اشتغال حداکثر ٢٤ هزار نفر به ازای هر یک میلیون تن محصول پتروشیمی

به گزارش گروه اقتصادی آنا از شانا، صنایع را به صورت کلی می توان به ٢ دسته کاربر یا پرزحمت (labour-intensive) و سرمایه بر (capital-intensive) تقسیم کرد. صنایع پتروشیمی در تقسیم بندی نخست قرار نمی گیرد، بنابراین هدف گذاری افزایش اشتغال با اتکا به این صنعت کمتر مطرح می‌شود.

ایجاد هر شغل در صنعت پتروشیمی به سرمایه گذاری بالایی نیاز دارد (به‌طور میانگین ٢ میلیون دلار برای ایجاد هر شغل) که فارغ از وجود بازار برای تولید و مصرف آن، تأمین سرمایه مورد نیاز این صنعت از الزامات مهم است.

صنعت پتروشیمی به عنوان بخش پایین دستی صنایع نفت و گاز، خود به سه بخش بالادستی، میان دستی و پایین دستی تقسیم می شود. در بخش بالادستی و میان‌دستی پتروشیمی که به طور معمول و در عرف بین‌المللی به عنوان صنعت پتروشیمی شناسایی می شود، محصولات پایه و میانی همچون اتیلن، پلی اتیلن، پروپیلن و پلی پروپیلن، متانول و اوره و آمونیاک تولید می شود. در بخش پایین دستی صنعت پتروشیمی که به صنایع شیمیایی معروف است و در واقع مجموعه ای از صنایع مانند رنگ و رزین، پلاستیک، لاستیک، چرم و ... است، محصولاتی برای مصرف کننده نهایی تولید می‌شود.

اشتغال در واحدهای بالادستی صنعت پتروشیمی

تعداد کل شاغلان کنونی در واحدهای پتروشیمی کشور با تولید ٥٠ میلیون تن در سال، حدود ٥٥ هزار نفر است یعنی تقریبا به ازای هر یک میلیون تن، ١١٠٠ نفر به طور مستقیم مشغول به فعالیت هستند. چنانچه تعداد افراد شاغل به صورت غیرمستقیم را نیز در خوشبینانه ترین حالت ممکن، ٢ برابر این میزان در نظر بگیریم (٢ هزار و ٢٠٠ نفر به ازای هر یک میلیون تن) در مجموع برای تولید ٥٠ میلیون تن محصولات پتروشیمی ١٦٥ هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم مشغول به کار هستند. این در حالی است که این متوسط اشتغال برای واحدهایی با فناوری جدید که در سال‌های اخیر به مدار تولید آمده و می آیند، در حدود نصف این مقدار است.

چنانچه فرض شود ادعای کاندیدای ریاست جمهوری مبنی بر اشتغال ٢٠٠ هزار نفر به ازای تولید یک میلیون تن محصول پلیمری صحیح است، پس در حال حاضر و با تولید ٥٠ میلیون تن محصولات پتروشیمی باید ٣٠ میلیون نفر در این صنعت اشتغال داشته باشند در حالی که این تعداد کمتر از ٦٠ هزار نفر است. ضمن این که در دوران دولت یازدهم و در کمتر از ٤ سال، حدود ١٠ میلیون تن به تولید صنعت پتروشیمی کشور افزوده شده است. اگر ادعای کاندیدای ریاست جمهوری صحیح باشد، پس هم اکنون باید چهار و نیم میلیون شغل فقط در صنعت پتروشیمی ایجاد شده باشد! که همه ما می دانیم اینگونه نیست.

اشتغال در واحدهای پایین دستی صنعت پتروشیمی

میزان اشتغال در صنایع شیمیایی مختلف، متفاوت است که به استناد آمارهای مختلف با توجه به اشتغالزا بودن صنعت ١٣ تا ١٦ هزار نفر به ازای هر یک میلیون تن محصول متغیر است.

همان طور که اشاره شد هر یک میلیون تن تولید در صنعت پتروشیمی می تواند ٥٠٠ تا ١١٠٠ نفر اشتغال ایجاد کند که با اضافه کردن آمار صنایع شیمیایی به این آمار، زنجیره کامل صنایع پتروشیمی و شیمیایی به ازای هر یک میلیون تن تولید، ١٣ میلیون و ٥٠٠ تا ١٧ میلیون نفر است که حتی اگر در یک برآورد دست بالا، فرض کنیم به میزان نیمی از این آمار، نیروهای غیررسمی دیگری هم در این صنعت و در کنار این نیروها وجود داشته باشند، باز هم آمار ما بین ٢٠ تا ٢٤ هزار نفر به ازای هر یک میلیون تن تولید نیرو مشغول به کار هستند که با ٢٠٠ هزار نفر مورد ادعای کاندیدای ریاست جمهوری فاصله ١٠ برابری دارد.

البته این میزان اشتغال نیز با توجه به افزایش سطح فناوری و بهره‌وری صنعت در سال های آینده، کاهش معناداری را تجربه خواهد کرد. جالب توجه است که کل شاغلان در بخش صنعت کشور، ٣,٧ میلیون نفر است که براساس ادعای مطرح شده، قرار است صنعت پتروشیمی از ٦٠ هزار نفر کنونی در سال آینده معادل کل صنایع کنونی کشور شاغل داشته باشد.

در ضمن، این فرض که می توان به هر میزان که مورد علاقه است سرمایه گذاری جذب کرد و در ادامه برای هر میزان محصول تولیدی که عرضه می شود بازار وجود داشته باشد، اساسا با واقعیت سازگار نیست. هر محصول و هر کالایی یک ظرفیت مصرف و تقاضای مشخصی دارد و نمی توان با ظرفیت بی نهایت، مشغول به تولید محصول مشخصی با فرض این که اشتغال‌زایی بالایی به همراه دارد، شد.

لازم به یادآوری است، کل افراد شاغل در صنایع شیمیایی اتحادیه اروپا که بیش از ٣٢٠ میلیون تن در سال تولیدات شیمیایی دارد، ١,٢ میلیون نفر است یعنی به ازای هر یک میلیون تن حدود ٣ هزار و ٧٠٠ نفر شاغل. همچنین کل تعداد شاغلین مستقیم صنایع شیمیایی آمریکا که ارزش تولیدات مواد شیمیایی آن حدود ٩٨٠ میلیارد دلار در سال است برابر ٨١٠ هزار نفر است.

بنابراین تصور این که تنها به ازای یک میلیون تن محصول پلیمری، ٢٠٠ هزار شغل ایجاد شود نشان از نبود دید واقع بینانه و طرح ادعاهای ناصحیح و بدون پشتوانه کارشناسی از سوی کاندیدای محترم دارد.