وزوان، شهر چندهزار ساله/ از قنات دوره ساسانی تا قبرهایی از دوره پیش از اسلام+تصاویر

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، شهر وزوان که ترکیبی از «وز» به معنای محل تقسیم و «وان» به معنای آب است و وزیدن باد نیز معنا شده، یکی از شهرهای قدیمی است که سبقه و تاریخچه‌اش با توجه به میراث فرهنگی باقی مانده، به پیش از ورود اسلام به ایران بازمی‌گردد.

شهر وزوان از دیدگاه تاریخی یکی از شهرهای قدیمی استان اصفهان است که متأسفانه بسیاری از جلوه‌ها و نمادهای باستانی از جمله ابنیه‌ قدیمی خود را در طول سال‌های متمادی از دست داده است.

آسیابها، قلعه‌های تاریخی چون دهنو، اعظمی‌ها و قلعه بزرگ وزوان، قنات حاجی‌آباد و قنات بزرگ، قلعه حَنبل، کاروانسرای عباسی رباط آغا کمال وَزوان که جزو 999 کاروانسرای شاه عباسی است و در مسیر جادۀ ابریشم و 18 کیلومتری جادۀ اصلی قرار دارد، از جاذبه‌های تاریخی این شهر هستند که نشان می‌دهد پس از پیدایش اسلام و از رونق افتادن آتشکده‌ها، مردم ساکن قلعه مستقر در تپه‌های شمال شهر فعلی (هسته اولیه شهر وَزوان) آنجا را رها کرده و در غرب قلعه باستانی، شهر نوین وَزوان را پایه‌گذاری کرده‌اند.

آنچه در میان سابقه تاریخی بخش‌های مختلف این شهر باعث تاسف است، وضعیت قنات شهر ورزان است که بارها مورد تعرض قرار گرفته و بعضا با حفر چاه‌های عمیق در مسیر کانال این قنات، به حریم آن تجاوز شده است.

این قنات به لحاظ طول کانال و تعدد چاه‌ها که برای رسیدن وزوان طی می‌کند، از خارق‌العاده‌ترین قنات‌های کشور محسوب می‌شود به طوری که مسئولان میراث فرهنگی نیز سال گذشته آن را در یونسکو به ثبت جهانی رساندند. طبیعی است که حفر کردن چاه در کنار قنات وزوان باعث کم‌آبی آن شده و با توجه به اهمیت کشاورزی در این منطقه، بومیان وزوان را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرده است.

یکی دیگر از وجوه تاریخی و ارزشمند قنات وزوان، آب‌بندی است که مردم از دیرباز با بستند آن، زمستان‌ها آب را در کانال‌ها ذخیره می‌کردند تا از آب بیشتری در فصل بهار و تابستان برای کشاورزی برخوردار شوند.

جوادصفی نژاد پدر علم قنات ایران در خصوص کاریز بزرگ، تاریخی و جهانی وزوان نیز می‌گوید: «اولین و کامل‌ترین سدّ زیرزمینی دنیا در قنات وزوان است چراکه باوجود قنات‌های زیادی که در ایران وجود دارد هیچ‌یک از قنات‌ها چنین عمقی ندارند. باستان‌شناسان عمر این قنات را به دوره ساسانیان تخمین زده‌اند. »

از دیگر تهدید‌هایی که در حفظ میراث فرهنگی در این منطقه به چشم می‌خورد، تعرض به قبرهای قدیمی است که علامت خانوادگی دارند. این قبرها متعلق به زمان قبل از اسلام است که قدمت این منطقه را اثبات می‌کند.

با وجود اهمیت و لزوم حفظ اسناد برجای مانده از گذشته، متأسفانه امروزه در این منطقه قدیمی همچنان تخلفاتی صورت می‌گیرد که از جمله آن‌ها می‌توان به دزدیدن سنگ‌ قبرهای قدیمی و یا بازکردن قبرها و خارج کردن متعلقات آن که از دیرباز در زیرزمین مدفون بوده است.

از دیگر مسائل و مشکلات این منطقه تاریخی از کشور، از بین‌رفتن کاروانسراهای شاه‌عباسی است که در سده‌های پیشین، برای عبور و مرور مسافران و تجار را آسان می‌کرد و به آن‌ها پناه می‌داده است. البته وضعیت کاروانسرای سُه که در داخل شهر قرار دارد، به دلیل کمک‌های مالی مردم و نظارت کارشناسان میراث فرهنگی بسیار بهتر از دهنوه است، اما با این حال دیگر کاروانسراهای این منطقه، مانند کاروانسرای رباط آغاکمال در معرض نابودی قرار دارند.

شهر وزوان موزه‌ای برای محل نگهداری آثار و اشیای قدیمی دارد که توانسته معرفی خوبی از این شهر و سبک قدیم مردمان این خطه به بازدیدکنندگانش ارائه کند.

از دیگر ویژگی‌های این شهر، معماری ویژه، کاشت زرشک و زعفران، صنایع دستی و همچنین وجود آبگیرهای پرآبی است که در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گزارش از: ناهید منصوری