2016، سال شگفتی های بازار طلای سیاه

حوری قاسمی، خبرنگار اقتصادی آنا: سایه قیمت نفت بر تحولات سیاسی و اقتصادی جهان همواره حاکم بوده است. چه آن روزگاری که قیمت نفت سرخوشانه تا 140 دلار بالا رفت، چه ابتدای سال جاری میلادی که تا زیر 30 دلار هم سقوط کرد.

قیمت جهانی نفت از اواسط سال 2014 میلادی تاکنون به‌دلیل افزایش عرضه و کاهش تقاضا حدود 70 درصد افت کرد و بسیاری از کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی از جمله روسیه و عربستان با فشارهای مالی فزاینده و کسری بودجه کم‌سابقه‌ای مواجه شدند.

اوج بحران قیمت نفت، ‌ماه ژانویه سال 2016 میلادی بود. در آن زمان قیمت طلای سیاه در زیر 30 دلار دست و پا می زد و انفعال تولید کنندگان بزرگ نفت از اوپک گرفته تا روسیه،‌آنها را تنها نظاره‌گرانی کرده بود که به امید معجزه نشسته بودند.

اما این انفعال خیلی به درازا نکشید. همزمان با بازگشت ایران به بازارهای جهانی نفت با لغو تحریم های بین المللی و اجرایی شدن برجام،‌ عربستان و روسیه تصمیم گرفتند کشورهای تولید کننده نفت را وارد طرحی به نام فریز نفتی کنند.

طی این طرح تولید نفت کشورها به میزان ژانویه 2016 ثابت می شد.

اگرچه این طرح به ظاهر برای کنترل بازار نفت مطرح شده بود اما هدف دیگری نیز داشت. در آن زمان ایران هنوز نتوانسته بود بر تولید و صادرات نفت خود بیافزاید بنابراین این طرح در واقع محدود کردن ایران از دستیابی به بازارهای از دست رفته خود هم بود.

به‌دنبال لغو تحریم‌های ایران که موجب افزایش درآمدهای نفتی ایران و جلب توجه سرمایه گذاران بین‌المللی به‌سوی بازار بکر و پرسود این کشور شد، ریاض تلاش می‌کرد تا مانع از منتفع شدن تهران از تأثیرات مثبت لغو تحریم‌ها شود و در این مسیر از هیچ تلاشی دریغ نکرد، هرچند در این راه نا کام ماند.

در آن زمان ایران قصد داشت به‌سرعت سهم از دست رفته خود از بازار نفت را پس بگیرد. مقامات نفتی ایران پیش از لغو تحریم‌ها وعده داده بودند که تهران بلافاصله بعد از اجرایی شدن برجام روزانه 500هزار بشکه به تولید خود خواهد افزود و این افزایش را طی 6 ماهه بعد از لغو تحریم‌ها به یک میلیون بشکه خواهد رساند. تلاشی که محقق شد و توانست قدرت چانه زنی ایران در بازار نفت را افزایش دهد.

توافق اولیه طرح فریز نفتی در ماه فوریه 2016 (بهمن- اسفند 94 ) بین کشورهای روسیه، عربستان، قطر و ونزوئلا حاصل شد. روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت غیر عضو اوپک و عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت عضو اوپک نقش اصلی را در عرضه بیش از تقاضای نفت به بازار و کاهش قیمت‌ها داشتند. میزان اضافه عرضه نفت به بازار در آن زمان بیش از دو میلیون بشکه در روز برآورد می شد.

در مقابل موضع‌گیری چهار کشور فوق، چند روز پس از این موضع وزیر نفت ایران این طرح را یک طرح «مسخره» و شبیه «جوک» خواند . پیش بینی زنگنه درست از آب درآمد و فریز نفتی راه به جایی نبرد.

در همین زمان قیمت نفت توانسته بود از 30دلار فاصله بگیرد و تا نزدیک 35 دلار بالا بیاید. همین قیمت ها تا آوریل 2016 حفظ شد. در 29 فرودین ماه 1395 دوباره دوحه قطر میزبان طراحان فریز نفتی بود. اما همانگونه که پیش بینی می شد عربستان به بهانه عدم حضور ایران از توافق سرباز زد و این نشست بی نتیجه تمام شد. پیش از برگزاری نشست آوریل در دوحه،‌ امیدواری ها سبب شده بود تا قیمت نفت تا مرز 40 دلار نیز بالا بیاید.

هر چند توافق فریز نفتی محقق نشد، اما قیمت های نفتی نیز پس از آن کاهش چندانی نداشت. حتی در 2 ژوئن و همزمان با نشست 169 اوپک قیمت نفت به مرز 50 دلار هم رسید.

‌آغاز اتفاق نظر در نشست 169 اوپک

در واقع در نشست 169 اوپک، گام اول اتفاق نظر بین اعضای اوپک برداشته شد. اعضای اوپک که چند سالی بود نمی توانستند بر روی موضوعات کوچک هم نظر شوند،‌در این نشست تصمیم گرفتند تا محمد بارکیندو را جانشین عبدالله سالم البدری کنند و دبیر کلی اوپک را به وی بسپارند.

هرچند که نشست 169 اوپک در خصوص توازن بازار نفت کاری از پیش نبرد و تنها بر تعهد اعضا برای ثبات بازار تاکید کرد،‌اما توانست این امید را به اوپکی‌ها بدهد که توافق در بین این سازمان شدنی است.

بعد از نشست اوپک در ماه ژوئن،‌بازار نفت تابستانی را پشت سر گذاشت،که طی آن قیمت های نفت کااهش را تجربه کرد و تولید کنندگان طلای سیاه به دنبال فرصتی بودند تا بتوانند گردهم آیند و تصمیم واحدی برای کنترل بازار بگیرند.

این فرصت را پانزدهمین مجمع بین‌المللی انرژی در الجزایر طی مهرماه دراختیار آنها قرار داد تا برای نشستی مشورتی آماده شوند.

نشست الجزایر؛حاشیه ای پر رنگ تر از متن

نشست الجزایر که قرار بود تنها نشستی مشورتی برای اعضای اوپک باشد به نشست 170 این کارتل نفتی تبدیل شد تا اهمیتی به مراتب مهمتر از نشست های چند سال اخیر اوپک داشته باشد.

در این نشست تصمیمی دور از انتظار گرفته شد. وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک تصمیم گرفتند به پیشنهاد دبیرخانه اوپک،‌ تولید این سازمان را تا سقف تولید 32.5 تا 33 میلیون بشکه در روز کاهش دهند و دبیرخانه موظف شد با مشورت اعضا،‌ سهم تولید هر کشور را پیشنهاد کند. تصمیم اعضا این بود تا در نشست 171 اوپک در ماه نوامبر این توافق نهایی شود.

همچنین در این نشست مقرر شد تا رایزنی ها با کشورهای غیر عضو اوپک ادامه پیدا کند اما خوشبین ترین فعالان بازار نفت نیز کمان نمی بردند که همراهی غیر اوپکی ها در کاهش تولید تا این حد امیدوارکننده باشد.

بعد از نشست الجزایر قیمت نفت که از تیرماه به دنبال شکست نشست 169 اوپک پایین آمده بود،‌بیش از یک دلار در هر بشکه افزایش پیدا کرد و از 45 دلار به سمت 50 دلار حرکت کرد.

امیدواری برای رسیدن به توافق پایدار کاهش تولید، روند رشد قیمت را ادامه دار کرد و اگرچه نوساناتی در این بازار وجود داشت اما قیمت ها در حول و حوش 50 دلار حر کت می کرد.

روز سرنوشت ساز بازار نفت

اما روز سرنوشت ساز بازار نفت در سال 2016 را باید 30 نوامبر ( 10 آذر) دانست.

اوپک که بسیاری تحلیلگران بازار نفت از زوال عمرش سخن می‌گفتند پس از سال‌ها با کنار گذاشتن اختلافات داخلی، تصمیمی تاثیرگذار گرفت تا با جهش 10 درصدی قیمت نفت، بار دیگر در بازار قدرت نمایی کند.

نشست صد و هفتاد و یکم عادی اوپک هرچند عنوان "عادی" را یدک می‌کشید، اما قطعا یکی از خاص‌ترین و مهم‌ترین نشست‌های تاریخ این سازمان بود. جایی که چشم همه فعالان بازار نفت به ان خیره شده بود تا مشخص شود بالاخره این سازمان با اجماع و تصمیمی مشترک بازهم بر قدرت خود مهر تایید می‌کوبد یا با ادامه اختلاف‌های داخلی، حکم پایان عمر خود را صادر می‌کند.

اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) برای اولین بار از سال ۲۰۰۸ بدین سو توافق کردند که صادرات نفتی این سازمان را کاهش دهند و این اتفاق پس از آن روی داد که عربستان ضربه‌ای بزرگ به تولیدات نفتی خود را پذیرفت و از درخواست خود از رقیب دیرینش، ایران برای کاهش صادرات نفتی صرف نظر کرد. این یعنی اوپک پس از هشت سال بالاخره تولید نفت را کاهش داد تا بازهم افسار بازار نفت را در دست بگیرد.

از سوی دیگر به اعتقاد اکثر کارشناسان پیروز این دوئل نفتی ایران بود. ایران نه تنها تولید نفت خود را کاهش نداد بلکه مجاز شد تا 90 هزار بشکه به تولید خود بیافزاید.

گام های همراهی روسیه در کاهش تولید

در همین حال، روسیه که در اوپک عضویت ندارد، برای نخستین بار در ۱۵ سال گذشته اقدام به کاهش تولید نفت خود خواهد کرد تا در راستای افزایش قیمت نفت به اوپک کمک کند. پس از آن که ریاض با ایران به توافق دست یافت و همچنین عراق پذیرفت که صادرات خود را محدود کند، قیمت نفت خام برنت با افزایش بیش از ۹ درصدی به ۵۰ دلار رسید.

پس از آن به فاصله 10 روز از نشست اعضای اوپک،‌اوپکی ها و غیر اوپکی ها در وین گردهم آمدند تا ١٣ عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به همراه 12غیر اوپکی مهر تاییدی بر کاهش تولید خود بزنند.

مجموع تولید نفت جهان با توافق وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو و غیر عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، یک میلیون و ٧٦٠ تا یک میلیون و ٨٠٠ هزار بشکه در روز کاهش می‎یابد.کاهش تولیدی که تا 3 روز دیگر و با آغاز سال جدید میلادی اجرایی خواهد شد.

نشست یکصد و هفتاد و یکم وزیران نفت و انرژی اوپک و نشست مشترک امروز اوپکی‎ها و غیر اوپکی‎ها در مجموع یک میلیون و ٧٦٠ هزار تا یک میلیون و ٨٠٠ هزار بشکه نفت از مازاد عرضه موجود در بازار می‌کاهد، به ‎عنوان توافق‎هایی تاریخی به شمارمی رود.

به واسطه این توافقات اکنون قیمت نفت در اطراف 55 دلار قرار دارد و حتی به اعتقاد کارشناسان، قیمت نفت به واسطه کاهش تولید می تواند تا ٦٠ دلار برای هر بشکه در روز برسد.

اکنون در واپسین روزهای سال پر فراز و نشیب قیمت نفت،‌ معاملات در بازار به شدت کاهش پیدا کرده و اکثر خریداران و فروشندگان طلای سیاه منتظرند تا با آغاز سال جدید و کاهش تولید نفت،‌شرایط بازار متحول شود.

به نظر می رسد با توجه به اتفاقات پیش آمده در بازار طلای سیاه،‌ سال 2017 سال مطلوبی از نظر درآمدهای نفتی برای تولیدکنندگان باشد. سالی که تا سه روز دیگر آغاز خواهد شد.