امید بازگشت ١١هزار لوح هخامنشی از آمریکا به ایران
ماجرا البته به انفجار سال ١٩٩٧ (١٣٧٦) در بیت‌المقدس مربوط نیست، چون امانت‌های ایران که تعدادشان بیشتر از ٣٠هزار قطعه بود، بیش از ٨٠سال پیش به شیکاگو برده شدند و در چند مرحله بازگردانده شدند اما این دو به طریقی به هم گره خوردند. در سه انفجار همزمان که حاصل حمله‌ای انتحاری بود، ۵نفر کشته و چندین تن زخمی شدند. بعد از این حادثه بازماندگان و اقوام ٥ تبعه آمریکایی علیه ایران در دادگاه‌های آمریکا اعلام شکایت کردند. آنها ١٣سال پیش وقتی متوجه وجود این گنجینه ایران در آمریکا شدند، مصادره و فروش آثار باستانی ایران را به‌عنوان غرامت خواستند. حالا بناست دیوان عالی آمریکا در جلسه سالانه خود که ماه اکتبر برگزار می‌شود، حکم نهایی را بدهد؛ حکمی «حساس و مهم» درباره سرنوشت تکه‌های تاریخ ایران که در انستیتو شرق‌شناسی دانشگاه و موزه تاریخ طبیعی شیکاگو نگهداری می‌شوند.
به رأی آخر امیدواریم
«خبر تازه چیزی جز این نیست که تاریخ برگزاری دادگاه معلوم شده است.» محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این را می‌گوید و توضیح می‌دهد که: «مدعیان موضوع را از دادگاه‌های مختلف پیگیری می‌کنند و هربار پس از رأی صادره اعتراض می‌کنند، اما این دادگاه نهایی است، حساس و مهم.»
دلیل او برای امیدواری این است: «باید به رأی دادگاه عالی امیدوار باشیم، چون در دو دادگاه دیگری که پیش از این برای بررسی همین پرونده برگزار شد، رأی صادره به نفع ایران بود.»
طالبیان به تلاش ایران از بُعد حقوقی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «ما از بعد حقوقی قوی بوده‌ایم و بعد از این هم از هیچ تلاشی فروگذار نخواهیم کرد. نماینده ما در دادگاه لاهه، معاونت حقوقی نهاد ریاست‌جمهوری، وزارت امورخارجه، همه به همراه وکیل حقوقی ایران در آمریکا پیگیر موضوع هستند، ما فقط در انتظار روز دادگاهیم.»
معاون میراث فرهنگی دادگاه پیش‌رو را اتفاق بزرگ و موقعیت حساسی می‌داند و می‌گوید: «بحث بر سر امانت‌های ایران بوده، بحث بر سر حقانیت ایران است. اموال تاریخی ایران که در دادگاه‌های پیشین ثابت شد، جنبه تجاری ندارند و قابل توقیف نیستند، باید به وطن برگردند.»
فقط لوح‌های گلی، نه چیز دیگر
به گفته معاون میراث فرهنگی از مجموعه لوح‌های گِلی سه‌بار محموله‌هایی در دوره‌های مختلف به کشور تحویل داده شده است: «اگر این دادگاه را ببریم، با همکاری نهاد‌های داخلی و بین‌المللی همه اشیا را یک‌جا به ایران بازمی‌گردانیم. قبل از این باز هم محموله‌های استردادی به ایران داشته‌ایم، اما بحث این دادگاه فقط به سنگ نبشته‌های هخامنشی مربوط است.»
بعضی رسانه‌های خارجی در خبرهای خود به «کوزه، زیورآلات و دو لوح خشتی ایران متعلق به دوره هخامنشی و عیلامیان» اشاره کرده‌اند. ازجمله «یورونیوز» که با تیتر «احتمال موافقت دیوان عالی آمریکا با حراج آثار باستانی ایران»، به اموال در اختیار دو موزه در ایالت شیکاگوی آمریکا اشاره کرده و نوشته است که با تصمیم دادگاه ممکن است قربانیان انفجار ١٩٩٧ با فروش اموال و آثار باستانی ایران بتوانند ۷۱میلیون و٥٠٠هزار دلار غرامت دریافت کنند.
اما طالبیان تأکید می‌کند که دادگاه قرار است فقط درباره گلنبشته‌های هخامنشی تصمیم بگیرد، چون موارد دیگر به شکایت مدعیان مربوط نیست و «بر سر هیچ مجموعه دیگری از ایران در آمریکا بحث حقوقی وجود ندارد.»
اموال تاریخی، مستثنا از توقیف
میرهادی قره‌سید رومیانی، معاون حقوقی، مجلس و امور استانها سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که معتقد است اموال تاریخی و فرهنگی از اجرای احکام توقیف اموال مستثنا هستند می‌گوید: «پرونده لوح‌های هخامنشی که از دیروز خبرساز شده، یکی از اولویت‌های سازمان میراث‌فرهنگی است و سازمان همراه معاونت حقوقی نهاد ریاست‌جمهوری برای بازگرداندن اشیای تاریخی ایران از ایالات متحده آمریکا با جدیت تلاش می‌کند. امیدواریم با برنامه‌ریزی دقیق، شاهد بازگشت این اشیا به ایران باشیم.»
او اینها را می‌گوید و از جزییات دو پرونده حقوقی ایران در ایالات متحده حرف می‌زند؛ دو پرونده‌ای که یکی از آنها در دولت یازدهم نتیجه داد و سرانجامش بازگشت اشیای چغامیش در بهمن ٩٥ بود: «پرونده پرداخت خسارت‌های دادرسی و حق‌الوکاله اشیای چغامیش هم از طرف ایران تنظیم شده و به دادگاه لاهه رفته است.»
اما پرونده لوح‌های هخامنشی ماجرای دیگری است که رومیانی درباره‌اش می‌گوید: «این موضوع مربوط به اموالی است که حدود ٦٠سال پیش برای بررسی و مطالعه به‌صورت امانی به موسسه شرق‌شناسی فرستاده شد. این پرونده با اعلام شکایت مدعیان به جریان افتاد و آنها که مدعی دخالت ایران در انفجار بودند، پیگیر توقیف اموال تاریخی ایران در آمریکا شدند.»
معاون حقوقی، مجلس و امور استانها هم به دادگاه نهایی امیدوار است، او به قوانین داخلی آمریکا اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «در دادگاه بدوی رأی بر این اساس گرفته شد که براساس قوانین داخلی آمریکا، اموال فرهنگی و تاریخی یک کشور از سایر اموال مستثناست و شامل اجرای حکم توقیف نمی‌شود. با این‌که شاکیان پرونده به حکم اعتراض کردند اما دادگاه بعدی هم این حکم را پذیرفت و در دو مرحله، حکم دادگاه به‌نفع جمهوری اسلامی ایران صادر شد. درواقع اموال فرهنگی و تاریخی مصونیت قضائی و اجرایی از لحاظ اجرای احکام دارند.» به گفته رومیانی اگر چه مدعیان دوباره به رأی صادره معترض شدند اما همه تصمیمات پیشین بر اساس این اصل بوده که اموال تاریخی و فرهنگی از اجرای حکم توقیف اموال مستثناست.
در دادگاه‌های پیشین آمریکا با پرداخت خسارت از وجه حاصل از فروش آثار باستانی ایران مخالفت شده، چرا که ایران هرگز از این آثار برای اهداف مالی و مقاصد تجاری استفاده نکرده و بنابراین نمی‌توان خسارت قربانیان را با حراج این آثار تأمین کرد.
شرح سفر لوح‌های هخامنشی
لوح‌ها و کتیبه‌های ایرانی که به خطوط باستانی نوشته شده، قدمتی بیش از ٢هزار سال دارند. آنها را در سال ۱۳۱۴ کمی پس از کشف‌شان در تخت جمشید، براساس مصوبه دولت با کشتی به موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو فرستادند و دو سال طول کشید تا به آن‌جا برسند. آن زمان قرار بود سه سال روی لوح‌ها مطالعه شود، فهرست‌بندی و ترجمه‌شان کنند و بعد به ایران بازگردانند. اما این اتفاق نیفتاد تا دهه‌های ٢٠ و ٣٠ که دو مجموعه به ایران بازگشت و دهه ٨٠ که آخرین گروه از لوح‌ها را به کشور آوردند.
محمدرضا کارگر، مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی از استردادهای این مجموعه می‌گوید: «در طول سال‌های ١٣٢٧ و ١٣٣١ دو محموله به ایران رسید؛ یکی ٣٦هزار قطعه کتیبه شکسته بود و محموله دیگر ١٧٠ کتیبه سالم. در سال ٨٣ هم ٣٠٠ کتیبه سالم دیگر که متن آنها هم خوانده شده بود، به کشور رسید. در حال حاضر حدود ١١هزار کتیبه در شیکاگو است که ٨هزار تای آن کاملا سالم است.» او در حالی بارها تأکید می‌کند تعداد کتیبه‌ها ٨ هزارتاست که معاون میراث فرهنگی رقم ٣٠هزار کتیبه را در اظهارات خود اعلام کرده است.
او خوش بین است و می گوید، چون تا به امروز سابقه نداشته دادگاه های آمریکایی به مصادره اموال تاریخی ایران برای پرداخت غرامت رأی دهند، پس این اتفاق در مهمترین دادگاه هم نخواهد افتاد:«این آثار سال ١٣١٤ از ایران خارج شدند و ربطی به انفجاری که ٥٠ سال بعد اتفاق افتاد نداشتند اما دادگاه غرامتی برای قربانیان تعیین کرد و به آنها گفت مالی از ایران پیدا کنند. آن هم درست زمانی که قرار بود تمامی کتیبه ها با هم برگردد.»
کارگر ادامه می دهد:«سال ٨٣ بود . «گیل اشتاین» محموله ای از لوح ها را با خود آورد و صورت جلسه ای در موزه ملی امضا کردیم که بر اساس آن قرار شد ظرف ٢ سال همه قطعات و اموال برگردد. آنها هم موافقت کردند. این اتفاق سر و صدای زیادی به پا کرد و در روزنامه ها نوشتند. مدعیان و قربانیان آن انفجار هم که دنبال غرامت بودند، دست گذاشتند روی لوح ها و شکایتشان را به دادگاه بردند. دادگاه هم تا تعیین تکلیف شکایت آنها اجازه استرداد نداد.»
مدیر کل موزه ها و اموال منقول تاریخی معتقد است تصمیم به حراج آثار تاریخی ایران برای غرامت، نه با عرف جهانی جور در می آید و نه با منطق و قوانین حاکم:«اینها آثار تاریخی ایران هستند، کالای مالی و تجاری به حساب نمی آیند. چیزی نیستند که قیمت‌گذاری شوند، بلکه متعلق به تمدن، تاریخ و مردمی هستند که در ایران زندگی می کنند و تا هزاران سال دیگر هم برای ایران خواهند بود.»
انتهای پیام/