فشار ایران و تاجرمسلک بودن ترامپ؛ بوئینگ و ایرباس جدید کی به آسمان ایران می‌رسند؟

سهیلا گلی‌زاده، خبرنگار گروه اقتصادی- وزیر راه و شهرسازی همزمان با برگزاری نمایشگاه هوایی لوبورژه پاریس یکم تیرماه به فرانسه رفت تا در سفر سه روزه خود علاوه بر دیدار با وزرای حمل ونقل و اقتصاد فرانسه با مدیران بخش‌های خصوصی این کشور بحث و گفت‌وگو داشته باشد.

آخوندی در این سفر با مدیرعامل گروه ATR، مدیرعامل گروه ایرباس، مدیرعامل بوئینگ و مدیرعامل شرکت MTU دیدار کرد و در نهایت هفته گذشته یادداشت تفاهم همکاری برای خرید 45 فروند هواپیمای ایرباس از سوی ایران‌ ایرتور، 28 فروند ایرباس از سوی شرکت هواپیمایی زاگرس و 10 فروند هواپیمای بوئینگ از سوی قشم‌ایر به امضا رسید.

تفاهم همکاری ایرباس با زاگرس شامل قرارداد خرید 28 هواپیمای جدید از جمله 20 هواپیمای جت A320 و 8 هواپیمای A330 است. همچنین ایران‌ ایرتور نیز تفاهم‌نامه خرید 45 فروند ایرباس از خانواده 320 NEO شامل ایرباس 318،319،320،321 را به ارزش کلی 4.5 میلیارد یورو امضا کرده است.

تفاهم همکاری قشم‌ایر هم شامل خرید ۱۰ فروند هواپیما از سری ۷۳۷ MAX از طریق فاینانس بوده که قرار است تا قرارداد نهایی اواسط مرداد امسال امضا شود. همچنین گفته می‌شود که شرکت هواپیمایی قشم برنامه دارد 5 فروند هواپیمای بوئینگ ۸۰۰-۷۳۷ را نیز با عمر کوتاه و جوان خریداری کند.

اما بوئینگ دومین برنامه فروش هواپیماهای خود به یک ایرلاین ایرانی از دهه 1970 به بعد را با شرکت آسمان در دست دارد و به همین منظور اخیرا از اوفک (اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا) برای تکمیل قرارداد هواپیمایی آسمان درخواست مجوز کرده است.

شرکت هواپیمایی آسمان 20 خردادماه در تهران یک قرارداد 3 میلیارد دلاری برای خرید 30 فروند هواپیمای 737 سری مکس با بوئینگ امضا کرده است که قرار است در مرحله نخست 30 فروند از هواپیماها را تحویل گرفته و پس از تحویل آنها خرید 30 فروند دیگر در دستور کار قرار دهد.

امضای قرارداد بوئینگ با آسمان پس از امضای یک یادداشت تفاهم همکاری در 28 اسفندماه سال گذشته میان دو شرکت صورت گرفته و تحویل نخستین هواپیما در سال 2022 آغاز می‌شود که ظرف 2 سال بوئینگ باید 30 فروند را تحویل دهد.

امضای تفاهم‌نامه‌های خرید هواپیما از مهم‌ترین دستاوردهای سفر وزیر راه و شهرسازی به فرانسه است. این نخستین سفر یکی از وزرای ایران به این کشور پس از انتخاب دوباره روحانی و امانوئل مکرون به عنوان روسای جمهوری ایران و فرانسه است. البته آخوندی در سال 94 هم به همراه ریاست جمهوری به پاریس سفر کرده بود که این سفر پیش از انتخاب مجدد روحانی و مکرون است.

اما امروز هم وزیر راه و شهرسازی به تولوز سفر کرده و از خط تولید ایرباس در تولوز بازدید خواهد کرد. دستاوردهای سفر آخوندی به فرانسه و خرید 83 فروند هواپیما از سوی بسیاری از کارشناسان بین‌الملل و کارشناسان صنعت هوایی به نوعی تحت فشار گذاشتن ترامپ عنوان می‌شود.

نیویورک تایمز در گزارشی در واکنش به خرید دوباره ایران از ایرباس و بوئینگ عنوان کرده که تکمیل این قراردادها می‌تواند ایران را به مشتری مهم صنعت هوافضا که در سلطه شرکت‌های بوئینگ آمریکا و ایرباس اروپا است، بدل کند.

اما نخستین قرادادهای خرید هواپیما از سوی ایران‌ایر به عنوان شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران با بوئینگ و ایرباس پس از توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 در 14 ژوئیه 2015 مصادف با 23 تیرماه سال 94 امضا شد که طی آن ایران توانست تفاهم‌نامه خرید 114 فروند هواپیمای ایرباس و 100 فروند هواپیمای بوئینگ را به امضا برساند. در نهایت نیز قرارداد نهایی خرید80 فروند هواپیمای بوئینگ به ارزش 16 میلیارد و 600 میلیون دلار در 21 آذرماه سال گذشته و قرارداد خرید 100 فروند هواپیمای ایرباس به ارزش 20 میلیارد دلار در دی ماه نهایی شد.

از آنجایی که برخی از از قطعات و فناوری بکار رفته در تولید هواپیماها، ساخت آمریکا بوده و به همین جهت مشمول مقررات کنترل صادرات است بنابراین ایرباس و بوئینگ باید برای نهایی کردن قرادادهای خود از اوفک مجوز دریافت کنند.

فروش هواپیما به ایران در حالی از سوی این دو شرکت هواپیما سازی صورت گرفته که ترامپ یکی از مخالفان برای توافق هسته‌ای ایران به شمار می‌رود. البته رئیس‌جمهوری آمریکا تاکنون تغییری را در سیاست‌های مجوز صادرات اعمال نکرده است.

نیویورک تایمز در این باره نوشته "قراردادهای فروش هواپیما، چالشی برای ترامپ هستند زیرا می‌توانند از هزاران شغل تولیدی در آمریکا که یکی از شعارهای اصلی مبارزات انتخاباتی وی بوده اند، حمایت کنند. از سوی دیگر، مخالفان ایران در آمریکا از ترامپ می‌خواهند مانع اجرای این قراردادها شود."

در ادامه این گزارش آمده است: ریچارد ابولافیا، نایب رییس شرکت مشاوره هواپیمایی Teal Group در این باره اظهار کرد تمایل ایرباس و بوئینگ برای معامله با ایران، منعکس کننده این باور است که ترامپ باید بین مشاغل و ملاحظات سیاست خارجی انتخاب کند و وی نتوانسته است توافق‌های تجاری بین المللی را باطل کند.

اما مقصود اسعدی سامانی دبیر انجمن صنفی شرکت‌های هواپیمایی هم در این باره به خبرنگار آنا می‌گوید: شرکت‌هایی که تفاهم‌نامه‌های فروش هواپیما به ایران را امضا کرده‌اند موظف به دریافت مجوز اوفک هستند و به نظر می‌رسد تائیدیه اولیه را برای امضای این تفاهم‌نامه‌ها دریافت کرده باشند.

وی ادامه می‌دهد: شرکت‌های هواپیمایی پس از برجام مذاکرات متعددی را با شرکت‌های سازنده هواپیما از جمله بوئینگ و ایرباس برای خرید هواپیما شروع کردند و در نهایت نیز قرادادهایی برای خرید هواپیما از ایرباس، بوئینگ و ATR ایتالیا از سوی ایرباس به امضا رسید.

اسعدی سامانی تاکید کرد: شرکت‌های خصوصی هم تلاش گسترده‌ای را برای خرید هواپیما از این کمپانی‌ها آغاز کردند و در نهایت در هفته گذشته تفاهم‌نامه خرید 45 فروند هواپیمای ایرباس با ایران‌ ایرتور، 20 فروند ایرباس با زاگرس و 10 فروند بوئینگ با قشم‌ایر به امضا رسید.

وی با تاکید بر لزوم دریافت مجوز از اوفک برای قطعی کردن این تفاهم‌نامه‌های همکاری از سوی بوئینگ و ایرباس بیان کرد: به نظر می‌رسد با توجه به منافع اقتصادی حاصل از این همکاری، برد-برد بودن قرارداد خرید هواپیما ومهم‌تر از همه روحیه تاجر مابانه ترامپ به واسطه پیشینه فعالیت‌های اقتصادی، رئیس‌جمهوری آمریکا مخالفتی با این تعامل کمپانی‌های هواپیماسازی با ایران نداشته باشد. کما اینکه اگر ترامپ تمایلی به بحث فروش هواپیما به ایران نداشت شاید ایرباس و بوئینگ هم علاقه‌مند نبودند تا تفاهم‌نامه‌ای را با ایران امضا کنند.

به نظر می‌رسد ترامپ در میان مواضع خود پیرامون ملاحظات و سیاست‌های خارجی در پیش گرفته شده با ایران و از طرفی سیاست‌هایش برای حفظ اشتغال آمریکا که از مهم‌ترین برنامه‌هایش پیش از انتخابات محسوب می‌شد، دچار چالش شده است.

ترامپ تاکید کرده بود که مشاغل موجود آمریکا به ویژه در بخش تولید را حفظ خواهد کرد و این در شرایطی است که جاستین دوبون، سخنگوی ایرباس اظهار کرده که موتورهای A۳۲۰ حداقل تا حدی در آمریکا ساخته خواهند شد.