مجهزترین و پیشرفته‌ترین سالن موزه‌ای تمبر ایران، در کتابخانه و موزه ملی ملک گشایش می‌یابد
به گزارش گروه فرهنگی آنا از روابط عمومی کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، سالن تمبر کتابخانه و موزه ملی ملک با بهره‌گیری از سناریوی محتوایی، ویترین‌های حرفه‌ای، فناوری‌های نوین اطلاع‌رسانی همچون تاچ‌اسکرین و ابزارهای جذاب چندرسانه‌ای و سرانجام، نمایش و گرافیک محیطی چشم‌نواز، در قامت یک سالن موزه‌ای با کارکرد و گرایش تعامل با مخاطب، هم‌زمان با نمایش تمبرهای منحصربه‌فرد، ارزشمند و تاریخی ایران و جهان در چارچوب استانداردهای جهانی با بهره‌گیری از توان کارشناسی و تکنیکی متخصصان ایرانی، فصلی نو در گستره موزه‌ای ایران می‌گشاید. کتابخانه و موزه ملی ملک، در طراحی و ساخت این سالن استاندارد و جدید، هدف‌هایی چون گسترش فضاهای نمایشگاهی و ایجاد فرصت بیش‌تر برای ارایه و نمایش گنجینه‌های نادیده آثار تاریخی خود را در نظر داشته است.
موزه‌ها در سیر حرکت و فعالیت خود در گذر زمان، در کنار گسترش ذخایر و گنجینه‌های کتاب و آثار تاریخی، همواره به توسعه فضاهای نمایشگاهی و تالارهای جدید نیازمندند؛ از آن‌رو که امکانی نو برای نمایش آثار تاریخی و نسخه‌های خطیِ موجود در مخازن فراهم می‌آید، همچنین ظرفیت‌هایی مناسب برای ارایه نوآوری‌ها و دستاوردهای نوین در زمینه‌های تخصصی پدیدار می‌شود. کتابخانه و موزه ملی ملک، بر این اساس با طراحی و ساخت سالن‌های جدید موزه‌ای در ساختمان این گنجینه در محوطه تاریخی باغ ملی تهران، سالن تمبرهای تاریخی خود را، به عنوان نخستین سالن نوبنیاد موزه‌ای در این موقوفه، با ویژگی‌هایی چون «بهره‌گیری از طراحی نور استاندارد موزه‌ای در داخل کشور برای نخستین بار»، «ساخت ویترین‌های موزه‌های توسط متخصصان داخلی»، «چیدمان روایت‌محور و تعاملی» و «بهره‌گیری از فناوری‌های نوین چندرسانه‌ای»، با حضور دوستداران فرهنگ، هنر و تاریخ ایرانی- اسلامی و کارشناسان برجسته تمبر در ایران افتتاح می‌کند.
سالن تمبرهای تاریخی کتابخانه و موزه ملی ملک، در طبقه دوم ساختمان این گنجینه، مجموعه‌ای از تمبرهای شاخص و برجسته موجود در گنجینه تمبرهای کتابخانه و موزه ملی ملک از دوره‌های گوناگون را دربرمی‌گیرد. اشیای این سالن، نخستین تمبرهای تاریخ ایران، تمبرهای دوره‌های قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی، تمبرهای مالی، خارجی و اتحادیه جهانی پست، تمبرهای ویژه (روچاپ ، اشتباه چاپ و دندانه) و پاکت و کارت پستال را دربرمی‌گیرند. حدود 500 تمبر تاریخی در این سالن -از مجموعه بیش از 50 هزار تمبر تاریخی در گنجینه آثار تاریخی کتابخانه و موزه ملی- با بهره‌گیری از سازه‌های مدرن به ویژه ویترین‌های ساخته‌شده بر اساس طرح‌های نوین، به همراه توضیحات کارشناسی در چیدمانی جذاب به نمایش درمی‌آیند. کتابخانه و موزه ملی ملک، در عملیات عمرانی و طراحی داخلی این سالن کوشیده است از کارشناسان و متخصصانِ آشنا با استانداردهای روزآمد در زمینه‌های طراحی و آماده‌سازی تالارهای نمایشگاهی و موزه‌ای بهره گیرد. همچنین به‌کارگیری ابزارهای نوین و تکنیک‌های جدید ارایه و نمایش آثار موزه‌ای در آماده‌سازی فضاهای این سالن مورد توجه بوده است.
تمبرها از دل تاریخ سربرمی‌آورند
تمبر هرچند بخشی کوچکی از یک نامه یا بسته پستی به شمار می‌آید اما داستان‌های فراوان از تاریخ، فرهنگ و هویت ملی و جهانی را در خود گنجانده است. تمبر همچنین با مُهرهای مندرج بر خود، قصه‌هایی بسیاری از کشورداری، کشورگشایی و مرز‌های جغرافیایی و فرهنگ ملی و بومی روایت می‌کند. تمبرها در پسِ چهره‌ها و تصویرهای خود، حکایت‌هایی از نمادهای ملی، قهرمانی، میراث فرهنگی، یادبودهای مذهبی، دستاوردهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جای داده‌اند. تمبرها از یک‌سو ترویج‌دهندگان آموزش، پرورش، تندرستی و شادی‌اند و از سوی دیگر مرثیه‌خوان جنگ، ویرانی و آوارگی به شمار می‌آیند.
داستان تمبر از سال 1840 میلادی در لندن آغاز می‌شود؛ از تکه کاغذ سیاه و کوچک با تصویر ملکه الیزابت به ارزش یک پنس که بعدها به تمبر پنی سیاه معروف شد. نوزده سال بعد، ناصرالدین شاه در سفر به اروپا این محصول جدید صنعت پست را دید، پسندید و در بازگشت به ایران گروهی را مامور کرد همانند کشورهای اروپایی «پوست‌خانه ممالک محروسه ایران» را صاحب تمبر کنند. داستان صد و پنجاه ساله تمبر ایران بدین‌ترتیب در سال 1247خورشیدی آغاز شد و این قصه همچنان ادامه دارد.
نخستین تمبر ایران نام خود را از واژه فرانسوی Timbre گرفت؛ اصطلاح «تمبر پستی» برگردانی از عبارت فرانسوی Timbre Postalیا Postal stamp انگلیسی است. تمبر و همه واژگان هم‌معنای آن در زبان‌های دیگر اما در واقع یک مدرک برای پیش‌پرداخت خدمات پستی را نشانگرند. این کاغذ کوچک بهادار، گاه دندانه‌دار، گاه بدون دندانه، با نوشته‌ها و تصویرهای گوناگون، رفته‌رفته میان همه کشورها به رسمیت شناخته شد و با گسترش «اتحادیه جهانی پست» همانند یک پیام‌رسان جهانی نامه‌ها را در سراسر جهان همراهی کرد.
در کنار کاربرد گسترده تمبر، انواعی گوناگون منتشر شد؛ از جمله تمبر جاری یا سری پستی، یادگاری، خیریه، امانات، رسمی، دولتی و مالی و عدلیه، محلی و مطبوعاتی. این‌ها دسته‌های گوناگون تمبر به شمار می‌آیند که ممکن است در دوره‌های مختلف منتشر اما مصرف شده یا نشده باشند. یک تمبر گاه با وجود صرف هزینه و انتشار، به صورت رسمی در کارهای پستی به کار گرفته نشود. دلیل این رخداد هرچه باشد، دو دسته تمبر را ناگزیر پدید می‌آورد؛ تمبرهای مصرف‌شده و تمبرهای مصرف‌نشده در پست. افزون بر این دسته‌بندی‌ها و فراوانی در انتشار تمبر، رویدادی دیگر گوناگونی تمبر را افزون کرده است؛ سورشارژ یا روچاپ، مُهری است که به دلایل گوناگون بر تمبر نقش می‌بست و تمبری دیگرگونه پدید می‌آورد؛ گاه تغییر قیمت گاه تغییر حکومت و گاهی نیز تمدید اعتبار را به همراه داشت. البته از آنجا که تمبر تکه‌ای کاغذ بهادار به شمار می‌آمده که همواره مورد طمع سوءاستفاده کنندگان بوده است، تمبرهای تقلبی گاه و بی‌گاه در میان تمبرهای اصلی به چشم می‌خورند.
نخستین تمبرهای ایران و جهان، پنی سیاه و سری باقری، بر تکه‌ای کوچک از کاغذ چسب‌دار و به صورت تک‌رنگ منتشر شدند، اما هرچه گذشت بر تنوع تمبرها افزوده شد؛ اندازه‌ها بزرگ و کوچک شدند، گاه دندانه آمد و رفت، گاه نیز رنگ‌ها زیاد و کم شد. چندی بعد تمبرهای یادبودی از جنس طلا یا نقره، باب شد و این آغازی برای تولد تمبرهایی با جنس متفاوت بود. پیشرفت در صنعت چاپ نیز چهره تمبر را بیش از پیش دگرگون کرد؛ بهره‌گیری از فناوری‌های نوین به جای چاپ سنگی یا لیتوگراف، مسیری تازه در جهان تمبر گشود، تا آنجا که امروزه در سراسر جهان تمبرهایی می‌توان سراغ گرفت که جز کاغذ و رنگ، از مواد دیگر نیز تشکیل شده‌اند، یا ماده‌ای دیگر در آن‌ها جایگزین کاغذ و رنگ شده است؛ از نخ و پارچه و ابریشم گرفته تا فلس ماهی و حتی ذرات یک شهاب سنگ آسمانی؛ گاه با طراحی دوبعدی و هنگامی نیز سه بعدی!
تمبرهای کوچک و بزرگ‌مردی به نام حاج حسین آقا ملک
با انتشار رواج تمبر در جهان، دوستداران این پدیده فرهنگی از سال‌های میانی سده هجدهم میلادی، مجموعه‌هایی از این اثر کوچک اما دوست‌داشتنی و جذاب گرد آوردند. ایران نیز از آغاز، همراه و همسفر این مسیر و کاروان بوده است. حاج حسین آقا ملک، یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌داران تاریخ معاصر ایران به شمار می‌آید که گنجینه‌ای ارزشمند و یگانه، از تمبرهای ایران و جهان، در کنار نسخه‌های خطی و دیگر آثار تاریخ گرد آورد و سرانجام بر آستان قدس رضوی کرد تا همگان از آن بهره گیرند. این گنجینه بزرگ، ارزشمند و منحصربه‌فرد، مجموعه‌ای از تمبرهای تاریخی ایرانی تا نمونه‌های نادر از تمبرهای جهان را در خود جای داده است. این تمبرها به همراه پاکت‌های پستی که گاه نامه‌ای را هنوز در دل خود دارند یا نامه‌ای نانوشته را که از رخسارشان می‌توان بازخواند، بیش از همه داستان دل‌بستگی حاج حسین آقا ملک، بنیان‌گذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک را به تمبر بازمی‌گویند. از شیفتگی این واقف و فرهنگ‌ور بزرگ ایران نسبت به تمبرهای تاریخی، روایت‌هایی جذاب نقل شده است. گنجینه تمبرهای تاریخی کتابخانه و موزه ملی ملک، از این‌رو اهمیتی بسیار دارد. این تمبرها در دهه‌های پیش به گونه‌ای سنتی، تا پایان دهه هشتاد خورشیدی در کتابخانه و موزه ملی ملک به نمایش درآمده بودند. با دگرگونی رویکردهای این گنجینه و حرکت به سوی بهره‌گیری از استانداردهای نوین حرفه‌ای در گستره‌های کتاب‌داری و موزه‌ای، پاره‌ای از سالن‌ها و تالارها با دگرگونی روبه‌رو شدند. سالن تمبر از آن جمله بود. تمبرها بدین‌ترتیب به مخزن کوچیدند تا سالنی مجهز و پیشرفته برای نمایش آن‌ها طراحی و ساخته شود.
کتابخانه و موزه ملی ملک، مشتاقانه، همه دوستداران فرهنگ و تاریخ ایران را به حضور در مراسم گشایش سالن تمبرهای تاریخی در این گنجینه فرامی‌خواند. این مراسم در روز پنج‌شنبه 12 مرداد 1396 خورشیدی، ساعت 16:30، هم‌زمان با آیین گرامی‌داشت میلاد امام رضا علیه‌السلام و اختتامیه نهمین جشنواره فرهنگی- هنری ماه هشتم در ساختمان این گنجینه به نشانی «تهران، میدان امام خمینی، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد» برگزار می‌شود.
انتهای پیام/