ناشر نماها در بازار نشر چه می‌کنند؟
وجود نزدیک به 13 هزار پروانه نشر؛ آن‌هم در شرایطی که به گفته مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل خانه کتاب: «از مجموع 12 هزار و ششصد پروانه نشری که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر شده است، تعداد کمی فعال و پر کار هستند. تعداد 1772 ناشر تنها یک سال کار کردند و تعداد ناشرانی که به طور مستمر به این کار اشتغال داشتند، به 25 انتشاراتی می‌رسد.» 27 آبان 94.
در چنین فضایی، طبیعی است که افرادی با رویکردهای مطلقا اقتصادی و بعضا سودجو، بدون داشتن تخصص و تقید لازم به حرفه ارزشمند نشر کتاب، با کمترین چالشی موفق به اخذ مجوز شده باشند و در ادامه، دست به اقداماتی بزنند که مایه شرم‌ساری است.
محمود آموزگار؛ رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران در این ماجرا می‌گوید: «می‌گفتند بیایید ناشر شوید، ما برای شما کاغذ وارد می‌کنیم و به شما سهمیه کاغذ می‌دهیم! نتیجه‌اش می‌شود همین افزایش پروانه‌های نشر که اکثرشان ناشر حرفه‌ای نیستند.] نیازمندی‌های روزنامه همشهری را باز می‌کند و می‌خواند:[ چاپ کتاب حتی در تیراژ محدود، تبدیل پایان‌نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری به کتاب... اندیشه خود را ماندگار کنید: چاپ کتاب با مجوز رسمی... چاپ آثار شما از مجوز تا پخش با کمترین هزینه و اقساط... این وضعیت نشر ما است! و افرادی امروز در عرصه نشر از شرایط اقتصادی خوبی برخوردار هستند که به چنین اقداماتی دست می‌زنند؛ یعنی در قبال دریافت پول، کتاب منتشر می‌کنند. بسیاری از قراردادها این‌طور شده است: ناشر تمام هزینه‌ها و سودش را از مؤلف دریافت می‌کند و هیچ تعهدی هم برای توزیع و فروش کتاب نمی‌دهد. حتی تازگی‌ها باب شده که مبلغی را هم به عنوان حق بِرند از مؤلفان دریافت می‌کنند!» نشریه روزنه‌فرهنگی بهار 94.
رفتارهای کاسب‌کارانه که البته ریشه در معضلات اجتماعی مختلفی دارد و حتی نیازمند بررسی‌های جامعه‌شناختی است، روز به روز در حال شیوع بیشتر است. خصوصا که امکان انتشار کتاب در شمارگان معدود این اجازه را به افراد می‌دهد که فارغ از استانداردها و هنجارهای بازار نشر، اقدام به چاپ کتاب کنند. از طرفی؛ ساز و کار صدور مجوز نشر به کتاب‌ها، به گونه‌ای است که جز موارد مربوط به خطوط قرمز سیاسی و اخلاقی، نظارتی بر کیفیت کتاب‌ها وجود ندارد و هر نوشته و نوشتاری، ولو مصداق کامل کتاب‌سازی باشد، می‌تواند مجوز نشر بگیرد. البته اینکه دایره نظارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید دقیقا چه مواردی را شامل شود، بحث دیگری را می‌طلبد اما به هرحال در چنین شرایطی است که برخی ناشرنماها به خودشان اجازه انتشار چنین آگهی‌هایی را می‌دهند:
مطابق با قانون اساسی کشورمان، هر کسی در انتخاب شغل سالم و قانونی، آزاد است اما آیا این اصل، به معنای این است که ورود به هر صنفی نیاز به مطالبات و معیارهای تخصصی نیست؟ قطعا خیر. بنابراین انتظار می‌رود بررسی تقاضای متقاضیان ثبت پروانه نشر، با معیارهای دقیق‌تر و بررسی‌تری مقایسه شود و کسی بتواند عنوان «ناشر» را که عنوانی محترم و ارزشمند است را از آن خود کند، که ملزومات این امر را داشته باشد. اما نگاهی بیندازیم به شرایط باز و سهل‌گیرانه ای که در ماده سه شیوه‌نامه اجرایی صدور پروانه نشر، به عنوان شرایط ناشر شدن، آمده است:
مؤسس مرکز نشر باید مطابق شرایط مندرج در مادة ٦ ضوابط و مقررات تأسیس مراکز، مؤسسات، کانون‌ها و انجمن‌های فرهنگی دارای شرایط زیر باشد:
١. تابعیت جمهوری اسلامی ایران
٢. نداشتن سوء پیشینة کیفری مؤثر به تأیید مراجع ذی‌ربط و برخورداری از حسن شهرت.
٣. محجور نبودن و عدم ورشکستگی به تقلب و تقصیر.
٤. دارا بودن ٢٥ سال سن و متأهل بودن و یا حداقل ٢٧ سال برای اشخاص مجرد.
٥. انجام خدمت وظیفة عمومی و یا داشتن معافیت دایم.
٦. داشتن امکانات کافی و مناسب به تشخیص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ارائه سند رسمی اعم از اجاره یا مالکیت محل انتشارات.
٧. داشتن مدرک کارشناسی یا معادل آن به تشخیص مراجع ذی‌ربط.
٨. احراز صلاحیت علمی و تخصصی یا تجارب کافی متناسب با موضوع (داشتن ٥ سال سابقه کار مدیریت نشر یا طی دوره‌های آموزشی مربوط با تأیید کارشناسان امر).
هیأت بررسی و صدور پروانه نشر در معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز که انتظار می‌رود اعضای اتحادیه‌ها و اصناف و تشکل‌های نشر در آن‌ها نقش پررنگی داشته باشند، عبارتند از:
١. رییس هیأت بررسی و صدور پروانه نشر که از سوی معاونت امور فرهنگی تعیین می‌شود.
٢. مدیرکل امور کتاب
٣. مدیرکل مجامع، تشکل ها و فعالیت‌های فرهنگی
٤و٥. دو نفر از صاحبنظران و فعالان امور نشر به انتخاب معاون امور فرهنگی
با توجه به موارد مطرح شده مسئولان امر باید به دو سوال جواب روشنی بدهند. اول اینکه آیا این ضوابط و شیوه‌ی اجرایی کردن آن می‌توان نظم را به بازار نشر بازگرداند؟ و دوم اینکه آیا امکان پالایش در این عرصه با باطل کردن پروانه‌های بلااستفاده یا متخلف و رساندن تعداد پروانه‌ها به عددِ واقعی نشر در کشور وجود دارد؟
* خبرنگار فرهنگی آنا
انتهای پیام/