نمایش مجموعه اشیای فرهنگی-تاریخی استردادی از ایتالیا در موزه ملی ایران

به گزارش گروه فرهنگی آنا، یکی از این کنوانسیون‌ها «یونیدروا» (UNIDROIT ) است. طبق این پیمان که در سال ۱۹۹۵ در رم به امضا رسید، خریداران اشیا فرهنگی ملزم هستند که در خصوص قانونی بودن انتقال اشیا و خرید و فروش آن اطمینان حاصل کنند. هدف از این پیمان پر کردن خلأ هایی بود که در کنوانسیون ۱۹۷۰ یونسکو در خصوص ممنوعیت و جلوگیری از خروج، واردات و انتقال مالکیت اشیا فرهنگی وجود داشت. براساس کنوانسیون «یونیدروا» در صورتی که در دادگاه اثبات شود که آثار به صورت غیرقانونی از کشور مبداء خارج شده و مالک از قاچاق بودن آن‌ها مطلع نبوده و آثار را با هدف سودجویی یا انگیزه‌های منفی خریداری نکرده، هزینه‌هایی که دارنده‌ی آثار به صورت جانبی پرداخت کرده از سوی کشور مبدا بازپرداخت می شود و در ادامه آثار مورد نظر به کشور مبدا برگردانده می‌شود.

جبرئیل نوکنده، مدیر موزه ملی ایران، در خرداد ماه ۱۳۸۷ مجموعه بزرگی از آثار تاریخی مشکوک قاچاق توسط پلیس در یک فروشگاه عتیقه‌فروشی در شهر «مونتزا» توقیف شدند. در تحقیقات پلیس مشخص شد آثار مذکور توسط فردی ایتالیایی پاکستانی‌الاصل در بانکوک (تایلند) خریداری و به کشور ایتالیا منتقل شده است. با توجه به اینکه این آثار مکشوفه باستان‌شناسی با مبدأ خارجی فاقد مدارک و اسناد نشان دهنده صادرات قانونی آنها از کشورهای مبدأ بودند، لذا موضوع از طرف پلیس و دادگاه ایتالیا پیگیری شد. اصالت بسیاری از اشیا مذکور طی بررسی توسط کارشناسان موزه‌ی هنر شرق‌شناسی رم تایید شد. در این بررسی‌ها مشخص شد آثار مورد نظر متعلق به کشورهای ایران‌، افغانستان‌، عراق و چین هستند و در نهایت براساس این کنوانسیون با تفکیک آن‌ها، قرار شد آثار هر منطقه به کشورهای مبدا برگردانده شوند.

کارشناسان اداره کل موزه ها و اموال منقول فرهنگی- تاریخی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پس از آگاهی از این موضوع از طریق وزارت امور خارجه، نظر کارشناسی خود را به طرف ایتالیایی اعلام و در نهایت دادگاه کشور ایتالیا رأی صادره در خصوص تعلق بخشی از آثار توقیفی به نفع کشورمان را تأیید کرد.

بنا بر گفته نوکنده مجموعه در آبان ماه ۱۳۹۵ در سفارت جمهوری اسلامی ایران در شهر رم تحویل نماینده موزه ملی ایران شد و از طریق مرز هوایی در تاریخ ۱۶ آبان ماه وارد کشور و نهایتا موزه ملی ایران شد. تعدادی از آثار از سوی بخش حفاظت و مرمت موزه ملی ایران مرمت و استحکام بخشی شد. مقرر است از تاریخ ۱۴ دی ماه تا ۲۳ بهمن ماه در موزه ملی ایران به نمایش درآید. تعدادی از آثار استردادی مربوط به هزاره سوم و هزاره اول پیش از میلاد است و شمار بیشتر آنها متعلق به دوره میانه اسلامی (ایلخانی و تیموری) ‌است. این مجموعه شامل ۳۰ قلم شی شامل ظروف سفالی بی لعاب و لعابدار، مهر استامپی، پیکرک، النگو و انگشتری است. تعداد کمی از اشیا این مجموعه (۶ عدد) معاصر هستند.

نوکنده افزود با توجه به اینکه این استرداد و انتقال بی سابقه، برای اولین بار پس از لازم الاجرا شدن کنوانسیون ۱۹۹۵ یونیدروا درخصوص استرداد اموال فرهنگی و تاریخی در حوزه حقوق داخلی دول عضو صورت گرفته، دارای اهمیت و اعتبار ویژه حقوقی است که رویه قضایی جدیدی را در زمینه استرداد اموال فرهنگی مسروقه یا غیر قانونی درسطح بین‌المللی به دنبال داشته است و عملا موضوع استرداد اموال فرهنگی برای نخستین بار از حوزه صرف حقوق بین‌الملل به حوزه حقوق خصوصی کشورها وارد گردید. این اقدام بعنوان نقطه عطف و الگویی در موضوع استرداد اموال تاریخی و میراث فرهنگی کشورمان و سایر دول عضو کنوانسیون مزبور تلقی می شود.