بهمن کشاورز: دانشگاه آزاد اسلامی در کشور وحدت ملی ایجاد کرد/ دکتر میرزاده مدیریت مجموعه بسیار حساسی را بر عهده دارند
علی فراهانی- گروه دانشگاه خبرگزاری آنا: اکثر فرهیختگان کشور معتقدند دانشگاه دولتی با این ابعاد که در سراسر کشور مراکز آموزشی دارد هنوز نتوانسته است مانند دانشگاه آزاد اسلامی نفوذ علمی و آموزشی داشته باشد. بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی بسیاری از موانع و کمبودهای آموزشی را در کشور برداشته است.
رئیس اسکودا، وجود دانشگاه آزاد اسلامی را زاینده توسعه علم، فن و تخصص ارزیابی میکند و در عین حال اعتقاد دارد که این مرکز علمی- فرهنگی مرهون لطف و توجه خاص آیت‌الله هاشمی رفسنجانی(ره) به توسعه و پیشرفت کشور بوده و برای همین دانشگاهی به نام دانشگاه آزاد اسلامی را برای جوانان ایرانی راه‌اندازی کرده است. بهمن کشاورز در این مصاحبه از روابط خوب وکلا و کانون وکلای دادگستری با آیت‌الله هاشمی سخن گفته است. او می‌گوید ایشان با وکلا همکاری و رابطه دوستانه‌ای داشته است و همواره بر دفاع از حق مردم تأکیدات فراوانی داشته است.
اقدامات آموزشی کانون وکلا، ثمرات دانشگاه آزاد اسلامی در این 34 سال، تفاهمنامه میان دانشگاه آزاد اسلامی و کانون وکلای دادگستری، دلایل دشواری آزمون وکالت همچنین منشور حقوق شهروندی باعث شد تا از بهمن کشاورز برای پاسخ به پرسش‌ها وقت گفت‌وگو بگیرم.
در ادامه متن کامل گفت‌وگوی خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا با رئیس اسکودا را می‌خوانید:
به عنوان اولین سؤال بفرمایید رابطه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی(ره) با کانون وکلا چگونه بود؟
ضمن ابراز تأسف فراوان از ارتحال آیت‌الله هاشمی، باید عرض کنم که ایشان روابط بسیار حسنهای با کانون وکلا و وکلا داشتند. ایشان اهمیت نهاد وکالت و دفاع از حق مردم را خوب درک می‌کردند و به همین دلیل در مواردی که کانون‌های وکلا نیاز به حمایت معنوی (در زمینه قوانین و...) داشتند؛ کانون‌های وکلا همواره به ایشان مراجعه می‌کردند. در مقابل نیز آیت‌الله هاشمی دیدِ مثبتی به وکلا و کانون‌های وکلا داشتند.
این روابط حسنه از چه زمانی میان کانون‌های وکلا و وکلا با آیت‌الله رفسنجانی شکل گرفت؟
از زمانی که ایشان رئیس مجلس شورای اسلامی بودند تا اواخر عمرشان، این روابط حسنه استمرار داشت و هرگز تقابل و تعارضی بین کانون‌های وکلا و آیت‌الله هاشمی به وجود نیامد.
آیت‌الله هاشمی بنیانگذار دانشگاه آزاد اسلامی بودند، فکر میکنید این دانشگاه تاکنون چه نقشی در توسعه علمی و فرهنگی کشور داشته است. ضمن اینکه رشتههایی مانند حقوق، علوم قضایی و رشتههای مرتبط در دانشگاه آزاد اسلامی تدریس میشوند؟
در پاسخ به پرسش شما ناچارم قائل به تفصیل شوم؛ اولاً به طور کلی وجود دانشگاه آزاد اسلامی زاینده توسعه علم، فن و تخصص است. بنابراین در این زمینه به دانشگاه آزاد اسلامی نگاه بسیار مثبتی دارم. البته ناگفته نماند که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی چنین طرحی (راه‌اندازی دانشگاه آزاد اسلامی) وجود داشت؛ بنده و بعضی از همکاران و دوستان نیز از طریق مرحوم حمید مصدق از این امر مطلع شدیم. حتی جزواتی برای دانشگاه آزاد تنظیم کردیم، منتهی هدف آن دانشگاه این بود که «اگر کسی در موردی میخواهد اطلاعاتی کسب کند» بدون دریافت مدرک تحصیلی می‌تواند به آن مرکز مراجعه و از منابع استفاده کند. یعنی قرار شده بود که در نهایت به آن فرد یا افراد فقط مدرک حضور داده شود. ولی بنا به دلایلی نامعلوم که من هم هیچ وقت نفهمیدم راه‌اندازی دانشگاه آزاد عملی نشد. بنده جزوه حقوق جزا نوشتم، آقای محمدباقر میرسراجی جزوه حقوق مدنی، مرحوم دکتر رحیمی که متخصص حقوق بشر بودند، جزوه حقوق بشر و دکتر نورعلی تابنده جزوه حقوق خانواده را تهیه کردند. بنابراین ما جزوات درس‌های رشته حقوق را تحویل دادیم و حتی حقالتألیف ما را هم پرداخت کردند، اما اینکه چرا دانشگاه آزاد راه‌اندازی نشد نمیدانم!
دانشگاه آزاد اسلامی بعد از انقلاب مقوله دیگری غیر از آن البته با دریافت مدرک بود. ولی همانطور که گفتم نقش دانشگاه آزاد اسلامی در توسعه علم و دانش در سطح کشور مثبت ارزیابی می‌شود. ثانیاً دانشگاه آزاد اسلامی جنبه مهمتری غیر از توسعه علم دارد؛ دانشگاه آزاد اسلامی باعث تحکیم و وحدت ملی شده است. در حقیقت دانشگاه آزاد اسلامی به نوعی هماهنگی، همآوایی و شناسایی مشترک بین اقوام و گروه‌های مختلف قومی را در سراسر کشور به وجود آورده است. به طور مثال؛ فردی در آزمون کنکور آن هم در بندر چابهار شرکت میکند، اما در شهرستان ارومیه قبول می‌شود یا شخصی در کرمانشاه امتحان میدهد و در دانشگاه زاهدان قبول می‌شود. این مجموعهها باعث آشنایی افراد(دانشجویان) با فرهنگها و اقوام گوناگون کشور شده است و در نتیجه وحدت ملی را به ارمغان میآورد. بنابراین چنین امری بسیار حائز اهمیت است. ثالثاً وجود دانشگاه آزاد اسلامی به مثابه مراکز علمی و فرهنگی در نقاط دور افتاده کشور است.
منظورتان از اینکه فرمودید ناچار به تفصیل هستید چه بود؟
بله. در رابطه با اینکه گفتم باید قائل به تفصیل شویم منظورم این است که دانشگاه‌های سراسری، آزاد اسلامی، پیامنور، علمی و کاربردی و... باید درباره جذب دانشجو در رشته حقوق توجه خاصی نشان دهند. یعنی اینکه کشورمان مانند امروز به این تعداد دانشجو یا حقوقدان نیاز ندارد و نتیجه این شده است که ما با تراکم عجیب لیسانسه‌ها، فوقلیسانسها و دکتراهای حقوق مواجه شدهایم. دانشجویان یا فارغ‌التحصیلان رشته حقوق به عنوان اشتغال وارد این رشته دانشگاهی میشوند. عده کثیری از فارغ‌التحصیلان رشته حقوق از ما گلایه دارند که چرا ظرفیت جذب در آزمون وکالت پایین است. درحالی‌که ما بر اساس نیاز کشور برای پذیرش کارآموز وکالت آگاهی میدهیم و آزمون را برگزار میکنیم. یعنی تعداد مورد نیاز واقعی بر اساس آمارهای قوه قضاییه و اطلاعات دقیق موجود است؛ کمیسیون تبصره ماده 1 قانون اخذ پروانه وکالت، میزان و تعداد را تعیین میکند. در داخل این کمیسیون رئیس دادگستری، رئیس دادگاه انقلاب محل و رئیس کانون وکلا حضور دارند ضمن اینکه روسای دادگاه انقلاب و دادگستری در اکثریت قرار دارند و اطلاعات هم در نزد آن‌ها موجود است. بنابراین تعداد را آن‌ها معلوم میکنند و کانون‌های وکلا ناچار مکلف به پذیرش تعداد کم یا زیاد تعیین شده هستند، چرا که کانون در اقلیت قرار دارد. هرساله چند ده هزار نفر برای آزمون وکالت ثبتنام میکنند و حتی امسال هم بالای 69 هزار نفر در امتحان وکالت شرکت کردند. البته این عزیزان حق هم دارند، اما تعداد مورد نیاز(زیر 2 هزار نفر) را کمیسیون نام برده تعیین میکند. بنابراین دانشگاه‌های کشور باید در این باره تدبیری بیاندیشند که البته چنین فکری را باید وزارت علوم و آموزش عالی کشور کند. یعنی باید برای پذیرش دانشجویان حقوق در دانشگاه‌ها سختگیری بیشتری نشان دهند. از طرفی برخی، توقعات دانشجویان رشته حقوق را بالا برده‌اند به این دلیل که پدرو مادرها میگویند فرزندشان در دانشگاه درس وکالت میخواند بعضی دیگر نیز به صورت طولی مقاطع دانشگاهی را بدون وقفه ادامه میدهند. یعنی پشت سر هم ابتدا در کارشناسی، بعد کارشناسی ارشد و در انتها دکتری حقوق میخوانند، اما در نهایت از دانشگاه جدا میشوند و در آزمون وکالت به موفقیت نمیرسند. عدهای دیگر از فارغ‌التحصیلان هم که در آزمون وکالت قبول میشوند بعد از 18 ماه کارآموزی در آزمون اختبار که امتحان بسیار سختی است رد میشوند. آنهایی هم که در این آزمون به موفقیت میرسند؛ قسم میخورند و وکیل دادگستری میشوند. بعد از این مراحل، توقعات اجتماع، خانواده و ... از نظر مالی و مادی از آن‌ها به طور ناگهانی بالا می‌رود. در حالی‌که هیچ تغییری هم از نظر مالی برای وکلای جوان ایجاد نشده است. آن وقت عدهای هم، ما و کانون وکلا را به انحصارطلبی متهم میکنند. بنابراین امیدوارم که سیاستگذاران مملکت محاسبه دقیقی از پذیرش دانشجویان حقوق در دانشگاه‌ها و نیاز جامعه به وکیل در10 یا 20 سال آینده داشته باشند و اقدام موثری در این باره انجام دهند تا مشکلات امروز در آینده استمرار و تداوم نداشته باشند.
قبول دارید که در حق دانشجویان حقوق هم ظلم شده است؟
چطور؟
فرمودید بیش از 69 هزار نفر در آزمون وکالت ثبتنام کرده بودند؛ در حالی‌که همه شرکت کنندگان فارغ‌التحصیل رشته حقوق نیستند یعنی فارغ‌التحصیلان رشتههای فقه، معارف و حوزه هم در اقلیت قرار ندارند. بنابراین این امر باعث سیل عظیم شرکت کننده در آزمون وکالت شده و به نوعی در حق دانش آموختگان رشته حقوق جفا و ظلم شده است.
من نمیخواستم این مسائل را بگویم، اما حالا که به آن اشاره کردید خدمتتان عرض میکنم؛ بله حرفهای شما درست است. بند د ماده 8 قانون أخذ وکالت، اجازه داده تا تمام کارمندان دولت که با 30 سال سابقه کاری بازنشسته میشوند و 5 یا 10 سال متوالی و متناوب در واحدهایشان به کارهای حقوقی مشغول بودند؛ بدون آزمون و با نصف کارآموزی پروانه وکالت دریافت کنند! همچنین قضات محترمی که بعد از حداقل دو سال تمام یا حداکثر 30 سال خدمت میتوانند بدون آزمون وکالت و تشریفات پروانه وکالت دریافت کنند. توجه داشته باشید بنده با 46 سال سابقه وکالت و با 72 سال سن اگر به صندوق حمایت کانون برای بازنشستگی مراجعه کنم، میگویند؛ پروانه وکالتت را بده و دیگر کار نکن و احتمالاً هم ماهیانه مبلغ 4 میلیون و 500 هزار تومان حقوق بازنشستگی دریافت کنم! بزرگوارانی که جزو بند د ماده 8 هستند علاوه بر دریافت حقوق بازنشستگی، پروانه وکالت نیز دریافت و از این طریق در امر وکالت فعالیت هم میکنند.
یعنی هیچ راهکاری برای اصلاح این بندها و تبصره‌ها وجود ندارد؟
اینها سیاست‌های کلان دولت و مملکت هستند و به ما ارتباطی ندارد. ما قادر به تأثیرگذاری در آن هم نیستیم. مطمئناً در این گونه موارد هر راهکاری هم که ارائه شود نتیجهای ندارد. من با حرف شما کاملاً موافقم که از جهات مختلف به دانش‌آموختگان رشته حقوق جفا می‌شود. این قضیه‌ای که شما فرمودید در قانون کیفیت أخذ شناخته شده است. بنابراین یک راهکار برای حل قضیه تراکم وکیل در کشور این است که هیچ‌کس مانند قاضی، کارمند، وکلای حرفهای و... بعد از اینکه «سنشان به 70 یا 75 سال رسید» دیگر حق وکالت نداشته باشند. بنابراین شاید با این روش تعادلی در حرفه وکالت به وجود بیاید و مانند امروز با تراکم وکیل مواجه نشویم. در اینجا لازم است پیشنهادی را به دانشگاه آزاد اسلامی درباره رشته حقوق ارائه کنم؛ آموزش حقوق در اکثر دانشگاه‌های دنیا این گونه است که از روز اول با بررسی پروندههای قضایی و حقوقی شروع می‌شود. بنابراین دانشگاه‌های ایران به ویژه دانشگاه آزاد اسلامی بهتر است استادان رشته حقوق را به غیر از آشنا کردن دانشجویان با مصادیق و مفاهیم، به بررسی پرونده در کلاسها ملزم کند. متأسفانه همه دانشگاه‌های کشور مسائل نظری را اولویت قرار میدهند در حالی‌که در رشته حقوق؛ مباحث عملی، مهمتر از مسائل نظری هستند. بنابراین باید از سمت حقوقدانان نظری دور شویم و به حقوقدانان عملی و حرفهای روی بیاوریم.
سال 89، کانون‌های وکلای اصفهان، چهارمحال بختیاری و... با دانشگاه آزاد اسلامی مناطق خود تفاهمنامهای را برای استفاده متقابل از امکانات آموزشی، تقویت، رشد و توسعه بهینه علمی دانشجویان، اعضای هیات‌علمی و کارآموزان وکالت و وکلای دادگستری، استفاده از زمینه‌های موجود درکانون وکلا و بهره‌مندی از وکلای باتجربه و کارآمد برای آشنایی دانشجویان رشته حقوق با مباحث علمی و آموزش تجارب و تکنیک‌های کاربردی به آن‌ها و همکاری جهت برگزاری همایش‌ها، کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی بامحوریت موضوعات کاربردی علم حقوق امضا کرده‌اند. آیا شما از جزئیات این تفاهمنامه اطلاعی دارید و این سند همکاری با اسکودا هماهنگ شده بود؟
متأسفانه از جزییات این سند همکاری اطلاعی ندارم. آنچه که من به یاد دارم در سال 82 توافقی با دانشگاه آزاد اسلامی داشتیم. تعدادی از دوستان و همکاران ما در آزمون ورودی دانشگاه آزاد اسلامی شرکت و آنهایی که قبول شدند متناسب با وقتشان در مقطع کارشناسی ارشد مدرک گرفتند. این تفاهمنامهای که شما به آن اشاره کردید با ما مطرح نشده است! اما به عقیده من، نفس چنین عملی بسیار خوب است. من همیشه توصیه میکردم که همکاران ما به مدارس و در مقطع راهنمایی تشریف ببرند و توصیفی از شغل وکالت داشته باشند و به دانش آموزان بگویند که این حرفه چیست. یعنی واقعیتهای شغل وکالت را در کشورمان برای دانشآموزان روشن کنند چرا که نه تنها دانشآموزان مقطع راهنمایی بلکه افرادی که در مقطع دبیرستان تحصیل میکنند و حتی در دانشکدههای حقوق وارد میشوند؛ بعضاً مبنای فکری آن‌ها از حقوق و حرفه وکالت فیلمها و سریالهای فرنگی است و بر آن ذهنیت، رشته حقوق و وکالت را انتخاب میکنند و در ادامه تحصیل دچار سرخوردگی میشوند. زیرا ذهنیت و تصورشان از این رشته و شغل با واقعیتهای دانشگاه‌های داخلی مغایرت دارد. شاید این اقدام دیر باشد، اما خیلی هم دیر نیست؛ من امیدوارم که دانشگاه آزاد اسلامی چنین مسأله و امری را در دانشکدههای حقوق برای دانشجویان این رشته نهایی و عملیاتی کند. ای کاش دوستان در کانون‌های وکلایی که با دانشگاه آزاد اسلامی در سال 89 تفاهمنامه امضا کرده‌اند از وجود چنین سندی ما را مطلع می‌کردند. به این دلیل که میتوانستیم از ظرفیتهای واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی و کانون‌های وکلای کشور برای آموزش و تشریح رشته حقوق و شغل وکالت برای دانشجویان استفاده کنیم.
گویا فرزندان شما هم در دانشگاه آزاد اسلامی تحصیل کرده‌اند...
دخترم مدرک کارشناسی ارشد حقوق بینالملل و پسرم کارشناسی حقوقش را در دانشگاه آزاد اسلامی دریافت کرده‌اند. در حال حاضر هردوی آن‌ها در حرفه وکالت فعالیت میکنند.
انتهای پیام/