جرأت علمی، پیش‌نیاز پیشرفت ملی
دانشمندان و اندیشمندان مسلمان ایرانی در بسیاری از حوزه‌های دانش کاربردی در جهان پیشرو بوده‌اند و در افزایش استانداردهای مهندسی، معماری، دریانوردی، کشاورزی، ستاره‌شناسی و... نقش تعیین‌کننده‌ای داشته‌اند. با این حال، با تمرکز بر زمانه حاضر و توجه به فرهنگ و سبک زندگی کنونی جامعه، پرسش‌های مهمی مطرح می‌شود که تامل بر آنها، پیش‌شرط برنامه‌ریزی برای تقویت حس اعتمادبه‌نفس ملی و استفاده از ظرفیت‌ها در جهت‌دهی کاربردی به علم و توسعه تولید و اشتغال ملی است.
به‌عنوان نمونه، این پرسش‌ها مطرح است که چه موانعی برای استفاده از میراث عظیم تمدن ایرانی-اسلامی وجود دارد؟ چه مقدار به ایجاد حس اعتمادبه‌نفس به‌عنوان عامل اصلی موفقیت و پیشرفت توجه عینی و عملی می‌شود؟ در مناسک و تعاملات روزمره، چه مقدار بر فرهنگ «ما می‌توانیم» تاکید می‌شود؟ جایگاه فرهنگ و اعتمادبه‌نفس ملی در تقویت تولید ملی، کار و سرمایه ایرانی چگونه است؟ چگونه می‌توان فرهنگ «ما می‌توانیم» را تقویت کرد؟ چه رابطه‌ای بین فرهنگ قدرتمند و فرهنگ بی‌قدرت با پیشرفت ملی وجود دارد؟
تحقیقات بسیاری رابطه مستقیم بین کیفیت زندگی انسان و سطح دانش و فهم او از شرایط زندگی را اثبات کرده‌اند؛ به این معنا که هرچه سطح دانش در جامعه‌ای بالاتر رود، وضعیت زندگی و معیشت نیز در آن جامعه ارتقا می‌یابد. ژاپن و کره‌جنوبی دو کشوری هستند که بیشترین سطح پیشرفت اقتصادی و رفاه اجتماعی را طی 50 سال اخیر در آسیا تجربه کرده‌اند. گذشته از تمایزات خاستگاهی مانند مذهب و فرهنگ که عوامل موثر بر هویت شهروندان و قابلیت آنها در توسعه تولید ملی است، توجه به نکات تمرکز این کشورها هم در تقویت هویت مستقل و متکی به نفس افراد در جامعه دانشگاهی و هم به جهت حمایت از تولید و خدمات ملی، حاوی اشاراتی در جهت ایجاد بهبود وضعیت در کشور ماست.
ژاپن ازجمله کشورهایی است که پس از انقلاب صنعتی موفق شد خود را همگام با پیشرفت‌های علمی به پیش برد. موفقیت ژاپن در پیشرفت ملی بیش از هرچیز وابسته به عناصری چون فرهنگ و آموزش است. از نظر فرهنگی، محوریت اقدامات در کشور ژاپن با مفهوم «نهادینگی» قابل توضیح است. در این کشور جنبه‌های فرهنگی، اساس پیشرفت‌های ملی محسوب می‌شوند و از نظر فرهنگی دولت نقش فعال و مرکزی در پیشبرد جامعه به‌سوی توسعه دانش دارد که درنهایت به استفاده عملی و کاربردی از دانش منجر شده است.
در ژاپن رسوم و سنن بسیار مهم هستند و به‌آسانی تغییر نمی‌کنند. نهادینه‌کردن ارزش‌ها و باورهای فرهنگ بومی در ژاپن، زیربنای چگونگی عملکرد این کشور است. کره‌جنوبی نیز دومین رشد سریع اقتصادی دنیا در چهار دهه اخیر را دارد. این پیشرفت، کشور را در کمتر از نیم‌قرن بدل به کشوری پیشرفته و ثروتمند کرد. به‌رغم کمبود منابع طبیعی و دارابودن کمترین مساحت بین کشورهای گروه جی-20، کره‌جنوبی به‌عنوان یکی از اقتصادهای نیرومند دنیا تلقی می‌شود. در بعد فرهنگی، مهم‌ترین اقدام در جهت تثبیت فرهنگی و توسعه حس اعتمادبه‌نفس و جرأت علمی در شهروندان کره‌ای، از طریق فرآیندی انجام شد که به «موج کره‌ای» مشهور است که اشاره به صدور سریع فرهنگ این کشور به سراسر جهان دارد. این اقدام براساس «اثر بازتابی» موج کره‌ای بر هویت شهروندان کره هدایت شد. اصطلاح «موج کره‌ای» در اواسط سال 1999 توسط روزنامه‌نگاران پکن در چین به‌خاطر تعجب از محبوبیت به سرعت رو به رشد سرگرمی‌های کره‌ای و فرهنگ کره‌ای در جهان و ازجمله در چین ابداع شد. «موج کره‌ای» در سال 2015 بالغ بر 9/2 میلیارد دلار درآمد را از طریق صادرات فرهنگی برای کره به ارمغان آورد.
بنابراین سازوکارهای فرهنگی در بازتولید هویت ملی و ایجاد بستر آکادمیک برای پرورش ظرفیت‌های خلاق در چارچوب گفتمانی «ما می‌توانیم» که مهم‌ترین شاخصه آن جرأت علمی است، تاثیرات اقتصادی و سیاسی اثبات‌شده‌ای دارند و همین سازوکارها به‌عنوان هسته‌های اقدام برای جامعه دانشگاهی کشور نیز قابل تجویز است. از این رو، توجه به اثر بازتابی افزایش تولیدات علمی جامعه دانشگاهی ایران در جهان حائز اهمیت است و نه‌تنها نباید به آن خدشه وارد شود، بلکه نیازمند پشتیبانی بیشتر است. در زمینه نهادینگی نیز، لازم است اصول طلایی فرهنگ اسلامی برای تقویت علم و همچنین تولید ملی احصا شود و سنت و سیره پیامبر اسلام و اهل‌بیت علیهم‌السلام در مواجهه با غیرمسلمانان و جایگاه استقلال یا وابستگی در تولید تعیین و تعریف و توصیه‌ها و بایسته‌های ارزشی اسلام برای مسیر زندگی مسلمانان در جامعه نهادینه شود.
*سرپرست سازمان چاپ، انتشارات و امور رسانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی
منبع: روزنامه فرهیختگان
انتهای پیام/