تعبیر شیرین رویای نفت در پسابرجام

حوری قاسمی،‌خبرنگار اقتصادی آنا: تیم سیاست خارجی و اقتصادی کابینه حسن روحانی، رئیس دولت یازدهم ایران را ژنرال‌هایی تشکیل می‌دادند که از گام‌های استوارشان بوی بهبود اوضاع می‌آمد و تنها سه سال زمان لازم بود تا ثابت شود امیدهایی که به این ژنرال‌های دولت بسته شد، اشتباه نبود.

سیاست «ظریف» ایران در دل وزارت خارجه، منشا تحولی شد تا علاوه بر بازیابی جایگاه سیاسی ایران در دنیا، امکان بازگشت به موقعیت اقتصادی مطلوب نیز فراهم شود.

با نگاهی به توافق ایران و 5+1 که در ظاهر امر توافقی کاملا سیاسی به نظر می‌رسد، مشخص می‌شود توجه به مسائل اقتصادی در بندهای این توافق بسیار مورد تاکید بوده است و این توافق بیشتر بر حول محور امکان تجارت آزاد ایران با دنیا می‌چرخد.

آزادی بانک‌های ایرانی برای اتصال به سیستم مالی جهان، امکان خرید هواپیما، فرصت‌های مشارکت با خودرو سازان دنیا، جذب سرمایه خارجی در پروژه‌های اقتصادی ایران و در راس همه آنها برداشته شدن تحریم‌هایی که به صنعت نفت کشور تحمیل شده بود از مهمترین مواردی است که در توافق بر آن تاکید شد.

در حالی که برجام توانست در اکثر حوزه‌های اقتصادی گشایش‌هایی را حاصل کند اما به گفته وزیر خارجه ایران، این وزارت نفت بود که بهترین بهره را از برجام برد و در واقع نفت است که برجام را زنده نگه داشته است. از همین رو وزارت خارجه ایران آماده است تا شرایط را برای پیشبرد اهداف وزارت نفت فراهم کند.

از سوی دیگر حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران نیز با تحسین عملکرد وزارت نفت پس از اجرایی شدن برجام، این عملکرد را اعجاب‌انگیز دانسته بود.

تنها به فاصله چند ماه از اجرای برجام ایران توانست تولید و صادرات نفت خود را به میزان پیش از تحریم‌ها برساند. همچنین از همان روزهای نخست توافق، پر ترافیک‌ترین خیابان ایران برای هیات‌های اقتصادی دنیا، خیابان طالقانی و ساختمان وزارت نفت این کشور بود و اکنون در نخستین سالروز اجرای برجام،‌ ایران علاوه بر صادرات بیش از 2.4 میلیون بشکه در روز،‌ توانسته بازاریابی موفق و موثری در حوزه نفت داشته باشد.

اغلب مشتریان سابق ایران دوباره خریدار نفت کشورمان شده‌اند و حتی در مواردی مشتریان جدید نیز به میدان نفت ایران قدم گذاشته‌اند.

و همه این موارد در حالی است که صادرات ایران در روزهای نخست بر سر کار آمدن دولت یازدهم کمی بیش از یک میلیون بشکه بود و نفت کشورمان تنها به 5 کشور فروخته می‌شد که سهم هند و چین بیش از همه بود.

امکان انتقال پول نفت به کشور وجود نداشت و این پول‌ها یا بلوکه می‌شد و یا ایران مجبور بود از کشورهای مقصد مانند چین و هند،‌ کالاهایی با کیفیت دست چندم خریداری کند.

حتی در مواردی چین پول‌های بلوکه شده ایران در این کشور را به عنوان پشتوانه فاینانسی در نظر گرفت که با نرخ سود بالا در اختیار ایران قرار گیرد.

با زمزمه‌های توافق بین ایران و 5+1، امیدها بیشتر شد و ایران توانست اندکی بر صادرات خود بیفزاید. در دی ماه سال گذشته و پیش از اجرای برجام سهم ایران از بازار جهانی نفت، ‌1.3 میلیون بشکه بود و اکنون در یک سالگی برجام این رقم تقریبا دو برابر شده است. نکته مهمتر آن است که پول هر نفتی که فروخته می‌شود، به کشور می‌آید.

بیژن زنگنه از همان روزهای نخست اعلام کرده بود که تولید نفت ایران را به روزهای پیش از تحریم‌ها باز می‌گرداند اما خوشبینانه‌ترین کارشناسان داخلی و بین‌المللی نیز گمان نمی‌کردند به فاصله تنها چند ماه بتوان به این سطح تولید بازگشت.

افزایش تولید و صادراتی که پشتوانه ایران در مذاکرات اوپک بود تا سهم ایران از بازار نفت به رسمیت شناخته شود و در حالی که همه کشورهای بزرگ تولید کننده نفت از روسیه تا عربستان ملزم به کاهش تولید شدند،‌ افزایش 90 هزار بشکه ای ایران به رسمیت شناخته شود.

این غافلگیری برای کارشناسان و فعالان صنعت نفت جهان از آن رو بیشتر بود که ایران در سال‌های تحریم کمترین دسترسی را به تکنولوژی روز دنیا داشت و بر همین اساس گمان‌ها بر این بود که بازگشت سریع ایران به تولید بالا،‌ رویایی بیش نیست؛ رویایی که به همت مجموعه صنعت نفت ایران به شیرینی تعبیر شد.

با توجه به همین عوامل می‌توان گفت عملکرد وزارت نفت در راستای فعالیت‌های وزارت امور خارجه، برجام و دستاوردهایش را زنده نگه داشته است.

هرچند هنوز برخی شرکت‌ها نگران برهم خوردن برجام هستند و بسیار محتاطانه وارد مذاکره با ایران می‌شوند، اما تحلیلگران بین‌المللی معتقدند که ایران از فشار تحریم‌ها خارج شده و اکنون در فضای پسابرجام حرکت می‌کند، لذا هیچ تهدیدی نمی‌تواند در بر هم زدن برجام مؤثر باشد.

برجام سندی حقوقی با امضای 7 کشور دنیاست و هیچ کدام از این کشورها نمی‌توانند به تنهایی این سند را نقض کنند، از سوی دیگر ایجاد اجماع بین کشورها علیه ایران در شرایط کنونی دور از ذهن است.

همچنین صنعت نفت ایران به واسطه ارزان بودن استخراج و تولید نفت و بهره مندی از نیروی انسانی متخصص برای دنیا جذاب خواهد بود. عامل دیگری که به اقبال دنیا به صنعت نفت ایران دامن می‌زند این است که ایران در مجموع ذخایر هیدروکربوری مقام نخست را در دنیا داراست.

از همین رو چشم‌پوشی از بازار پر سود ایران برای شرکت‌های بزرگ دنیا کار آسانی نخواهد بود. این شرکت‌ها نمی‌خواهند فرصت از دست رفته در سال‌های تحریم بازگردد و از همین رو با وجود نگرانی‌های موجود، ‌دست همکاری با طرف ایرانی می‌دهند و تفاهم نامه امضا می‌کنند.

در پایان باید گفت برجام زمینه را برای رونق فعالیت‌های نفتی و بازگشت ایران به چانه‌زنی‌های بین‌المللی انرژی فراهم کرد و صنعت نفت نیز با پاسداشت این خدمت و توان فنی متخصصانش، ‌دستاوردهای اقتصادی این سند حقوقی را بارور کرد و زنده نگاه‌داشت.