ارتقای کیفی دوره دکتری؛ ضرورت انکار ناپذیر

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر آنا، بحث تربیت دانشجوی دکتری یکی از مسائل مهم و مبتلا‌به دانشگاه‌های کشور است، چون درواقع بالاترین مدرک تحصیلی در سیستم‌های آموزش عالی، مدرک دکتری است و از این جهت اهمیت بسیار ویژه‌ای دارد و معمولا فارغ‌التحصیلان دکتری ما بعدا خودشان عضو هیات‌علمی یا استاد دانشگاه خواهند شد. یعنی خود اینها کسانی خواهند شد که باید دانشجویان بعدی را تربیت کنند و این دانشجویان هم هرکدام در آینده جذب مشاغل مختلف در کشور می‌شوند.

منظورم این است که کیفیت در این حوزه از اهمیت بالایی برخوردار است. حتی دانشجویان این استادان ممکن است در آینده قاضی یا مسئول اقتصادی یا مدیر دولتی شوند تا برای سایر مردم تصمیم بگیرند. بنابراین ضروری است دانشجویان دکتری حین تحصیل و پس از فارغ‌التحصیلی از کیفیت علمی بالایی برخوردار باشند. سیاست مدیریت جدید دانشگاه آزاد اسلامی متمرکز بر ارتقای کیفیت است؛ چیزی که بارها هم از جانب رئیس محترم دانشگاه و هم مسئولان امر به اطلاع عموم رسیده و اولویت اول ما هم همین مساله است.

یعنی اگرچه مباحث مالی مهم است – چون به هر حال دانشگاه آزاد اسلامی یک موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی است و از طریق دریافت شهریه از دانشجویان اداره می‌شود- اما اولویت اول ما مسائل مالی نیست، بلکه آنچه برای ما اهمیت دارد بحث کیفیت علمی است، خصوصا دوره دکتری که از این منظر مستثنی نیست. در همین راستا و برای ارتقای کیفیت علمی در دانشگاه با توجه به افزایش بی‌رویه‌ای که در پذیرش دانشجویان دکتری اتفاق افتاده بود، این میزان از پذیرش را کاهش دادیم، ضمن اینکه از طرف دیگر با هماهنگی دفتر گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عمل کردیم. یعنی ظرفیت‌های اعطاشده در تفاهم و تعامل کامل با دفتر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود. از این رو ظرفیت فعلی پذیرش دکتری را به یک‌چهارم ظرفیت سال 1395 رسانده‌ایم.

دانشگاه‌های کشور اعم از دانشگاه آزاد اسلامی و مراکز آموزش عالی دولتی که متولی تربیت دانشجویان دکتری هستند، ابتدا باید پیش از جذب دانشجو یکسری امکانات زیرساختی آماده کنند که یکی از مهم‌ترین این امکانات و زیرساخت‌ها، استاد یا عضو هیات‌علمی خبره است. درواقع دانشجویان دکتری زمانی می‌توانند به‌درستی در دانشگاه‌ها پرورش پیدا کنند که استادان ماهر و زبردستی آنان را در حوزه‌های تخصصی آموزش دهند. مثلا ضروری است استادان و اعضای هیات‌علمی دارای رتبه دانشیاری یا استادتمامی باشند. همچنین لازم است واحد دانشگاهی به میزان کافی دارای استادان متخصص در حوزه‌های گوناگون باشد تا از این رهگذر دانشجویان برای گذراندن واحد‌های مختلف دانشگاهی با کمبود استاد مواجه نشوند. در اینجا نکته قابل توجه و تامل این است که وقتی دانشجوی دوره دکتری، واحدهای تحصیلی‌اش به پایان رسید به مرحله‌ای وارد می‌شود که باید آزمون جامع بدهد که البته قبولی در این آزمون‌ هم در جای خود کار دشواری است.

از سوی دیگر دانشجوی دکتری باید از پروپوزال رساله دکتری خود هم دفاع کرده و به مرحله پژوهش وارد شود. آیین‌نامه جدیدی هم برای دوره دکتری دانشگاه آزاد اسلامی تدوین شده که آن‌هم درجهت ارتقای کیفیت علمی دانشجویان و فارغ‌التحصیلان است. در حقیقت دانشجوی دکتری باید شرایط خاصی را احراز کند تا بتواند فارغ‌التحصیل شود، ازجمله اینکه دو مقاله ژورنالی ارائه دهد؛ این دو مقاله می‌توانند ISI یا علمی-پژوهشی باشند که باید در مجلات معتبر علمی منتشر شوند- جزئیات این امور به تفصیل در آیین‌نامه مذکور آمده است- باید توجه داشت این مساله ساده‌ای نیست که دانشجوی دکتری بتواند از تحقیق نهایی خود دو مقاله علمی استاندارد ارائه دهد. این امر مستلزم شرایط خاصی است، اینکه استاد راهنما هم باید تسلط کافی در مساله داشته باشد و هم فرصت و زمان کافی را برای دانشجو صرف و البته بسترهای لازم را برای دانشجوی خود فراهم کند.

این نکته هم مهم و قابل توجه است که پایان‌نامه‌ها نباید صرفا جنبه تئوریک داشته باشند، بنابراین برای عملی‌شدن دانش‌های نظری در پایان‌نامه‌ها، باید یکسری بسترهای آزمایشگاهی و کارگاهی در واحدهای دانشگاهی فراهم شود- یا اگر وجود دارد بیشتر تقویت شود- تا از این طریق دانشجو بتواند تجربه عملی در حوزه تخصصی خود را پیدا کند و در نتیجه، پایان‌نامه و تحقیقات علمی او نتایج عملی مفیدی برای کشور داشته باشد. این اقدام باعث می‌شود پایان‌نامه‌ها و تحقیقات دوره‌های دکتری ما مورد بهره‌برداری و استفاده بیشتر در راستای ارتقای سطح دانش کشور قرار گیرد.

منبع:فرهیختگان