درباره حرکت خطرناک نظام بانکی

در این میان به حساب‌های جاری و قرض‌الحسنه سودی تعلق نمی‌گیرد، در حالی که به حساب‌های مدت‌دار به دلیل ماندگاری بیشتر پول در بانک سود تعلق می‌گیرد. از این جهت هرکدام از بانک‌ها سعی دارند با ارائه خدمات به‌روز و عرضه حساب‌های متنوع و پرداخت جایزه و سود به حساب‌های مشتریان، سپرده‌گذاران بیشتری را جذب کنند.

اخیرا شورای پول و اعتبار نرخ جدید سودهای بانکی برای سال جدید را اعلام کرد که بر اساس یکی از بندهای بخشنامه ابلاغی، تعیین نرخ سپرده‌های کمتر از یک‌سال برای ایجاد فضای رقابتی به بانک‌ها محول شد. یعنی بر اساس این بخشنامه، بانک‌ها می‌توانند تا 19.75 درصد به سپرده‌های کمتر از یک سال سود پرداخت کنند و در این بین تخلفی نیز شکل نگرفته است.

بانک‌ها در روزهای اخیر نرخ‌های جدید سپرده‌های کوتاه مدت خود را اعلام کردند و بررسی این نرخ‌ها نشان می‌دهد آنها کم‌کم در حال فاصله گرفتن از سپرده‌های بلندمدت و حرکت به سمت جذب سرمایه‌ها در سپرده‌های کوتاه‌مدت هستند؛ حرکتی که برای نظام بانکی کشور خطرناک است.

به نظر می‌رسد با نرخ‌های 19 و 18 درصدی که برای سپرده‌های 6 و 9 ماهه از سوی برخی بانک‌ها اعلام شده، تا چندی دیگر و در پی کاهش احتمالی مجدد نرخ سود، سپرده‌های بانکی کاملا به روزشمار و کوتاه‌مدت تبدیل خواهد شد و این اتفاق برای نظام بانکی خطرناک است، زیرا ریسک خروج سرمایه از بانک را بسیار افزایش می‌دهد.

در واقع با کوتاه‌مدت شدن سپرده‌های بانکی احتمال التهاب در دیگر بازارهای موازی نیز افزایش می‌یابد، زیرا با این نرخ‌ها سپرد‌ه‌گذار در صورت وجود جاذبه در دیگر بازارهای موازی، دارایی‌های خود را از بانک خارج کرده و به سمت دیگر بازارها می‌برد. همچنین با رکود بازار، سپرده‌گذار سرمایه خود را به بانک می‌آورد و همین رفت‌وآمد سرمایه، باعث اختلال در سیستم بانکی و کاهش توانایی بانک‌ها در سرمایه‌گذاری و ارائه تسهیلات می‌شود.

به نظر می‌رسد در شرایط فعلی و با کاهش 2 درصدی نرخ سود سپرده‌های بلندمدت که البته چندان محسوس نبوده است، بانک‌ها هر عملی را برای حفظ سرمایه سپرده‌گذاران خود انجام می‌دهند تا از طریق مابه‌التفاوت سود تسهیلات پرداختی، هزینه‌های خود را تامین کنند. در این میان طبیعی است هر بانکی که نرخ سود بالاتری را به مشتریان پرداخت کند با استقبال بیشتری مواجه می‌شود؛ از این رو بانک‌ها رقابت شدیدی را در پرداخت سودهای بالا به سپرده‌های کوتاه‌مدت در پیش گرفته‌اند که به نظر سرانجام خوبی نخواهد داشت.

البته بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی باید سیاست مشخصی را برای تعیین نرخ سود در نظر بگیرند تا هم سرمایه‌داران و هم بانک‌ها بتوانند بر اساس این سیاست تصمیم‌های بلندمدت خود را اتخاذ کنند و بدین ترتیب نظام اقتصادی کشور نیز به سمت سرمایه‌گذاری بلندمدت حرکت کند.

به اعتقاد من تعیین نرخ تنها بر اساس نرخ تورم کار اشتباهی است، زیرا نرخ تورم تنها یکی از پارامترهای موثر در نظام اقتصادی کشور است و به دلیل نوسان نرخ تورم در شرایط فعلی، نباید نرخ سود بانکی را با سرعت نرخ تورم تغییر داد.

حتی اگر روند نرخ سود کاهشی باشد، باید این کار بر اساس یک نظام مشخص و زمان‌دار انجام شود تا بدین شکل نظام بانکی و سپرده‌گذاران بتوانند تصمیم اقتصادی مناسبی اتخاذ کنند.

*مدیرعامل سابق بانک قرض الحسنه مهر ایران