به نام «استاد متخصص» به کام «دانشجوی بی‌‌تجربه»/ بازار داغ مشاوران تقلبی؛ از تکذیب تا هشدار مسئولان

مهرو ماهر، گروه اجتماعی- دختر جوانی که در یکی از کلینیک‌های مشاوره و روانشناسی مناطق مرکزی شهر فرا رسیدن نوبتش را انتظار می‌کشد به خبرنگار آنا می‌گوید: چندی پیش به‌خاطر مشکلاتی که با همسرم داشتم به یکی از مراکز مشاوره مراجعه کردم اما راهنمایی‌ها و مشاوره‌های آن روانشناس منجر به آشوب در زندگی خانوادگی و برهم خوردن روابط‌ عاطفی با همسرم شد به طوری که پس از گذشت دو ماه از اجرای صحبت‌های مشاورم در زندگی تا مرز جدایی از همسرم پیش رفتم. پس از این ماجرا زمانی که مجددا به مرکز مراجعه کردم، متوجه شدم که مشاوران این مرکز دانشجویان رشته مشاوره و روانشناسی بودند که در کلینیک استاد خود فعالیت می‌کردند.

عبدالله شفیع‌آبادی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز در تایید گفته‌های دختر جوان مبنی بر فعالیت عده‌ای از افراد غیرمتخصص در مراکز روانشناسی و مشاوره به خبرنگار اجتماعی آنا می‌گوید: در جامعه ما و همه جوامع دنیا به صورت کم و بیش با افرادی مواجه‌ایم که با وجود نداشتن مهارت و تخصص لازم در مراکز مشاوره مشغول فعالیتند در حالی که ارائه خدمات روانشناسی و مشاوره این افراد نه‌تنها مفید نیستند بلکه به جامعه آسیب می‌زنند.

البته ناصر صبحی، مدیرکل دفتر ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان با شفیع‌آبادی هم‌ عقیده نیست به طوری که حتی فعالیت برخی افراد سودجو در مراکز مشاوره و روانشناسی تحت پوشش این مرکز را رد کرده و به خبرنگار آنا می‌گوید: در همه مراکز روانشناسی و مشاوره تحت پوشش وزارت ورزش و جوانان افراد با صلاحیت و متخصص حضور دارند و من چنین موضوعی را از نزدیک ندیده‌ و با چنین گزارشی مواجه نشده‌ام اما ممکن است در مراکز غیرمجاز چنین تخلفی صورت گیرد که تحت پوشش وزارت ورزش و جوانان نیستند بنابراین سازمانی که مجوز فعالیت به آنها داده باید در این زمینه پاسخگو باشد.

او با تاکید بر الزام حضور حداقل چهار مشاور و روانشناس در هر یک از مراکز تحت پوشش وزارت ورزش و جوانان می‌افزاید: هم‌اکنون 1800 متقاضی تاسیس مرکز روانشناسی و مشاوره در نوبت رسیدگی وزارت ورزش و جوانان هستند که به پرونده 400 نفر از آنان رسیدگی شده است. همچنین 254 مرکز مشاوره تحت پوشش وزارت ورزش و جوانان است.

مشاوران زخم‌خورده راهکار بهتری ارائه می‌دهند

ارائه راهنمایی و مشاوره از سوی افراد غیرعلمی و غیر متخصص به افرادی که با مشکلات و مسایل مختلفی روبه‌رو هستند و نسبت به ابتلا به اختلالات روانی بسیار آسیب پذیرند، می‌تواند اثرات ناگوار و جبران‌ناپذیری در زندگی و آینده افراد برجای بگذارد. البته از نظر صبحی که خود یکی از مشاوران باسابقه در وزارت ورزش و جوان است، هر مشاور در درجه اول یک انسان است که مانند هر فرد دیگری دچار مشکل و آسیب اجتماعی ‌می‌شود و حتی ممکن است یک مشاور و روانشناس در زندگی شخصی خود طلاق و جدایی را تجربه کرده باشد که با این حال این مشاور بهتر از سایرین می‌تواند خدمات روانشناسی را به افراد در آستانه جدایی ارائه کند زیرا از نزدیک چنین مشکلی را لمس کرده و می‌‌تواند تجربیات خود را به افراد منتقل کند.

البته شفیع‌آبادی، عضو شورای مرکزی سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره کشور معتقد است: ارائه خدمات مشاوره یک فعالیت تخصصی و تجربی است که فقط کسی می‌تواند به خوبی این خدمات را ارائه دهد که هم به مبانی نظری و علمی این رشته آشنایی و آگاهی داشته باشد و هم در این زمینه تجربه و مهارت کافی را کسب کرده باشد و دوره‌های کارآموزی را گذرانده باشد زیرا اگر یک مشاور چنین دوره‌هایی را نگذرانده باشد و در رشته‌های مرتبط تحصیل نکرده باشد نمی‌تواند مشاوره خوبی به فرد مراجعه کننده ارائه دهد.

نگرانی سازمان روانشناسی از حضور افراد غیرمتخصص در مراکز مشاوره

بر اساس آیین‌نامه دوره کارورزی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، فارغ التحصیلان رشته‌های روانشناسی و مشاوره موظفند 500 ساعت دوره کاروزی را در حداقل هفته ای 20 ساعت و حداکثر 30 ساعت بگذرانند. شفیع آبادی هم به نگرانی و دغدغه سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور به شدت درگیر این برنامه است که با نظارت دقیق‌تر فارغ التحصیلان رشته‌های روانشناسی و مشاوره 500 ساعت کارورزی را بگذرانند و پس از آن تقاضای پروانه کسب را اعلام کنند زیرا ما به عنوان مسئول در سازمان نظام روانشناسی نگران ورود افراد غیر متخصص به این عرصه هستیم، حضور افراد ناآگاه و غیر متخصص در مراکز مشاوره و روانشناسی باعث تخریب جامعه می‌شود.

معاون اسبق آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی به شاخص‌های استاندارد مشاوران و روانشناسان حاضر در مراکز مشاوره اشاره می‌کند و معتقد است: افرادی که در مراکز مشاوره و روانشناسی مشغول فعالیت هستند باید از نظر علمی، اخلاقی و اجتماعی صلاحیت لازم را داشته باشند و ما نیز در سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور سعی می‌کنیم پس از بررسی‌ و مصاحبه‌های علمی و دقیق به افراد مجوز فعالیت دهیم.

چه افرادی صلاحیت ارائه مشاوره دارند؟

شفیع آبادی در مورد چگونگی نظارت بر مراکز روانشناسی و جلوگیری از فعالیت افراد غیر متخصص در این مراکز می‌گوید: ما پس از تایید مجوز تاسیس مرکز مشاوره و روانشناسی، فردی را به عنوان مسئول در آن قرار می‌دهیم بر همین اساس در صورت بروز هرگونه اتفاقی باید آن فرد مسئول پاسخگو باشد مانند پزشکی که مجوز مطب به نام اوست و افراد دیگری در آن مشغول هستند بنابراین مسئول و صاحب مجوز پاسخگوی همه اتفاقات آن مرکز خواهد بود.

وی می‌افزاید: متاسفانه برخی مواقع می‌بینیم که افراد باصلاحیت و معتبر به نام خود مجوز تاسیس کلینیک روانشناسی و مشاوره را دریافت می‌کنند اما در این مراکز از مشاوران و روانشناسان بدون پروانه کار و غیر متخصص استفاده می‌کنند که در این مواقع مسئول مرکز باید در شورای تخلفات سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور پاسخگو باشد که البته تاکنون نیز مواردی از این تخلفات در شورا بررسی شده است.

شفیع آبادی با اشاره به نحوه فعالیت مشاوران و روانشناسان در مراکز روانشناسی و مشاوره می‌گوید: هر مشاور موظف است بعد از هر جلسه مشاوره‌ خلاصه‌ای از جلسه حتی محرمانه را در پرونده مراجع ثبت و امضا کند بنابراین در صورتی که از مراجعه فردی به این مرکز بی اطلاع باشد و یا گزارش جلسه مشاوره را در پرونده بیمار ثبت نکرده باشد تخلف محسوب می‌شود. همچنین در صورت استفاده از افراد غیر متخصص و بدون پروانه کار با آنان برخورد می‌شود.

مراکز مشاوره‌ غیرمجازی که از چشم ناظران دور می‌ماند

به گفته این استاد دانشگاه سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور بازرسانی دارد که به صورت دوره‌ای و متناوب بر نحوه فعالیت مراکز روانشناسی و مشاوره کشور نظارت می‌کنند البته این نظارت‌ها به صورت نامحسوس و سرزده صورت می‌گیرد و حتی در این مراجعات میزان و نحوه دریافت حق مشاوره نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.

او معتقد است به دلیل گستردگی و تعدد مراکز مشاوره و روانشناسی ممکن است برخی افراد سودجو نیز در این عرصه فعالیت کنند و از چشم سازمان نظام روانشناسی دور بماند و حتی گاهی نیز برخی از مسئولان مراکز مشاوره آگاه نیستند که اگر تخلف و اشکالی در مشاوره افراد تحت پوشش آنان صورت گیرد آنان باید به عنوان مسئول مرکز پاسخگو باشند برهمین اساس توصیه می‌کنم اگر برخی از مراکز مشاوره‌ گزارش جلسه مراجعان را ثبت نمی‌کنند باید بدانند که متخلف شناخته می‌شوند و باید حداقل در قالب سه خط گزارشی از جلسه مشاوره را ثبت کنند.

صبحی، مدیرکل دفتر ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان نیز در مورد نحوه نظارت بر مراکز روانشناسی و مشاوره تحت پوشش وزارت ورزش و جوانان می‌گوید: ما براساس آیین نامه و مکانسیم های خود نظارت نا محسوس می‌کنیم به طوری که براساس استانداردهای جهانی و قوانین موجود با کمک کارشناسان نظارت می‌کنیم البته براساس قانون باید هرگونه بازرسی و نظارت با رعایت حرمت و تکریم افراد صورت گیرد.

چگونه مرکز مشاوره با کیفیت را تشخیص دهیم؟

برخی از مردم تصور می‌کنند در صورتی که مرکز مشاوره در یکی از مناطق شمالی شهر قرار گرفته باشد و یا حق مشاوره بیشتری از مردم دریافت کند خدمات روانشناسی و مشاوره‌ای بهتری نیز ارائه می‌کند در حالی که این تصور عقلانی و صحیح نیست. حتی میزان تعرفه‌ها نیز براساس نوع منطقه تعیین نمی‌شود بلکه با توجه به میزان مهارت و تحصیلات مشاور تعیین می‌شود.

شفیع آبادی در مورد نحوه تشخیص مراکز باکیفیت و شناخته شده روانشناسی و مشاوره نیز می‌گوید: یکی از عوامل تعیین کننده میزان کیفیت خدمات مشاوره مراکز براساس نام مسئول و صاحب مرکز است؛ البته می‌توان از برخی از مراجعان یک مرکز نیز پرس و جو کرد. همچنین اسامی و آدرس مراکز مجوز دار از سازمان نظام روانشناسی در سایت سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور وجود دارد و مردم می‌توانند برای تشخیص مراکز معتبر به این سایت مراجعه کنند.

این استاد دانشگاه در ادامه می‌گوید: دریافت حق ویزیت مشاوران تعرفه مشخص و استانداردی دارد و اگر فردی در مورد میزان تعرفه‌ها شکایتی داشته باشد، می‌تواند با مراجعه به سازمان نظام روانشناسی و مشاوره آن را پیگیری کند. هم‌زمان با افزایش تورم میزان تعرفه‌ها نیز افزایش می‌یابد اما مراکز مشاوره موطفند این تعرفه‌ها را در ورودی کلینیک و در قسمت میز منشی نصب کنند تا مراجع از آن مطالع شود، چنانچه کلینیکی این تعرفه‌ها را نصب نکند مرتکب تخلف شده است.

ابتلا به اختلالات روانی یکی از مشکلاتی است که بسیاری از افراد جامعه با آن دست به گریبان هستند بر همین اساس رسانه‌ها و مسئولان کشور همواره مردم و به ویژه جوانان را برای مراجعه به مراکز مشاوره و روانشناسی تشویق می‌کنند اما این در حالیست که هنوز زیرساخت‌های لازم در این حوزه فراهم نشده است و برخی از افراد غیر متخصص و سودجود به ارائه خدمات مشاوره به خانواده‌ها اقدام می‌کنند که آسیب‌های اجتماعی ناگواری در پی خواهد داشت.

در بسیاری از مشاغل و حرفه‌ها از متخصص و پزشک گرفته تا وکیل و متصدی بیمه حضور تعدادی از افراد غیر متخصص و سودجو به چشم می‌خورد که خسارات ناشی از اطلاعات و تجربه‌های آنان گاهی سلامتی، جان و سرمایه افراد را تهدید می‌کند اما مشاوره نادرست و غیر علمی تاثیری دو چندان در روحیه و زندگی افراد به جا می‌گذارد برهمین اساس لزوم نظارت بر این مراکز روانشناسی و مشاوره بسیار حائز اهمیت است.