نقدی بر ساخت هواپیماهای بومی

بر طبق مدل‌های ساخت جهانی هواپیما، امروزه هیچ کشوری بدون کمک کشور ثالث نمی‌تواند هواپیما ساخته و گواهینامه‌های بین‌المللی بگیرد. به عنوان مثال روسیه، ژاپن و چین از آخرین هواپیمای خود به ترتیب با نام سوخوی سوپر جت، ام آر جی و کومک در حالی پرده‌برداری کرده‌اند که با بررسی تامین‌کنندگان این هواپیماها متوجه می‌شویم که قسمت اعظمی از آن اعم از بدنه، موتور و سیستم‌های اویونیکی با همکاری سایر کشورها علی الخصوص آمریکا صورت پذیرفته است.

اینکه گفته می‌شود ما می‌توانیم هواپیمای پهن پیکر صد در صد داخلی بسازیم نشان از نداشتن شناخت از پیچیدگی‌های این صنعت بوده و با نگاهی به گذشته نه چندان دور، یادآور سرمایه‌گزاری‌های هنگفت و بی‌ثمری همچون ایران 140 است که در نهایت تصمیم به زمین‌گیر کردن کلیه هواپیماهای ساخته شده گرفته شد. مهم‌تر از همه اینکه در حال حاضر کشور نیاز شدیدی به بروز رسانی ناوگان هوایی خود داشته و ساخت هر هواپیمایی آن هم با پیشینه بلندمدت ساخت آن برای کشورهای صاحب نام و دارای این صنعت، حداقل 8 تا 10 سال زمان نیاز دارد. علی الخصوص تهیه گواهینامه‌های استاندارد مربوط به قطعات نصب شده، بدنه و موتور بسیار دشوار بوده و نیازمند سپری کردن و رساندن این صنعت به بالاترین استاندارهای جهانی است که حداقل در حوزه قطعه‌سازی با عنایت به مراعات کلیه استاندارهای طراحی و ساخت یک دهه زمان لازم دارد.

فارغ از بحث فناوری و توانایی ساخت و تولید، رعایت این استانداردها نیازمند ایجاد سازمان‌های طراحی و ساخت با رعایت موازین و قوانین بین‌المللی بوده که با وجود بوروکراسی پیچیده در ایران عملا" حرکت در این مسیر را با مشکل مواجه می‌کند.

از سوی دیگر، در برخی خطوط پر مسافر می‌توان این ظرفیت رو به رشد هوانوردی و تقاضای مسافران را هم تهدید به دلیل کمبود هواپیما و هم فرصت در صورت تهیه هواپیماهای مناسب محسوب کرد. کشور ایران به دلیل نداشتن راه‌آهن سراسری با پوشش صد در صدی و از سوی دیگر به دلیل پهنه بسیار گسترده عرضی و طولی و قطری و جمعیت بالغ بر 80 میلیون نفر، نه تنها استفاده از هواپیما برای حمل و نقل مسافر و بار لوکس نبوده بلکه نیاز ضروری کشور جهت شکوفایی اقتصادی مناطق محروم به تبع آن با حمل کالا و مسافرت تجار و پیشه وران است. از طرفی ایرانیان مقیم خارج از کشور و مسافران مقاصد خارجی بر طبق آمارها سالانه 4 میلیارد دلار صرف هزینه‌ پروازهای خود می‌کنند که این درامد نصیب خطوط کشورهای منطقه و فرا منطقه ای می‌شود اما ما می‌توانیم با یک برنامه‌ریزی درست از خروج مبالغ هنگفتی ارز از کشور جلوگیری کنیم.

پیشنهاد می‌شود با استفاده از فرصت بدست آمده از برجام سرمایه گزاری در بخش تعمیرات و نگهداری هواپیما و صنایع و خدمات وابسته علی الاخصوص ساخت قطعات زیر نظر سازندگان هواپیما و تامین کنندگان قطعه انجام شود.

در کنار موارد ذکرشده از سایر مزایای این سرمایه گزاری و خرید هواپیماهای نو میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:

بهره مند کردن نقاط محروم کشور از حمل و نقل هوایی ارزان با خرید هواپیماهای کوچک ATR، حمل کالا و مسافرت تجار و پیشه وران و به تبع آن شکوفایی اقتصادی مناطق محروم طبق اهداف کلی حمل و نقل در برنامه ششم توسعه

به روز کردن دانش متخصصان داخلی در جهت سوق به سمت بومی سازی ساخت هواپیما ، موتور و قطعات مربوطه

سرمایه گزاری و بروزرسانی کارگاه‌ها و تاسیسات تعمیرات و نگهداری هواپیما و بومی سازی قسمتی از خدمات هوانوردی اعم از نرم افزاری و سخت افزاری و به تبع آن جلوگیری از خروج میلیون‌ها دلار جهت تعمیر و نگهداری هواپیماها

بسترسازی جهت ساخت قطعات بال و بدنه ایرباس بر طبق توافق به‌عمل آمده

کاهش چشمگیر مصرف سوخت به دلیل مدرن بودن و نو بودن هواپیماها و صرفه جویی ارزی قابل توجه در خرید سوخت از کشورهای مقصد

کاهش چشمگیر هزینه های تعمیرات و نگهداری هواپیمای نو به نسبت هواپیمای مسن و فرسوده فعلی و به تبع آن جلوگیری از خروج ارز

ارتقای صنعت توریسم و اعتماد جامعه بین المللی به مسافرت و سرمایه گزاری در کشور

سرمایه گزاری در بخش فرودگاهی و تحول در خدمات مرتبط به تبع افزایش امکانات و نیز ارتقای سیستمهای ناوبری

اشتغالزایی مستقیم در صنعت هوانوردی با ورود هر هواپیما ( 110 نفر به ازای هر هواپیما) و غیر مستقیم در سایر صنایع اعم از هتلداری و دفاتر خدمات جهانگردی و ایرانگردی و خدمات فرودگاهی و حمل ونقل زمینی

پوشش مطلوب مقاصد زیارتی و سیاحتی با افزایش صندلی در ایام پیک مسافر و حذف واسطه و بازار سیاه

کاهش تاخیر و کنسلی پروازها و جلوگیری از هدر رفت میلیاردها ریال نفر ساعت به دلیل تاخیر های بوجود آمده و هزینه های تحمیلی جبرانی به شرکت‌های هواپیمایی

ممانعت از خروج میلیاردها دلار ارز پرداختی توسط مسافران ایرانی به خطوط خارجی (چهار میلیارد دلار در سال)

قطع دست دلالان و سود جویان صنعت هوانوردی در تامین قطعه و هواپیما

رضایت و اعتماد عمومی مسافران به دلیل راحتی و ایمنی پروازی بالای هواپیمای نو به نسبت هواپیمای مسن

پیکربندی یکسان هواپیماهای دریافتی که منتج به کاهش شدید هزینه تعمیرات و نگهداری هواپیما شده و صرفه جویی ارزی در پی خواهد داشت.

کاهش هزینه خطوط هوایی اعم از کاهش هزینه عملیاتی، هندلینگ، سوخت و سرویس‌های جانبی

کاهش ورود هواپیماهای زمین‌گیر و از دور خارج شده شده ایرلاین های دیگر کشورها با رفع تحریم های هواپیمایی

اعتماد سازی و رونق سیستم بانکی و مبادلات پولی با سایر بانکهای بین المللی

انعکاس خبری فوق العاده خرید هواپیما ها که منجر به نقطه عطفی در تاریخ هواپیمایی ایران بوده و اعتماد عمومی را در صورت مدیریت دقیق بر میگرداند

فاکتورهای زیست محیطی و کاهش هزینه های پرداختی برای آن و کاهش آلودگی هوا

*کارشناس و مهندس هواپیما