سوغات تکنولوژی، اعتیاد به فضای مجازی و بی نظمی فکری

بسیار دیده‌ایم که روی میز همکارمان نامرتب است، برنامه کاری دقیقی ندارد، حتی جلسات و قرارهای کاریش را فراموش می‌کند. گاهی اوضاع از این هم وخیم‌تر شده و با لباس اتو نکشیده و سر و وضع نامناسب در محیط کار ظاهر می‌شود، چنین فردی دچار بی‌نظمی فکری شده و این درهم ریختگی فکری به محیط کار و حتی ظاهرش هم سرایت کرده است. بی‌شک هیچ کسی رغبتی برای کار کردن با چنین شخصیتی از خود بروز نمی‌دهد و دلش نمی‌خواهد همکاری نامنظم در اتاقش حضور داشته باشد زیرا بی‌نظمی تا حدی مسریست و خطر ابتلا به سایرین در آن زیاد است.

شخصی که دچار بی‌نظمی فکری شده است مدام فکرش مشغول بوده و به قولی از این شاخه به آن شاخه می‌پرد و تمرکزی بر موضوع خاصی ندارد، گاهی زیاد حرف می‌زند و بعضی مواقع شدیدا روزه سکوت می‌گیرد. به اطرافش دقتی ندارد اهمیتی به دور و برش نمی‌دهد و نشانه‌هایی از بی‌انگیزگی شغلی در او هویداست. به قول دوستی، در گذشته گفته می‌شد ۷۰درصد بدن انسان آب است اما امروزه باید گفت ۸۰ درصد بدن انسان از فکر و خیال ساخته شده.

اگر هنوز با دوران کودکی خود قهر نکرده‌اید، می‌توانم برای روشن شدن بی‌نظمی فکری آن را به «کمد آقای ووپی» در کارتون تنسی تاکسی دو اشاره کنم که با باز شدن در کمد انبوهی از وسایل به بیرون کمد هجوم می‌آورد و چقدر هم اعصاب خردکن بود. انسان‌هایی که گرفتار این انگل موفقیت شده‌اند، زندگیشان دقیقا شبیه کمد آقای ووپی پر از اثاثیه است که برای انتخاب درست راه دچار اختلال در تصمیم گیری می‌شوند.

عوامل زیادی در بروز چنین اختلالی نقش دارند که اضطراب یکی از مهم‌ترین آن‌هاست. فردی که اضطراب و استرس شدیدی دارد اجازه می‌دهد هر فکر و خیالی وارد مغزش شود و برنامه کاری و زندگیش را مختل کند. عامل دیگر آشفتگی ذهنی وسواس است کسی که وسواس در او رخنه کرده هرچیزی را چندین بار چک می‌کند و آخر سر هم از هدف اصلی باز می‌ماند و نمی‌تواند ذهنش را براساس اولویت‌ها نظم دهد.

بیش فعالی یکی از علل شایع بی‌نظمی فکریست. امروزه بسیار شنیده‌ایم که برخی کودکان در اثر استفاده بعضی دارو‌ها یا مواد غذایی خاص توسط مادر در دوران بارداری دچار بیش فعالی شده‌اند این به این معنا نیست که این عارضه امروزه مد شده و در گذشته ما شاهد چنین کودکانی نبوده‌ایم، بلکه شناخت از این بیماری اندک بوده اما در اطرافمان حتما کسانی را دیده‌ایم که در انتخاب شغل خود اراده‌ای ندارند و مدام تغییر شغل می‌دهند این‌ها‌‌‌ همان کودکان بیش فعال دیروزند که تمرکزی بر کار خود پیدا نمی‌کنند.

از دیگر عوامل بی‌نظمی فکری، شلوغی است که از چند جنبه شلوغی محیط و شلوغی امور محوله قابل بررسی است. خانواده و ژنتیک نیز می‌توانند از عوامل مهم بی‌نظمی فکری در فرد باشند. عامل ژنتیک که ناگفته پیداست هیچ درمانی نداشته و نمی‌توان کسی را مقصر دانست اما دربارهٔ خانواده، سبک زندگی و روش‌های تربیتی کودکان بسیار در ایجاد بی‌نظمی فکری موثر است به این شکل که اگر مادری در خانواده فرد بی‌نظم و آشفته‌ای باشد قطعا نمی‌توان از فرزندانش توقع رعایت نظم و مرتب بودن را داشت و یا اگر در منزل برای انضباط و نظم، مقرراتی وضع نشده باشد نتیجه روشن است.

یکی از بیماری‌های ناشی از سوغات تکنولوژی، اعتیاد به فضای مجازیست که سر منشا بسیاری از مشکلات از جمله بی‌نظمی فکری است. چراکه مشغول بودن به فضای مجازی انسان را انجام امور روزمره به صورت منظم باز می‌دارد و حتی در زمان‌هایی که امکان استفاده از فضای مجازی را ندارد فکرش مدام بر روی پیام‌هایی است که امکان دارد برایش ارسال شود و دائم در فکر آن فضاست به طوری که انگار چیزی را گم کرده است.

نیک می‌دانیم آشفتگی ذهنی قسمت اعظم انرژی ما را هدر می‌دهد پس چه نیکو که به مرور از آن خلاصی یابیم. یکی از راه‌های موثر نجات از شلختگی فکری نوشتن فهرست امور روزمره و پس از آن اهداف و انگیزه‌هاست، زیرا که همواره سرعت مغز بیش از سرعت دست است و حال اگر فکر انسان بر روی کاغذ پیاده شود سرعت مغز کاهش یافته و مجالی برای طبقه بندی فکر ایجاد می‌شود.

در مواقعی که از شیوه نوشتن برای نظم یابی مغز بهره می‌بریم چه بهتر که کار‌ها را براساس اولویت دسته بندی و شکل دهیم و پس از پایان یافتن هر برنامه‌ای آن را خط زده و کنار بگذاریم و فکر خود را بر روی موضوع دوم متمرکز کنیم به این ترتیب علاوه بر اینکه از بی‌نظمی فکری‌‌‌ رها شده‌ایم امور، ساده‌تر شده و نگرانی‌های ناشی از سختی کار را نیز ترک کرده‌ایم.
از دیگر راه‌های نظم دهی فکر، حذف عوامل حواس پرتی است گاهی به دلیل فکر و خیال‌های زیاد تمرکزمان را از دست می‌دهیم و به قولی میمون ذهنمان ازین شاخه به آن شاخه می‌پرد که این میمون ذهن در خانم‌ها نسبت به آقایان فعال‌تر است، از این رو اگر عامل حواس پرتی را کنار بگذاریم فکر ما نیز نظمی شیرین خواهد یافت.

عوامل بیرونی قطعا می‌تواند بر روی فکر ما تاثیرات مثبت یا منفی داشته باشد به این معنا که با مرتب کردن محیط کار و زندگی و حتی ظاهر و لباس می‌توان با آشفتگی مغز خداحافظی کرد و نکته دیگر ترک به مرور اعتیاد به فضای مجازیست که خود عامل مهمی است.
در هر حال هر کسی برای برکناری بی‌نظمی‌های فکریش می‌تواند از شیوه‌ها و سبک‌های متفاوتی برخوردار شود و در این یادداشت فرصتی برای بیان همه راه‌ها نیست.

*مدیر روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان