سید حسن خمینی: آزادی انتخاب از ارکان سبک زندگی است

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری آنا به نقل از جماران، جماران، حجت‌الاسلام سید حسن خمینی شب گذشته در دیدار دبیر، کارشناسان و دبیران استانی شورای فرهنگ عمومی و شرکت کنندگان در همایش ملی سبک زندگی، به موضوع «سبک زندگی» پرداخت و با بیان اینکه اولین سوال در خصوص این حوزه، «چیستی سبک زندگی» است، گفت: این واژه که به سختى می‌توان به تعریف مشترکی از آن دست یافت، عمر زیادی ندارد و برخی روانشناسان اجتماعی آن را انتخاب کرده اند. البته مفهوم سبک زندگی همواره در فضای عمومی علم، فرهنگ و اندیشه وجود داشته است اما ابداع این واژه بدان جهت بوده است که یکسری مطالب و خواسته‌ها در یک قالب دسته بندی شوند؛ البته در اصطلاحات حوزوى تعبیر زىّ طلبگى سابقه طولانى دارد که ظاهراً همان سبک زندگى روحانیون را بیان مى کرده است.

وی با بیان اینکه مفهوم سبک زندگی دچار این بحران درونی است که افراد مختلف تصورات متفاوتی نسبت به مصادیق آن دارند، افزود: «آزادی انتخاب» از اصول مهمی است که همه آن را به عنوان یکی از ارکان سبک زندگی قبول دارند و اساسا یکی از دلایل تازگی این مفهوم آن است که انسان‌ها وقتى توانستند سبک زندگی خود را انتخاب کنند سبک هاى مختلف زندگى پدید امد، در حالی که تا پیش از شکل گیری مفهوم سبک زندگی، تفاوت مشرب در جوامع وجود نداشت و افراد مانند هم زندگی می کردند، اما وقتى این امکان فراهم مى آید و مردمان تصمیم می گیرند که به گونه‌های دیگر زندگی کنند سبک هاى مختلف در زندگى شکل مى گیرد؛ در اینجاست که موضوع تفاوت نسلی هم پدید می آید چرا که نسل ها امکان انتخاب سبک های دیگر زندگی را پیدا می‌کنند.

سید حسن خمینی در ادامه سخنان خود گفت: اگر بر سر مفهوم سبک زندگی به تفاهم رسیدیم، سپس این سوال مطرح می‌شود که «کدام سبک زندگی خوب و کدامین آنها بد است؟» برای پاسخ به این سوال باید بدانیم که مطلوبیّت هر امری در قیاس با هدف آن تعریف می‌شود، بدین معنا که گرچه برخى امور دارای حسن و قبح ذاتی هستند اما وقتی اشیاء تبدیل به ابزار می‌شوند بر اساس هدف، باید آنها را ارزش گذاری کنیم و لذا باید ببینیم که هر سبک زندگی برای کدامین هدف تعریف می‌شود و آیا مى تواند آن را تحصیل کند، تا سپس بتوانیم در مورد آن قضاوت کنیم.

وی تصریح کرد: به شدت محتاج آن هستیم که برای خوب یا بد بودن نوع نگاه یا فضا تشخیص دقیقی از ارزش‌های حاکم داشته باشیم.

یادگار امام، در ادامه این بخش از سخنان خود گفت: برای ما به عنوان کسانی که ائمه(ع) را به عنوان معصومین و اسلام را به عنوان تعیین کننده ارزش ها قبول داریم و قواعد ارزشی خود را از این چهارچوب اخذ می‌کنیم اصول روشنی وجود دارد. اما وقتی سبک زندگی ائمه را بیان می کنیم باید توجه کنیم که ما به دنبال ان هستیم تا بفهمیم که اگر آن بزرگواران امروز و در این مکان بودند چگونه زندگی می‌کردند؟ و براى امروز ما چه دستورالعملى دارند؟ چرا که عوامل زمان و مکان نقش خود را در تغییر ابزار برای رسیدن به هدف به صورت پررنگ ایفا می‌کنند و خود را به ما دیکته می کنند و ما نمی توانیم نسبت به اتفاقاتی که در تاریخ و جغرافیای ما رخ می‌دهد بی تفاوت باشیم.

وی به بیان مثال هایی در مورد نقش عنصر زمان و مکان در تغییر سبک‌های زندگی پرداخت و گفت: زمانی نگاه غالب اینگونه بود که زنان هرچه کمتر در عرصه اجتماع حضور پیدا کنند تطابق بیشتری با سبک زندگی مورد نظر اسلام وجود دارد، اما در آستانه انقلاب اسلامی امام راحل نقطه مقابل این وضعیت را بیان می کنند، البته باید توجه داشت که این امر باعث نمی شود که اصل حجاب و عفاف و عدم اختلاط محرم و نامحرم از بین برود، بلکه صرفا سبک عمل به آن تغییر می کند چرا که شرایط زمانه عوض شده است.

وی مسئله موسیقی را دیگر نمونه این این امر خواند و گفت: در حالی که در زمان های گذشته نسبت به موسیقی نگاه مثبتی وجود نداشت، اوایل انقلاب گروهى می گفتند مگر می شود رادیو باشد اما موسیقی از آن پخش نشود؟ در همین راستا نیز طی سالهای بعد از آن، بحث فقهی موسیقی حلال(غیر مطرب) را امام مطرح کردند.

یادگار امام در ادامه، به بیان نمونه ای دیگر از تحول در سبک زندگی پرداخت و افزود: در مورد موضوع تحصیل زنان، تا زمانی صرفا تحصیل تا سطح مکتبخانه پذیرفته شده بود اما بعدها حضور آنان در دانشگاه هم مورد پذیرش قرار گرفت که طبعا بحث اشتغال را هم در پی دارد.

وی سپس با اشاره به تفاوت سبک رفتاری ائمه(ع)، یادآور شد: با توجه به نقش زمان و مکان در انتخاب سبکهای مختلف زندگی، در بحث های کلامی گفته می شود که اگر هر کدام از ائمه به جای یکدیگر بودند مانند دیگری عمل می‌کردند.

سید حسن خمینی با بیان اینکه سبک زندگی در مکان ها و زمان های مختلف قطعا یکسان نیست زیرا وسیله رسیدن به هدف در اماکن و زمان‌های مختلف متفاوت است، روایاتی را از معصومین(ع) بیان کرد و گفت: برای ما که شخصیتی چون امام خمینی را در دوره خود داشته ایم، پاسخ دادن به این سوال که اگر ائمه(ع) امروز حضور داشتند چگونه زندگی می کردند، دشوار نیست؛ چرا که اگر آنان بودند آنگونه زندگی می‌کردند که شاگردشان امام خمینی زندگی می‌کرد.

وی در تبیین سبک زندگی امام افزود: سبک زندگی حضرت امام تبیین زندگی همه ائمه(ع) در افق امروز است و هیچ دوگانگی میان آنها وجود ندارد.

یادگار امام با تأکید بر اینکه سبک زندگی مطلوب باید دنیا و آخرت انسان را تأمین کند، گفت: باید ببنیم که امام برای جوان امروز چه سبک زندگی را تعریف می‌کنند، البته این نکته را هم توجه داشته باشیم که سبک زندگی امام در هشتاد سالگی مانند جوان بیست ساله نیست و آنچه مدنظر قرار می‌دهیم نظر امام در مورد سبک زندگی جوانان است، نه اعمالی که خود امام در سنین آخر عمر انجام می‌دادند.

وی به بیان مثالی در این مورد پرداخت و گفت: همسر امام بیان می کردند که از وقتی امام را به یاد می آورم نماز شب می خواندند اما در عین حال می‌بینیم که امام توصیه چنین کاری را به کودکان و نوجوانان نداشتند و در عین حال تأکید ویژه روى نمازهاى واجب و ورزش براى نوجوانان داشتند.

سید حسن خمینی یادآور شد: آن سبک زندگی که از بازشناسى امام انتظار داریم به دست آوریم، این است که امام به عنوان یک مرجع تقلید و ادامه دهنده راه معصومین(ع) در دنیای امروز در مورد سبک زندگی جوانان، زنان و... چه نگاهی دارند و اینجاست که نیاز به بازشناسی اندیشه امام پیدا می‌شود.

وی ادامه داد: برای بازشناسی این تفکر و سبک زندگی نیازمند متخصصانی هستیم که قواعد کلی اندیشه امام را استخراج کنند.

یادگار امام سپس به بیان اجمالی برخی مولفه‌های مهم سبک زندگی امام پرداخت و گفت: تعریف رابطه با خدا و اختصاص دادن بخشى از زندگى به عبادت و به ویژه تأکید بر معنویت شریعت محور، رابطه مهربانانه و دلسوزانه با مردم و با یکدیگر، رابطه منطقى با طبیعت و... از بخش های مهم سبک زندگی است که توسط هر انسانی باید رعایت شود.

سید حسن خمینی مهم ترین بخش در سبک زندگی اسلامی را «تعریف درست رابطه آدمى با خویش» و مشخص ساختن هدف و توجه به تناسب وسیله و نوع زندگى با دستیابى به هدف ذکر کرد و «نظم» و «آرامش» را دو رکن مهم این بخش دانست و یادآور شد: مرحوم آیت الله طاهری خرم آبادی از شاگردان امام نقل می کردند که در اوایل مبارزات روزی به امام گفتم که در این اوضاع وقتی سراغ درس و بحث می رویم تمام اتفاقات این روزها ذهن ما را درگیر خود می کند و مانع از درس خواندن می‌شود اما امام در پاسخ گفتند من وقتی کتاب را باز می کنم گویی هیچ کار دیگری ندارم و تمام توجهم در آن است.

وی ادامه داد: این بسیار مهم است که انسان زندگی خود را با آرامش بگذراند چرا که مطلوب در حیات انسان، زندگی در آرامش است، اما اگر انسان در زندگی اضطراب داشته باشد و دائما با سرعت به دنبال امور در حال دویدن باشد وضعیت زندگی او مطلوب نیست.

وی سپس با اشاره به نکات دیگری همچون «نظافت» و «توجه به اوقات فراغت» در زندگی امام، گفت: باید برای زندگی خویش قواعدی را استخراج کنیم تا در زندگی ما حاکمیت پیدا کند.

سید حسن خمینی، «شجاعت» را از دیگر ارکان مهم سبک زندگی مطلوب دانست و افزود: سبک زندگی باید انسان را شجاع و بی طمع تربیت کند و به گونه‌ای باشد که انسان در هنگام لزوم چشم خود را از تهدید و طمع ببندد.

یادگار امام، در ادامه سخنان خود به این موضوع پرداخت که «برای اجرایی شدن سبک زندگی مطلوب چه کاری باید انجام دهیم؟» و گفت: سبک زندگی دستوری نیست، البته می توان با برنامه‌ریزی بخش هایی از یک سبک مطلوب را تحقق بخشید امام انسان ها مانند یکدیگر نمی اندیشند و نمی توان انتظار داشت همه از یک روش پیروی کنند. اما باید بدانیم که مهم ترین امر در ترویج یک سبک زندگی تعریف الگو برای جامعه است؛ چرا که هیچ چیزی مانند الگو جامعه را تحت تأثیر تربیتى قرار نمی دهد و لذا باید در جامعه الگو تعریف کنیم.

وی با اشاره به تأثیر «مُد» در الگوسازی انواع مختلف پوشاک، به بیان دیدگاه فضیلت گرایان پرداخت و گفت: در نظام ارزشی زیبایی شناختی انسان، آنچه خوبان و زیبایان انتخاب می‌کنند، مطلوب شمرده می شود و بر همین اساس باید الگوی صحیح معرفی شود تا از سوی جامعه مورد قبول واقع شود.

سید حسن خمینی بر تأثیر بسیار عمیق «دوست» در شکل گیری شخصیت انسان اشاره کرد و گفت دوست نمونه یک الگوى تربیتى است که آدمى را با خویش هم خو مى کند.

وی در پایان سخنان خود با اشاره به رواج اموری چون حجاب و گرویدن به حوزه های علمیه در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: باید ببینیم که چگونه باید الگوی های مناسب را برای جامعه بسازیم، چرا که الگو تأثیر بالایی در جامعه دارد و انسان ها حتی اگر با الگوى خویش هم رو نشوند، خلق و خوی او را می گیرند.