در حوزه علمیه ممنوع القلم نداریم/ «قلم» اندیشه را رنگ ابدیت می‌دهد

صادق چهرقانی، گروه دین و اندیشه- آیت الله سیدمحمد واعظ‌‌ موسوی که در دوره گذشته مجلس خبرگان رهبری، نماینده مردم استان آذربایجان شرقی بود و اکنون استاد خارج فقه در حوزه علمیه قم است، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری آنا، با اشاره روز ۱۴ تیر ماه که بنام روز قلم نامگذاری شده است و تبریک این روز به همه محققان، به جایگاه قلم و قلم بدستان و نویسندگان در حوزه علمیه پرداخت.
رئیس انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ حوزه علمیه قم، گفت: آنچه باعث ماندگاری افکار ناب و اندیشه‌های خالص و اندیشه‌های متعالی می‌شود، آوردن اندوخته‌های علمی بر روی برگه‌های کاغذ است که به آن اندوخته‌های علمی، ماندگاری و گاهی رنگ ابدیت می‌دهد.
آیت الله واعظ موسوی ضمن تأکید بر جایگاه والای قلم بدستان و نویسندگان در حوزه علمیه و با اشاره به اینکه بزرگان حوزه و مراجع تقلید نیز خود از نویسندگان و قلم بدستان هستند، برخی شایعات در خصوص ممنوع القلم بودن عده‌ای در حوزه علمیه را رد کرد و گفت: فضای حوزه، فضای آزادی بیان است.

مشروح گفت‌و‌گوی خبرگزاری آنا با آیت الله سیدمحمد واعظ موسوی را در ادامه بخوانید:

*ضمن تبریک روز قلم به حضرتعالی، به عنوان اولین سؤال بفرمایید که جایگاه قلم و قلم بدستان در دین اسلام، چگونه تعریف شده است؟
از آنجا که دین مبین و آسمانی اسلام، بر اساس پایه‌های علمی و آنچه که از نوک قلم بر روی کاغذ‌ها آورده می‌شود، پایه گذاری شده، اهمیت قلم و نوشتار و همچنین قلم بدستان در این دین آسمانی بسیار بالا بوده تا حدی که یکی از سوره‌های کتاب آسمانی قرآن، با اسم قلم نامیده شده و به خود قلم در قرآن کریم، قسم یاد شده است.
بنابراین تمام کسانی که در صدد به دست گرفتن قلم هستند، باید بدانند که ابزار بسیار با ارزش و مبارکی را در دست گرفته‌اند که این ابزار مهم و خاص، از نظر دین مبین اسلام، شایستگی مورد قسم واقع شدن را پیدا کرده است؛ شایسته است که تمام قلم بدستان، از اهمیت ابزار مورد استفاده خود اطلاع یافته و با کاربرد صحیح آن، حقش را به خوبی ادا کنند. اگر بنا باشد که قلم همانند ابزارهای دیگر، در دست هر شخصی بدون اینکه میزان تعهد او مشخص باشد، قرار گیرد، خود قلم مورد ظلم واقع شده است؛ و در ‌‌نهایت اینکه اشخاصی که قلم بدست گیرند اما ارزش آن را مراعات نکنند، باید در پیشگاه مردم و بارگاه الهی پاسخ گوی اعمال خود باشند.

*برخورد شخص پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) با قلم بدستان و نویسندگان چگونه بود؟
مکتب اسلام خاصه مکتب تشیع، بر اساس ارزش گذاری به قلم پایه گذاری شده است؛ شخص پیامبر بزرگوار اسلام (ص) نیز، برای قلم و قلم بدستان ارزش فوق العاده‌ای قائل بودند و نگارش مطالب مهم را سفارش می‌کردند؛ و از جمله نویسندگانی که بر اساس فرمایش حضرت رسول (ص)، قلم به دست می‌گرفتند، مولا امیرالمؤمنین امام علی (ع) بودند و بقیه معصومین (ع) نیز همواره از کتابت و قلم استفاده بهینه می‌کردند تا مطالب مهم را به نسل‌های بعدی برسانند؛ معصومین (ع) همواره مدعی بودند که کتابی که توسط حضرت زهرا (س) نوشته شده و تمام حلال‌ها و حرام‌ها، راه و رسم صحیح زندگی اجتماعی و همچنین راهنمایی‌های لازم برای رسیدن به سعادت و توفیقات روز افزون برای بشریت، در آن ذکر شده، در اختیار آنان قرار دارد؛ بنابراین هر کسی که داعیه اسلام و پیروی از پیامبر (ص) و خاندان پاک و مطهر ایشان را دارد، باید قلم را به عنوان ابزاری مقدس به حساب آورده و با رعایت شئون و جایگاه آن، بتواند حق قلم و آنچه را که توسط قلم جاری می‌شود، رعایت کند تا انشاءالله این ابزار و وسیله بسیار میمون و مبارک، از مسیر اصلی خودش منحرف نشود.

*نگاه کلیت حوزه اعم از طلاب و اساتید و همچنین بزرگان حوزه به قلم و قلم بدستان چگونه است؟
حوزویان اعم از طلاب و اساتید حوزه، با الگو قرار دادن کارهای قلمی شایسته‌ای که از بزرگان و گذشتگان به دستشان رسیده، بهترین مطالب و زیبا‌ترین اندیشه‌ها را از نسل‌های قبلی استفاده می‌کنند، و معتقدند باید از این مقوله به بهترین نحو ممکن استفاده کرد.

*حضرتعالی رئیس انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ در حوزه علمیه قم هستید؛ در خصوص این انجمن و اعضای آن برایمان سخن بگویید؟
حوزه علمیه قم به عنوان یک نهاد علمی و پژوهشی، در رشته‌های مختلف، انجمن‌های علمی را تشکیل داده که از جمله این انجمن‌ها، انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ است؛ این انجمن علمی، مجموعه‌ای از فرهیختگان و تحصیلکردگان حوزوی و دانشگاهی که در عرصه‌های مختلف ارتباطی و تبلیغی صاحب سبک و نظر هستند را دور خود جمع کرده و روی موضوعات تبلیغی به صورت تخصصی کار می‌کنند؛ اعضای دائمی این انجمن علمی به لحاظ تخصصی بودن، محدود هستند؛ قطعا اگر دایره جلسات تخصصی این انجمن، گسترش بی‌اندازه‌ای داشته باشد، کیفیت کار پایین خواهد آمد.
البته در کنار اعضای ثابت و پیوسته انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ حوزه علمیه قم، جمع کثیری از حوزویان به عنوان اعضای افتخاری وابسته حضور دارند که از اندیشمندان و فضلای حوزه محسوب می‌شوند و همواره در صورت لزوم، نقطه نظرات تخصصی خود را در خصوص موضوعات تخصصی ارتباطات و تبلیغ حوزه، به ما منعکس می‌کنند.
جلسات هیئت رئیسه انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ حوزه، هر دو هفته یک بار برگزار می‌شود و در صورت ضرورت به هفته‌ای یکبار هم می‌رسد. در کنار این جلسات، فعالیت‌های دیگر ما برگزاری کارگاه‌های تخصصی تبلیغ و تجمعات علمی، بر اساس تفاهم‌هایی است که با مراکز علمی مختلف داریم، می‌باشد.
در چند سالی که از تشکیل انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ حوزه علمیه قم گذشته، فعالیت‌های تبلیغی و ارتباطی خوبی توسط اعضای محترم صورت گرفته و پیگیری‌های لازم هم انجام شده است که الحمدالله آثار خوبی هم در فضاهای مجازی و هم در مباحث نوشتاری و همین طور اجلاسیه‌ها، همایش‌ها و کارگاه‌های مختلف حوزه علمیه داشته و از این رو مورد توجه بسیاری از زعما، بزرگان و اندیشمندان حوزه از جمله مراجع بزرگوار تقلید قرار گرفته است و اغلب در همایش‌های سالانه این انجمن، از شخصیت‌های طراز اول حوزه در حد مراجع تقلید حضور یافته و توصیه‌‌هایشان به اعضای انجمن منتقل می‌شود؛ راهکارهای ارائه شده از سوی ایشان را به عنوان نقشه راه‌مان قرار می‌دهیم تا بتوانیم به مسئولیت اصلی حوزوی که‌‌ همان تبلیغ آموخته‌های حوزه و ایجاد ارتباط با دیگر مجامع علمی است، بپردازیم. ما نیز امیدواریم با توصیه‌ها و پیشنهادهای مراجع تقلید، در راه رسیدن به کمالات لازم و مطالب مهمی که در این زمینه، از حوزویان توقع دارند، گام برداریم.

*به دقت نظر مراجع تقلید نسبت به فعالیت انجمن علمی تحت نظر خودتان اشاره کردید؛ مراجع تقلید که بعضا سن و سال بالایی هم دارند، گاهی قلم به دست می‌گیرند و به ارائه کتاب، یادداشت، مقاله و... می‌پردازند؛ در این خصوص برایمان بگویید؟
آنچه باعث ماندگاری افکار ناب و اندیشه‌های خالص و اندیشه‌های متعالی می‌شود، آوردن اندوخته‌های علمی بر روی برگه‌های کاغذ است که به آن اندوخته‌های علمی، ماندگاری و گاهی رنگ ابدیت می‌دهد؛ بنابراین در همه زمان‌ها و اعصار، بزرگان از علما و بخصوص فقها و مراجع بزرگ شیعه، در این مسیر، گام‌های بزرگی برداشتند.
همواره مقدار موفقیت و ماندگاری اندیشه‌های یک عالم را، با میزان ماندگاری و آثار قلمی او می‌سنجند؛ ممکن است بزرگواری، از علمیت بسیار بالایی برخوردار باشند و در تحصیل علوم حوزوی و تهذیب نفوس و تربیت شاگردان، از توفیقات خوبی بهره‌مند باشند، اما آنچه که باعث حفظ جایگاه شامخ مرجعیت می‌شود، کتابهایی است که از ایشان به یادگار می‌ماند؛ مراجع بزرگوار تقلید نیز با درک این موضوع، هیچگاه خود را از قلم و قلم بدست گرفتن، دور نکرده‌اند.
امروز می‌بینیم که حوزه‌های علمیه شیعی جهان اسلام، که مرکزیت آن در قم است، ارتباط تنگاتنگی با آثار قلمی فقهای سترگ شیعه دارد؛ و امروزه ما بر سر سفره آماده‌ای که بزرگان از فقها، مثل شیخ طوسی‌ها، شیخ مفید‌ها و سیدمرتضی‌ها، محقق‌ها، علامه‌ها، شهید‌ها، شیخ‌ها و آخوند‌ها تدارک دیده‌اند نشسته‌ایم؛ سفره‌های قلمی به جا مانده از فقهای شیعه در طول اعصار و قرون که غالبا برخوردار از سیره اهل بیت (ع) هست و این معنویت در آثار بزرگان حوزه علمیه شیعی، باعث ماندگاری بیشتر و قداست آثار مکتوب قلمی‌شان شده است؛ به این خاطر است که پژوهشگران حوزوی که امروزه به این کتاب‌ها می‌نگرند، در حفظ و حراست آن‌ها تلاش‌های وافری را از خودشان نشان داده و همواره در تلاش بر اعتلای این آثار قلمی خوب هستند.
بسیار شایسته است که در روز قلم، همه قلم به دستانی که حرمت قلم را حفظ می‌کنند را، مورد تکریم و احترام قرار دهیم و به دستانی که قلم‌های خوبی می‌زنند و این قلم‌ها را در مسیر حفظ و ماندگاری احکام دینی بکار می‌برند بوسه بزنیم.

*به عنوان سؤال آخر؛ برخی اوقات شایعاتی شنیده می‌شود که برخی افراد در حوزه علمیه، محدودیت‌هایی دارند و یا اینکه ممنوع القلم هستند؛ این شایعات چگونه است؟
حوزه علمیه همواره، به معنای واقعی کلمه، مدافع آزادی بیان بوده است؛ آزادی بیان اعم از تشکیل کلاس و ارائه اندوخته‌های علمی صاحب نظران حوزوی، چه در قالب گفتار و چه در قالب نوشتار؛ کرسی‌های علمی و تخصصی با موضوعات بسیار خاص که در حوزه علمیه برگزار می‌شود، شاهد این مدعای بنده است که در آن صاحب نظران حوزوی نظرات تخصصی و صریح خود را بیان می‌کنند؛ تا آنجا که من می‌دانم تمامی حوزویان در ارائه نظرات خود آزادند و هر کس آنچه را اندوخته و از مطالب علمی برداشت کرده است، می‌تواند آزادانه ارائه کند؛ بنابراین تا آنجا که من می‌دانم، مسئله‌ای به عنوان ممنوع القلم در حوزه علمیه نداریم.