عوامل ایجاد بحران آب و خشکسالی در کشور

هدایت فهمی، معاون دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا در مورد پیامدهای برداشت بی رویه از آب‌های زیرزمینی و تجدیدناپذیر اظهار کرد: بخشی از آب‌های زیرزمینی در اعماق بسیار زیاد 800 متری از زمین وجود دارد که به دو گروه آب‌های فسیلی و آب‌های گسلی تقسیم می‌شود. آب‌های فسیلی به آب‌هایی اطلاق می‌شود که طی قرون و اعصار در این سرزمین جمع آوری شده و تجدیدپذیر نیستند، همچنین آب‌های گسلی نیز براثر بارندگی‌ در شکاف‌ها و پوسته زمین جمع آوری شده که از دسترس خارج است و به عنوان مثال به دریا و یا در کشور دیگری تخلیه می‌شود به عنوان مثال در اطراف دریای عمان و خلیج فارس چشمه‌های آب شیرینی وجود دارد که از آب‌های گسلی تشکیل شده است.

وی ادامه داد: نباید برای برداشت آب‌های فسیلی اجازه حفر چاه داد، زیرا این آب‌‌ها به عنوان ذخایر استراتژیک شناخته می‌شود که به هیچ عنوان نباید اجازه برداشت از آن‌ها داده شود و این آب‌ها امانتی برای نسل‌های آینده است. همچنین در صورت برداشت و تخلیه آب‌های فسیلی احتمال نشست زمین وجود دارد.

این مقام مسئول در وزارت نیرو یادآور شد: با توجه به اینکه آب‌های گسلی نیز محل تغذیه یک منبع آبی دیگر است بنابراین جزو اموال عمومی محسوب می‌شود، بنابراین نباید به بخش خصوصی اجازه برداشت و حفر چاه داده شود، این آب‌ها باید برای مناطقی که با کمبود شدید آب مواجه هستند مانند سیستان و بلوچستان مورد استفاده قرار گیرد.

وی در مورد میزان برداشت از آب‌های گسلی نیز گفت: آب‌های گسلی از منابع تجدید پذیر هستند البته برداشت از آنها نیز باید براساس مطالعه و برنامه ریزی صورت گیرد تا از لطمه زدن به محیط زیست جلوگیری شود.

فهمی در مورد بحران آب و بروز خشکسالی نیز یادآور شد: افزایش جمعیت کشور منجر به افزایش فزاینده در منابع آبی داشته به طوری که مصارف آب کشور در دوره‌های اخیر بسیاری افزایش پیدا کرده که مطابق با الگوهای مصرف بهینه هم نیست؛ همچنین با توجه به تغییر اقلیم میزان بارش‌ها و جریان آب رودخانه‌ها تا 25 درصد کاهش پیدا کرده است، دمای زمین بالا رفته و میزان تبخیر ما افزایش پیدا کرده است و حتی در برخی سال‌ها با پدیده خشکسالی شدید مواجه بودیم.

وی با اشاره به حکمرانی و مدیریت ناکارآمد منابع آبی کشور یادآور شد: متاسفانه بهره‌وری و مدیریت آب در کشور بسیار پایین است به طوری که برای تولید یک کیلوگرم محصول کشاورزی حدود یک متر مکعب آب مصرف می‌کنیم در حالی که متوسط بهره وری در کشورهای پیشرفته 2.5 تا 3 کیلوگرم با استفاده از یک متر مکعب آب است، همچنین بهره‌وری اقتصادی ما از منابع آبی حدودا یک پنجم کل دنیاست.

معاون دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو ساختار اقتصادی نامطلوب و ناکارآمد را یکی دیگر از دلایل خشکسالی و بحران آب در کشور دانست و گفت: در کشور ما هزینه تامین و توزیع آب بسیار بیشتر از مبلغ دریافتی از مردم است و بخش عظیمی از هزینه‌ها از سوی دولت به صورت یارانه پرداخت می‌شود به همین دلیل مردم قیمت واقعی آب را پرداخت نمی‌کنند و مشارکت جدی در زمینه مدیریت مصرف آب ندارند.

وی با تاکید بر بازنگری ساختار تشکیلاتی آب اظهار کرد: متاسفانه مدیریت سرزمینی در کشور به درستی اجرا نمی‌شود و در منابع طبیعی، محیط زیست، کشاورزی و آب با ضعف ساختاری روبه‌رو هستیم به طوری که حتی از دست دادن خاک نیز منجر به آلودگی آب می‌شود، بنابراین باید با تغییر ساختار حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبی کشور را اصلاح کنیم.

فهمی به منظور حل بحران آب و خشکسالی در کشور گفت: در اولین گام باید میزان مصارف صنعتی و خانگی را به میزان استاندارد جهانی و مصرف بهینه برسانیم و با توجه به سکونت در اقلیم خشک ایران سبک زندگی خود را با محیط سازگار کنیم، بهره وری آب را در همه بخش‌ها از جمله صنعت، شرب و کشاورزی ارتقاء دهیم و از هر متر مکعب آب استفاده شده بهره‌وری بیشتری داشته باشیم بنابراین نباید در این اقلیم خشک محصولات کشاورزی با مصرف آب زیاد و ارزش اقتصادی پایین بکاریم.

این مقام مسئول ادامه داد: باید به تجارت آب مجازی و کشت فراسرزمینی توجه کنیم و قیمت تمام شده تامین آب به هزینه تمام شده نزدیک شود، هر متر مکعب آب آلوده بین 6 تا 15 مترمکعب آب سالم را آلوده می‌کند بنابرین آلاینده‌ها سهم بزرگی در محدود شدن منابع آبی ما دارند.