آتش‌نشانان سوختند تا تو دیده شوی!/ حالا چه کسی را روی عکس‌هایت تگ می‌کنی؟
مهرو ماهر، گروه اجتماعی خبرگزاری آنا- روز پنجشنبه 30 دی ماه ساختمان 53 ساله پلاسکو در آتش سوخت و به ناگاه فروریخت، در حالی که ساختمان در حال سوختن بود بسیاری از مردم در خیابان‌های اطراف و برخی نیز در خود ساختمان مشغول فیلمبرداری از این حادثه بودند. لحظه به لحظه تصاویر و فیلم‌هایی از زوایای مختلف این حادثه در شبکه‌های مجازی و حتی صدا و سیما منتشر می‌شد. این واکنش مردم که به جای کمک کردن به مصدومان و یا خلوت کردن صحنه حادثه برای امدادرسانی بهتر و مناسب‌تر می‌ایستند و عکس و فیلم می‌گیرند سوالاتی را در ذهن ایجاد می‌کند که چرا مردم کشور ما در موقعیت‌های بحرانی و اورژانسی فقط نگاه می‌کنند و از صحنه حادثه فیلم می‌گیرند؟ چرا این روزها مردم تماشاچی بحران هستند؟
کوروش محمدی، رئیس انجمن آسیبشناسی اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا به علل جامعه‌شناسی سلفی گرفتن و فیلم گرفتن مردم از صحنه حادثه می‌پردازد و می‌گوید: کشور ما در میانه مسیر تحولات ساختاری قرار دارد به طوری که برخی از رفتارها که تا دیروز برای ما ارزش، سنت و دیدگاه بومی جامعه محسوب می‌شد امروز تغییر کردند زیرا ما در حال گذار از سنت به مدرنیته حرکت می‌کنیم، متاسفانه بسیاری از ارزش‌های گذشته در ما کمرنگ و متغییر شده و یا به‌هنجارها و ارزش‌های جدید تغییر شکل داده است.
او معتقد است که بسیاری از مسایل اخلاقی و آیین‌های زندگی مثل ارتباطات بین خانواده‌ها و همبستگی و مشارکت جمعی را از دست داده‌ایم و با فرآیند مدرن‌سازی زندگی اجتماعی جابه‌جا کردیم و جامعه ما به آیین‌های پسندیده خود گرایش ندارد. متاسفانه اخلاق و پذیرش مسئولیت اجتماعی در جامعه ما آسیب دیده است.
ما در گذشته فرهنگ سنتی و مذهبی داشتیم در حالی که امروز دیگر نه می‌توانیم ادعا کنیم که جامعه سنتی داریم و نه می‌توانیم خود را یک کشور دارای فرهنگ غربی و مدرن بدانیم بنابراین واکنش امروز مردم جامعه نتیجه ضعف نظام فرهنگی ما است که تسلیم فرآیندهای وارداتی شدیم و به راحتی تلفن همراه و شبکه‌های مجازی روی رفتارها و فرهنگ جامعه ما تاثیر گذاشته است.
این روزها کلیپ کوتاهی از واکنش مردم یک کشور آسیایی شرقی در فضای مجازی دست به دست می‌چرخد که این تصاویر نشان می‌دهد زمانی که پای یکی از شهروندان میان فاصله سکو و قطار در یکی از ایستگاه‌های مترو گیر می‌کند همه مردم به کمک می‌شتابند و با فشار بر قطار پای این فرد را خارج می‌کنند و هیچ کس حتی موبایل خود را از جیبش در نمی‌آورد و تنها دوربینی که این لحظات را ضبط کرده دوربین مدار بسته ایستگاه مترو است. این واقعه در حالی است که در حوادث اخیر مترو یا حادثه پلاسکو همه مردم در ایران به فیلمبرداری مشغول می‌شوند و حتی در حوادث مترو کسی سراغ ماموران ایستگاه نمی‌رود.
محمدی هم که این فیلم را مشاهده کرده است، می‌گوید: این اتفاق نشان می‌دهد حس مسئولیت اجتماعی در آن کشور بسیار قوی است در حالی که این حس در بین مردم کشور ما آسیب دیده و از بین رفته است. البته یکی دیگر از مشکلات کشور ما تلاش مردم برای دیده شدن است.گرایش روانی افراد برای غلبه بر نیازهای روانی و دیده نشدن در جامعه است که سعی می‌کنند با انتشار این تصاویر در صفحات مجازی لایک‌ها و نگاه‌های بیشتری را به سمت خود جلب کنند. متاسفانه این یک فرآیند فکری و فرهنگی اشتباه را در کشور ما نشان می‌دهد.
در اینجا سوالی اصلی این است که رسانه‌های ما در برنامه‌ها به چه سمت و سویی حرکت کرده که جوانان ما احساس می‌کنند دیده نمی‌شوند، رسانه ما چه کرده که جوان این جامعه تلاش می‌کند در شبکه‌های مجازی اخبار را دنبال کند و به آنها اعتماد نداشته باشد. این در حالی است که امروز رسانه ملی در اکثر برنامه و حتی اخبار خود از مردم می‌خواهد که به عنوان یک شهروند خبرنگار عمل کنند و از هر کجا که هستند تصاویر و فیلم ارسال کنند و نیز مردم را برای دیده شدن تشویق می‌کند به طوری که هر فردی با داشتن یک تلفن همراه می‌تواند از وقوع هر حادثه‌ای در شهر تصاویری تهیه کند و در اختیار صدا و سیما قرار دهد.
محمدی، رئیس انجمن آسیبشناسی اجتماعی در این مورد می‌گوید: صدا و سیما به خاطر از دست دادن مخاطبان خود دست به چنین اقداماتی می‌زند تا شاید تعدادی از افراد را برای همراهی جذب کند اما این واکنش مردم در مواقع بحران و حادثه تنها به این خواست صدا و سیما محدود نمی‌شود و بخش عمده‌ای از کسانی که در حادثه پلاسکو فیلمبرداری و سلفی گرفتند به تبعیت از رسانه ملی نبود اما این روند اشتباه و نادرستی است که در کشور ما شکل گرفته است.
این مقام مسئول در انجمن آسیبشناسی اجتماعی معتقد است: در حالی که امروز آتش‌نشانان ما در زیر آوار مدفون هستند و ما زنده بیرون آمدن آنان را انتظار می‌کشیم، استرس و فشار روحی فراوانی را تحمل می‌کنیم اما به روند سلفی گرفتن مردم در حادثه تمرکز کرده‌ایم در حالی که زمانی که حادثه قتل در سعادت آباد اتفاق افتاد و تصاویر و فیلم‌های آن در فضای مجازی منتشر شد باید به این موضوع فکر می‌کردیم، حتی در واقعه سیل خرم آباد زمانی که سیل یک دختر جوان را با خود برد و فردی به جای کمک به آن دختر در حال فیلمبرداری بود باید به این موضوع می‌پرداختیم.
وی می‌افزاید: فیلمبرداری از صحنه حادثه و سلفی گرفتن ریشه در دو دهه قبل دارد، بنابراین نباید امروز به روند سلفی گرفتن و فیلمبرداری از صحنه حادثه به عنوان موضوع جدید و تازه‌ای بنگریم. حادثه حریق و ریزش پلاسکو یک حادثه معمولی نبود زیرا مظلومیت، فداکاری و ایثار آتش‌نشانان را به چالش کشید.
محمدی با اشاره به نقش آموزش در ایجاد واکنش به موقع در بحران می‌گوید: آموزش مسئولیت اجتماعی به مردم باید از دوران کودکی و از سوی خانواده و نظام آموزشی صورت گیرد و این موضوع تاکنون در نظام آموزشی ما دیده نشده و نقش ارتباطی رسانه نیز در کشور ما بسیار کمرنگ است و با جوانان ما ارتباط ندارد. طبیعی است که نمی‌تواند فرآیند اجتماعی و جامعه‌پذیری را به مردم آموزش دهد.
به نظر می‌رسد سلفی گرفتن و فیلمبرداری از صحنه حادثه و در مواقع بحران، ناشی از نوعی مشکل روانشناسی است که نشان می‌دهد برخی از مردم نیاز به دیده شدن دارند و برای دستیابی به این نیاز خود از راه‌های مختلف از جمله انتشار فیلم و عکس در صحنه حادثه اقدام می‌کنند در حالی که گاهی مواقع این فیلم و عکس مانع امدادرسانی به موقع به آسیب‌دیدگان می‌شود.
انتهای پیام/