بازگشت چراغ خاموش روغن پالم؟

سهیلا گلی‌زاده، خبرنگار گروه اقتصادی: نخستین جنجال‌های رسانه‌ای مربوط به روغن پالم در سال 93 و همراه با اظهارات وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو اتفاق افتاد؛ زمانی که سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی وزیر بهداشت از نامرغوب بودن روغن‌های پالم وارداتی به کشور و لزوم کاهش مصرف آن در لبنیات سخن گفت که بنابر اظهارات وی روغن پالم بدترین نوع چربی صنعتی است و از این رو مجوز استفاده از این روغن در هیچ یک از واحدهای لبنی صادر نمی‌شود. همچنین رسول دیناروند رئیس سازمان غذا و دارو نیز از اعمال جرایم برای واحدهای لبنی مصرف کننده پالم خبر داد.

البته اندکی پس از آن هاشمی اعلام کرد که اظهارات وی به صورت نادرست نقل شده و هیچ انسان عاقلی این جمله که "به طور کلی روغن پالم مضر است" را نخواهد گفت.

هرچند وی در همان زمان هم اعلام کرد که روغن پالم انواع مختلفی دارد و بعضی از انواع آن، روغن خوب و در عین حال بسیار گران و برخی نامرغوب و مضر هستند که بیشترین روغن وارداتی به کشور از نوع روغن پالم اما نامرغوب آن بوده است.

به گفته هاشمی، واردات روغن پالم در سال‌های 91 و 92 بیش از 750 هزار تن بوده که با برنامه ریزی‌های انجام شده کاهشی حدود 40 درصدی در سال 93 را تجربه کرد و در نهایت در سال 93 این واردات به حدود 420 هزار تُن رسید. از سوی دیگر هاشمی با اشاره به اینکه پیگیری‌های وزارت بهداشت موجب حذف پالم از لبنیات کشور شد، عنوان کرد: در 6 ماهه ابتدای سال 95 نیز این روند کاهشی ادامه داشته و واردات این روغن در این مدت به 180 هزار تن کاهش یافت.

اگرچه برخی مقامات بر کاهش میزان واردات روغن پالم تاکید می‌کنند اما آمارهای گمرک از ادامه روند واردات این فرآورده به کشور حکایت دارد. این در حالی است که دولت مالزی هم به تازگی اعلام کرده که به دنبال راه‌اندازی دفتر منطقه‌ای پالم در ایران است و علاوه بر افزایش 60 درصدی صادرات خود به ایران، قصد دارد تا به میزان 40 درصد هم پالم بیش‌تری به ایران بفروشد و در واقع ایران بازار بالقوه‌ای برای خرید پالم محسوب می‌شود.

آن‌طور که مقامات این کشور اعلام کرده‌اند مذاکراتی هم برای افزایش واردات پالم به ایران صورت گرفته و اندونزیایی‌ها حتی به دنبال کاهش تعرفه واردات روغن پالم به ایران هم هستند.

از سوی دیگر خبرهایی مبنی بر واردات پالم از اندونزی در ازای خرید نفت ایران به گوش می‌رسد که هنوز اظهارنظر مقامات رسمی را به همراه نداشته اما در صورت تایید صحت این اخبار، داستان غم‌انگیز واردات برنج هندی به کشور در ازای پول نفت تکرار خواهد شد؛ موضوعی که یقینا بیش‌تر جنبه‌های اقتصادی را به جای بحث سلامت مردم مد نظر دارد و از این رو نمی‌تواند چندان به مذاق افکار عمومی خوش ‌آید.

در آن سوی ماجرا اما دبیر انجمن لبنی کشور درباره مصرف روغن پالم در صنایع لبنی اعلام می‌کند که از ابتدا هم اظهارنظرها در این باره به اشتباه صورت گرفته و جنجال‌های خبری پیرامون شیر و ماست پالم‌دار صحت ندارد.

رضا باکری با بیان اینکه وزارت بهداشت برای مصرف روغن پالم در برخی صنایع مجوز صادر کرده و جز در موارد اعلامی روغن پالمی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، به خبرنگار آنا گفت: پالم مورد استفاده هم درواقع ترکیبی از انواع روغن‌ها از جمله سویا، ذرت، آفتابگردان به میزان 75 درصد و روغن پالم به میزان 25 درصد بوده است.

وی با بیان اینکه روغن پالم در واقع روغن استحصالی از درخت نخل خرما است، عنوان کرد: هیچ زمانی در شیر پاستوریزه و استرلیزه از چربی گیاهی استفاده نشده و ماست‌های تولیدی کارخانجات نیز از همین رویه تبعیت می‌کند.

باکری با تاکید بر اینکه تنها در برخی پنیرها که مجوز مصرف پالم را از سوی وزارت بهداشت دارند،این امر مشاهده می‌شود، ادامه داد: در فرآورده خامه صبحانه نیز روغن پالم نداریم و پالم در خامه شیرینی‌ و در قنادی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دبیر انجمن لبنی کشور اعلام کرد: در تمام شیرینی‌ها و شکلات‌ها روغن پالم داریم و چرا حساسیتی نسبت به آنها و سایر روغن‌های مصرفی در جامعه وجود ندارد.

وی گفت: متاسفانه گزارشی از آزمایشگاه مبنی بر وجود روغن پالم به وزیر بهداشت رسید که ایشان نیز نسبت به صدور مجوز مصرف این روغن در گذشته و در برخی فرآورده‌ها اطلاعی نداشتند که بعدا شفاف‌سازی صورت گرفت.

باکری با بیان اینکه روغن پالم سم نیست و تنها باید از مصرف انواع نامرغوب آن اجتناب شود، اظهار کرد: میزان مصرف روغن در دنیا بالغ بر 150 میلیون تن است که از این میزان 50 میلیون تن را روغن پالم پوشش می‌دهد و اگر پالم حذف شود، تمام کشورها با کمبود روغن مواجه خواهند شد.

وابستگی 90 درصدی بازار روغن به واردات

همچنین دبیر انجمن صنایع روغن‌کشی نیز در این باره اظهار می‌کند که بر اساس آمارها میزان نیاز کشور به روغن خام معادل یک میلیون و 300 هزار تن است که بخشی به صورت مستقیم وارد و بخشی دیگر با واردات مواد اولیه تولید، تامین می‌شوند.

محمد سبقتی در گفت‌وگو با خبرنگار آنا اعلام می‌کند که میزان تولید انواع دانه‌های روغنی برای سال 96 نیز معادل 400 هزار تن پیش‌بینی شده که بر این اساس میزان وابستگی کشور به خارج در بخش روغن بیش از 90 درصد است.

وی اظهار کرد: در سال جاری حدود 2 میلیون تن انواع دانه‌های روغنی به کشور وارد شده که از این میزان حدود 20 درصد به صورت روغن خام و باقی به صورت کنجاله مورد استفاده دام بوده است.

سبقتی تاکید کرد: واردات بخشی از دانه‌های روغنی به کشور به صورت کنجاله و مواد اولیه تولید روغن، ضریب خوداتکایی در این بخش را افزایش می‌دهد چرا که از یک سو ظرفیت تولید کارخانه‌ها را افزایش داده و از سوی دیگر موجب ایجاد اشتغال‌زایی در کشور می‌شود.

وی ادامه داد: همچنین بر اساس اعلام ستاد تنظیم بازار میزان مصرف روغن خوراکی کشور 413 هزار تن است که متناسب با نیاز در حدود یک سوم آن از روغن پالم تامین می‌شود.

دبیر انجمن صنایع روغن‌کشی درباره اتهامات وارده به روغن پالم هم گفت: پالم انواع مختلفی دارد و مصارف آن نیز در بخش‌های آرایشی، صنعتی، خوراکی و ... متفاوت است. سیستم‌های نظارتی باید درباره انواع روغن‌‌های مورد استفاده توجه و نظارت داشته باشند.

سبقتی خاطر نشان کرد: در کشورهای توسعه یافته بیش‌ترین نظارت‌ها معطوف به مواد غذایی است چرا که اهمیت بسیاری برای سلامت مردم و جامعه قایل هستند و از این رو این امر باید در کشور ما هم مورد توجه باشد.

کاهش واردات پالم خام در سال 96

اما ابوالحسن خلیلی دبیر انجمن روغن نباتی هم در این‌باره به خبرنگار آنا می‌گوید: روغن پالم از دو کشور مالزی و اندونزی وارد ایران می‌شود و صرف اینکه کشوری اعلام کند که صادرات خود به ایران را افزایش داده دلیلی بر آن نیست که میزان مجموع میزان واردات افزایش یافته باشد. چرا که ممکن است به همان میزان واردات از کشور دیگر با کاهش همراه باشد.

وی بیان کرد: واردات روغن پالم به 2 صورت پالم خام و مشتقات پالم به کشور است،که طی 11 ماهه سال گذشته میزان واردات مشتقات پالم به ایران معادل 108 هزار تن و در 11 ماهه امسال در حدود 6 هزار تن است. از سوی دیگر میزان واردات مجموع پالم خام و مشتقات آن در سال جاری به کشور کاهش داشته است و این موردی است که بسیاری از افراد در اظهارنظرهای خود درباره میزان واردات پالم به کشور توجهی به آن ندارند.
خلیلی تاکید کرد: اما در باره این سوال که آیا روغن پالم ماده‌ای مفید یا مضر، باید گفت که چنین پرسشی اساسا دچار مشکل بوده چرا که مواد غذایی وارداتی به کشور در قالب استانداردها و ضوابط بهداشتی است و چنین وارداتی در چارچوب ارزش تغذیه‌ای کشور مضر تلقی نمی‌شود.

اگرچه اظهارنظرها درباره سلامت و کیفیت روغن پالم متفاوت است اما با این حال به نظر می‌رسد هنوز هم شفاف‌سازی قابل قبولی در این باره برای مردم صورت نگرفته و بهتر است تا یک بار برای همیشه تکلیف این موضوع روشن شود.