جوجو مویز و تمنای ناشران ایرانی

هادی حسینی‌نژاد؛ خبرنگار فرهنگی آنا: وقتی نشر آموت، دو سال پیش برای اولین بار کتابی را از جوجو مویز؛ نویسنده و روزنامه‌نگار انگلستانی ترجمه و منتشر کرد، کسی نمی‌دانست روزهایی فرا می‌رسند که ناشران متعددی برای اینکه سهمی از بازارِ پررونق کتاب‌های این نویسنده داشته باشند، با نادیده گرفتن ترجمه‌های قبلی نسبت به انتشار دوباره و دوباره آثار این نویسنده، اقدام کنند. استقبال کم‌نظیری که مردم ایران از آثار جوجو مویز کردند، به هیچ عنوان قابل پیش‌بینی نبود؛ حتی برای یوسف علیخانی مدیر نشر آموت که پیش‌تر در قالب گفت‌وگویی به آنا گفت: «شرایط بازار کتاب در کشور ما به گونه‌ای است که هیچ ناشری نمی‌تواند بگوید توانایی این را دارد کتاب‌هایی منتشر کند که پرفروش شوند. به عبارت دیگر پرفروش شدن یک کتاب، ملاک و معیار ثابتی ندارد که بشود قطعا بر آن اساس، انتخاب کرد.» (28 خرداد 96- آنا)

آثار این نویسنده در نشر آموت بارها و بارها تجدید چاپ شدند و حتی به نوبت چاپ سی‌ام رسیده است. استقبال چشمگیر علاقه‌مندان باعث شد خیلی زود این کتاب‌ها («من پیش از تو»، «پس از تو»، «یک بعلاوه یک» و «میوه خارجی») در صدر جداول پرفروش‌ترین‌ها قرار بگیرند که این مساله باعث شد قاچاقچیان کتاب هم هوس کنند از این بازار سهمی ببرند... (22 آبان 95- آنا)

جوجو به ایران می‌آید

ماجرا با انتشار رمان «من پیش از تو» در تاریخ 21 اردیبهشت‌ماه سال 94 از سوی نشر آموت و با ترجمه مریم فتاحی شروع شد. مطابق با اطلاعات بانک خانه کتاب، این کتاب در تاریخ 22 اسفندماه همان سال، برای پنجمین بار تجدید چاپ می‌شود و این اتفاق با توجه به شرایط بازار کتاب در ایران، یک موفقیت به حساب می‌آید؛ موفقیتی که البته احتمالا به جز ناشرش، همچنان کسی متوجه آن نشده بود. نشر آموت با عنایت به موفقیت این کتاب، تصمیم به انتشار کتاب دیگری از جوجو مویز می‌گیرد و دومین کتاب با نام «پس از تو» را با ترجمه همان مترجم در تاریخ 2 اردیبهشت 95 روانه بازار می‌کند.

طبیعی است مخاطبانی که خواندن «من پیش از تو» به دل‌شان چسبیده بود، از «پس از تو» هم استقبال کردند؛ تا جایی که چاپ دوم این کتاب، یکم خردادماه؛ یعنی کمتر از یک‌ماه بعد از چاپ اول، به بازار می‌آید. روند تجدید چاپ کتاب‌های جوجو مویز از سوی نشر آموت، ادامه پیدا کرد و در ادامه شاهد انتشار و تجدید چاپ کتاب‌های «یک بعلاوه یک» (چاپ اول: 11 مهرماه 95) و «میوه خارجی» (چاپ اول: اسفند 95) تا به‌امروز بوده‌ایم. اما حکایت انتشار کتاب‌های مویز از سوی دیگر ناشران -وقتی متوجه داغی بازار کتاب‌های او می‌شوند- حکایت شنیدنی‌تری است.

از آنجایی که در کشور ما، تقید به اصل کپی‌رایت معنا ندارد و هر ناشری می‌تواند با هر مترجمی که دلش خواست، هر کتابی را منتشر کند و در این کار توجهی به کار ناشری که پیش‌تر آن کتاب را منتشر کرده‌ و کتاب‌های او در بازار موجود است ندارد، ماجراهایی مانند منتشر شدن یکی از رمان‌های خالد حسینی (نویسنده افغانستانی تبار مقیم آمریکا) که در یک سال با 12 مترجم و ناشر، با نام‌های متفاوت منتشر شد، تکرار شدنی است. بله؛ بل‌بشویی که حالا برسر کتاب‌های جوجو مویز رخ داده و واقعا متاثر کننده است. البته با توجه به شرایط موجود، اینکه دیگر ناشران، سراغ کتاب‌های منتشر نشده یک نویسنده بروند، اتفاق قابل توجیهی است اما باز هم مرور وضعیت، خالی از لطف نیست.

آن‌ها که به بازار آمده‌اند

پیش از اشاره به موارد انتشار کتاب‌های جوجو مویز از سوی ناشران مختلف، تاکید می‌شود که اطلاعات موجود در جدول زیر از بانک خانه کتاب استخراج شده است و تاریخ‌های مورد اشاره، تاریخ‌های اعلام وصول (مرحله‌ای که بعد از چاپ و پیش از توزیع کتاب ثبت می‌شود) کتاب‌ها است که همگی به سال 95 و 96 مربوط می‌شوند.

البته نشر جنگل نسبت به انتشار نسخه‌های انگلیسی کتاب‌های جوجو مویز اقدام کرده و چندین عنوان از آثار او را منتشر کرده است که در جدول بالا به آن اشاره نشده است. ضمن اینکه ممکن است ترجمه‌های دیگری نیز از جوجو مویز منتشر شده باشد اما به هر دلیل هنوز در بانک اطلاعات خانه کتاب درج نشده باشد؛ کما اینکه برخی از موارد بالا، در سابقه ناشران‌شان در بانک خانه کتاب یافت نمی‌شود.

آن‌ها که می‌خواهند به بازار بیایند

لازم به توضیح است که اولین مرحله انتشار کتاب، ارائه اطلاعات به سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی و دریافت کد شابک است. به عبارت دیگر هر ناشری در اولین گام، اطلاعات کتابی که قصد انتشار آن را دارد، در این سازمان ثبت می‌کند و اطلاعاتی که در جدول زیر می‌آید، به ناشرانی اشاره دارد که نسبت به انتشار کتابی از جوجو مویز اقدام کرده‌اند اما از آنجا که اطلاعاتی از آن‌ها در بانک خانه کتاب نیست، یعنی به هر دلیلی هنوز منتشر نشده‌اند.

مویز را بیشتر بشناسیم

پائولین سارا جو مویس در ۴ اوت سال ۱۹۶۹ در لندن، انگلستان متولد شد. او در رویال هالووی (Royal Holloway) دانشگاه لندن (University of London)و کالج نیو بدفورد دانشگاه لندن (Bedford New College) تحصیل کرد.

جوجو مویزروزنامه‌نگاری انگلیسی است که از سال ۲۰۰۲ به نوشتن رمان‌های عاشقانه مشغول است. او یکی از تنها چند نویسنده‌ای است که دو بار برنده جایزه سال رمان عاشقانه (Romantic Novel of the Year Award) توسط انجمن نویسندگان رمان‌های عاشقانه (Romantic Novelists' Association) گردیده و آثارش به یازده زبان مختلف دنیا ترجمه شده‌اند.

مویز در سال ۱۹۹۲ برنده یک بورس مالی از روزنامه ایندیپندنت برای شرکت در دوره کارشناسی ارشد روزنامه‌نگاری در دانشگاه شهر (City University) در لندن شد. او پس از آن به مدت ۱۰ سال (به جز یک سالی که در هنگ کنگ برای ساندی مورنینگ پست کار می‌کرد)، در سمت‌های مختلف برای روزنامه ایندیپندنت کار کرد و در سال ۱۹۹۸ دستیار سردبیر اخبار شد و در سال ۲۰۰۲ مسئول بخش هنر و رسانه شد. مویز در سال ۲۰۰۲ به رمان نویسی تمام وقت بدل گردید و اولین کتاب او با عنوان باران پناه دهنده منتشر شد. او همچنان به نوشتن مقالات برای روزنامه دیلی تلگراف مشغول است.

مویز یکی از معدود نویسندگانی است که تا کنون دو بار موفق به دریافت جایزه سال رمان عاشقانه از انجمن نویسندگان رمان‌های عاشقانه شده‌اند. او اولین بار در سال ۲۰۰۴ برای رمان میوه خارجی و بار دوم در سال ۲۰۱۱ برای رمان آخرین نامه از معشوق خود برنده این جایزه شد. مویز در یک مزرعه در Saffron Walden، Essex با شوهر روزنامه نگارش، چارلز آرتور و سه فرزند خود زندگی می‌کند.

چند برداشت و پایان

نخست: در گزارش فوق می‌شود واکنش صنعت نشر کشور ایران را هنگام پرفروش شدن اثر یا آثاری از یک نویسنده به وضوح دید.

دوم: نبود قانون کپی رایت و نظارت بر عملکرد ناشران در انتشار موازی کتاب‌ها.

سوم: تمنا و تلاش ناشران برای سهم داشتن از بازار کتاب‌های پرفروش.

چهارم: تلاش مترجمان برای ترجمه سریع و فشرده آثار پرفروش؛ آنچنانکه گاه به ترجمه 3 کتاب ظرف یک‌سال برای یک ناشر می‌انجامد.

آخر: تحلیل محتوای آثار جوجو مویز که یک عاشقانه‌نویس است و استقبال مخاطبان ایرانی از آن‌ها، به مباحث جامعه‌شناختی نیازمند است.