت از معضلات فراروی قوای سه‌گانه بود.

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: توجه به مبانی اندیشه‌ای امام(ره) در امر اجتهاد مصطلح حوزه‌ها و توجه به مقتضیات زمان می‌باید به عنوان بستر تلاش اجتهادی حوزه‌های علمیه قرار گیرد.

وی تصریح کرد: باید اظهار تأسف کرد که در حکومت متعلق به امام(ره) گاهی می‌بینیم که افکار امام در متن نیست و در حاشیه است و به اساس کمتر توجه می‌شود تا حواشی. به ظواهر مشی امام بیشتر توجه می‌شود تا به عمق و جوهر نگاه امام‌(ره). اصولاً جامعه امروز ما جامعه‌ای ظاهربین شده است، درباره اصل مکتب اسلام و دین هم همین گونه است؛ قشری‌گری و تحجر غلبه دارد. هم در اهل سنت و هم شیعه به ظاهر دین بیشتر توجه می‌شود تا باطن و جوهر دین. درخصوص امام هم جامعه امروز و حتی بعضی دست‌اندرکاران که می‌خواهند برای امام و توسعه و نشر افکار امام کار کنند، باز هم اسیر ظواهر شدند نه عمق استراتژیک نگاه امام به مسائل؛ و این کاملاً برخلاف مشی و مرام امام(ره) است.

هاشمی خاطرنشان کرد: امام(ره) و مکتب او که منبعث از مکتب اسلام ناب است یک اصول و امهاتی دارد که در دل زمان، ثابت و پابرجاست؛ اما یک ظواهری دارد که با زمان متحول می‌شود و باید دست اندرکاران به این توجه کنند. گاهی می‌بینیم که اساس نگاه امام و اصول و مبانی او در حاشیه می‌رود و تنها به ظاهر نامی از امام(ره) برده می‌شود. باید بیشتر به جنبه‌های بنیادین اندیشه امام و انقلاب اسلامی پرداخت تا راه انحراف از خط مشی امام مسدود شود.