سایه معارضان دولتی و محلی بر سر معدن زرشوران

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر آنا از قانون، خبر تعطیلی معدن زرشوران به عنوان بزرگ‌ترین معدن طلای ایران آن قدر اهمیت داشت که در کنار اخبار رای اعتماد کابینه، در صدر اخبار صنعت و معدن کشور قرار بگیرد. هرچند مدیران زرشوران خبر توقف فعالیت زرشوران را تکذیب کردند اما مصاحبه اخیر مهدی قدمی به عنوان مدیر شرکت معدن طلای زرشوران با ماین‌نیوز رسانه تخصصی معدن و اعلام «فسخ قرارداد پیمانکار معدن زرشوران»، نشان داد خبر حاشیه‌های معدن طلای زرشوران حقیقت داشته است. اما به جز مشکلات توقف استخراج ماده معدنی و عدم تمدید قرارداد کارگران که در روزهای گذشته در رسانه‌ها منتشر شده، خبرنگار «قانون» از منابع محلی و دولتی مطلع شده است، در چند سال گذشته یکی از مشکلات موجود در مسیر فعالیت معدن زرشوران، وجود انواع معارض از جمله زیست محیطی و معارضان محلی و بومی بوده که فعالیت معدن طلای زرشوران از زمان افتتاح در سال 1393 را دچار چالش‌های ریز و درشتی کرده است.
صنعت معدن و معارضان همیشگی
بسیاری از معادن ایران قبل از برطرف کردن انواع معارضت‌ها فعالیت خودشان را آغاز می‌کنند و در ادامه مسیر با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند و معادنی که قرار است در مهلت مشخص و قابل قبول به بازدهی مناسبی برسند تا سال‌ها پس از این مهلت هم به انجام روشنی نمی‌رسند. نگاهی به وضعیت معادن ایران نشان می‌دهد معمولا بخش مهمی از معارضان معادن کشور، بخش‌های دولتی همچون منابع طبیعی و محیط زیست و سازمان‌هایی از این دست هستند. محمدرضا بهرامن رییس خانه معدن ایران در گفت‌وگو با «قانون» می‌گوید: معمولا معادن در مناطق دورافتاده و محروم قرار دارند، با توجه به سختی و ریسک‌پذیری بسیار بالای استخراج ماده معدنی برای معدن‌کاران، باید شرایطی فراهم آورد که هنگام شروع استخراج، مشکلات معارض حل شده باشد چراکه اشتغال ایجاد شده توسط معدن، اشتغالی پایدار است که سال‌ها ادامه دارد.
مدیران معدن زرشوران پاسخی به مکاتبات مجلس نمی‌دهند
سیف الله آراسته نایب رییس کمیسیون معدن انجمن سنگ ایران نیز به مشکلات پیمانکاران معدن اشاره کرده و با بیان اینکه معدن‌کاران با تنگناهای زیادی از قبیل معارضان محلی و ادارات دولتی دست و پنجه نرم می‌کنند، گفته است: دولت معادن موجود کشور را تنها گذاشته است و جای حمایت‌های دولتی در این بخش به شدت خالی است، آن‌چنان که جهانبخش محبی‌نیا نماینده مردم میاندوآب در مجلس دهم با انتقاد از نحوه رسیدگی به معدن زرشوران گفته است: در گذشته بارها به مسئولان وقت دولتی در مورد رسیدگی به وضعیت معدن طلای زرشوران اطلاع‌رسانی کردیم اما در عمل هیچ مقام مسئولی به مکاتبات انجام شده پاسخی نداد.
کارفرما باید پیش از آغاز استخراج، مشکلات معارضان را حل کند
کارشناسان و فعالان معدن در ایران درباره معارضان دولتی معادن دولتی می‌گویند: کارفرما وظیفه دارد برای پیشبرد بهتر کار و قبل از آغاز هر نوع عملیاتی در این معادن و با توجه به ارتباطات موجود در داخل دستگاه دولت، از اداره‌ها گرفته تا وزرا و معاونان آن‌ها، مشکل معارض دولتی را برطرف کند. اتفاقی که درباره معدن طلای زرشوران نیفتاده و تاثیر منفی در فعالیت‌های آن داشته است. بهرامن با اشاره به قول حمایت دولت دوازدهم از فعالان حوزه معدن، به «قانون» گفت: ماحصل برنامه‌ریزی‌ها و تلاش‌های بخش خصوصی و دولت، تشکیل کارگروه مشورتی تعامل برای حل مشکل معارضان بوده است. او با خوش‌بینی از نتیجه جلسه فعالان معدن با محمد شریعتمداری وزیر صنعت و معدن، گفت: وزیر صنعت و معدن قول داده است مشکلات فعالان حوزه معدن رفع شود و با توجه به اهداف برنامه ششم توسعه و فرمایش‌های رهبر انقلاب و حساسیت‌های رییس‌جمهور از بخش معدن حمایت شود تا رشد 8 درصدی برنامه ششم محقق شود.
معارضان محلی و دولتی معدن زرشوران
بزرگ‌ترین مشکل معدن طلای زرشوران به عنوان بزرگ‌ترین معدن طلای ایران، وجود معارضان زیست محیطی و بهداشتی دولتی بوده که قبل از آغاز استخراج معدن این مشکل برطرف نشده و همین موضوع مشکلاتی را در مسیر فعالیت آن در سه سال گذشته ایجاد کرده است. این مشکل در مقاطع مختلف فعالیت معدن را تحت‌الشعاع قرار داده تا جایی که به دلیل ادعای اداره‌های منابع طبیعی و بهداشت شهر تکاب، دامپ‌های مواد معدنی و باطله این معدن از سال 93 تاکنون چندین بار تغییر کرده و حتی با ناهماهنگی بخش‌های دولتی یکی از مدیران پیشین زرشوران با شکایت بخش دولتی به دلیل مسائل محیط‌زیستی محکوم شده و هنوز هم پرونده آن در جریان است.
درگیری معارضان محلی با پیمانکار زرشوران
از طرف دیگر معارضان محلی هم در تغییر محدوده دامپ‌ها تاثیرگذار بوده‌اند. این دسته از معارضان مدعی بودند که مواد باطله و معدنی معدن زرشوران در زمین شخصی یا چراگاه دام‌هایشان تلنبار شده است. منابع محلی در شهرستان تکاب به «قانون» می‌گویند به دلیل حل نشدن مشکل معارض محلی توسط کارفرمای دولتی یعنی شرکت گسترش معادن و صنایع معدنی طلای زرشوران وابسته به ایمیدور بارها بین پیمانکار و معارضان محلی درگیری رخ داده و حتی کار به زد و خورد فیزیکی شدید و شکایت هم رسیده است.
هزینه‌‌های سنگین تغییر محدوده دامپ‌ در زرشوران
کارشناسان می‌گویند تغییر محدوده دامپ مواد معدنی و باطله معادن زمان زیادی طول می‌کشد، کما اینکه بعضی مواقع آماده‌سازی محدوده دامپ جدید در زرشوران با کشیدن 4 کیلومتر جاده با عرض 20 متر ممکن شده و این موضوع بر روند کار استخراج معدن تاثیر منفی گذاشته است. اگر این مشکل از طرف شرکت گسترش معادن و صنایع طلای زرشوران قبل از آغاز فعالیت معدن برطرف می‌شد به طور قطع در کاهش هزینه‌های مالی و زمانی و سرعت بیشتر کار معدن تاثیر مستقیم می‌گذاشت.
وقفه در کار استخراج
ایجاد وقفه در کار استخراج معدن از پیامدهای منفی وجود معارضان دولتی و محلی و تغییر محدوده دامپ‌ در معدن طلای زرشوران است. این تغییر فعالیت استخراج معدن را متوقف می‌کند تا محدوده دامپ جدید برای انتقال مواد معدنی و باطله ایجاد شود. منابع محلی به خبرنگار قانون می‌گویند گاهی کشیدن جاده برای یک محدوده دامپ جدید در معدن زرشوران گاهی تا حدود 2 ماه طول کشیده و تقریبا همه فعالیت‌های مربوط به استخراج معدن به سمت کشیدن جاده و دامپ جدید منحرف شده است.
ایجاد اختلاف بین پیمانکار و کارفرما
ایجاد اختلاف میان پیمانکار و کارفرما یکی دیگر از پیامدهای منفی وجود معارض برای معادن است. به طور معمول با وجود انواع معارض کار استخراج و بهره برداری معادن طبق برنامه و قرار داد پیش نمی‌رود و همین موضوع باعث نارضایتی کارفرما و در نهایت شکایت پیمانکار می‌شود. در بیشتر موارد هم این پیمانکار است که توانسته به دلیل نقض تعهد از سوی کارفرمای دولتی درباره برطرف کردن معارض دولتی و محلی، حرفش را به کرسی بنشاند و کارفرمای دولتی را به پرداخت خسارت سنگین مجبور کند.
کاهش حمایت‌های اجتماعی از فعالیت معادن
از طرف دیگر وجود معارضان محلی پیامدهای منفی اجتماعی هم برای فعالیت معادن دارد. در حالی که در بسیاری از کشورها مجموعه‎های معدنی در راستای ایفای نقش مسئولیت اجتماعی و با ساخت و سازهای رنگارنگ، برگزاری مراسم‌ها و حمایت از فعالیت‌های خاص تلاش می‌کنند رضایت افراد محلی و به طور کلی حمایت افکار عمومی را برای فعالیت‌هایشان به دست بیاورند اما در ایران وجود معارضان محلی برای معادن باعث شده فعالیت آن‌ها حمایت اجتماعی پررنگی نداشته باشد.
اگرچه معدن زرشوران امروز معارض جدی ندارد اما همه پیامدهای منفی و ناخوشایند ناشی از وجود معارضان محلی و دولتی قبلی دست به دست هم داده تا استخراج از این معدن با تاخیر همراه شده باشد. معادن کشور در دوره مدیریت آقای شریعتمداری بر وزارت صنعت، معدن و تجارت در انتظار تصمیم و تدبیر برای رهایی از انواع معارضان یا دست کم از بند نوع دولتی آن است تا این بخش از صنعت کشور درخشش و شکوفایی بیش از بیش داشته باشند.