داد بزن، پول بگیر!

سهیلا گلی‌زاده، خبرنگار اقتصادی: آمار‌های مختلفی از بیکاری در کشور وجود دارد اما مرکز آمار ایران به عنوان مرجع رسمی اعلام آمار، نرخ بیکاری در تابستان امسال را 12.7 درصد اعلام کرده است ، بنابر اظهارات وزیر تعاون اگر سالانه رقمی معادل 800 هزار فرصت شغلی جدید ایجاد شود، نرخ بیکاری تک رقمی خواهد شد. البته با احتساب ورود سالانه یک میلیون کارجوی جدید به بازار کار، باز هم میزانی از بیکاری در کشور باقی خواهد ماند.

اما آن طور که رئیس‌جمهوری اعلام کرده در فروردین‌ماه سال جاری بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر جمعیت فعال ‏وارد بازار کار شد‌ه‌اند که از این تعداد برای حدود 700 هزار نفر شغل وجود داشته و حدود 500 هزار نفر نیز بیکار ‏هستند. در این میان هرچند دولت به دنبال راهکارهای حل معضل بیکاری است، اما با این حال هنوز تبعات نابسامانی‌های برنامه‌ریزی دولت گذشته و صفر بودن آمار اشتغال خالص طی آن سال‌ها در بازار کار جریان دارد و این امر وظیفه سیاست‌گذاران این بازار برای ساماندهی وضعیت اشتغال را سنگین‌تر می‌‌کند.

در چنین شرایطی بسیاری از افراد ناگزیر به انتخاب مشاغل کاذب برای درآمدزایی هستند و علاوه بر اینکه تعداد این گونه مشاغل روز به روز در حال افزایش است و بیکاران بازار کار هر روز ابتکاری جدیدتر در این حوزه رونمایی می‌کنند، برخی از این مشاغل هم به جهت فراگیری و سابقه‌ بیش‌تر دیگر کم‌کم باز تعریف شده و از مشاغل کاذب به شغل دایم تبدیل شده‌اند. از جمله این مشاغل «دادزنی» است که سابقه‌ای طولانی‌تر از دیگر شغل‌های کاذب مانند فیش‌فروش بانک، کار راه‌انداز، جای پارک‌گیر، پلاک محو کن اتومبیل، همراه بیمار و... دارد. این روزها دادزنی شغل دایم تعدادی از کارجویان است که هم درآمدی را برای خود کسب می‌کنند و هم بیکاری بازار کار را داد می‌زنند.

به تعبیری، از روزهایی که ایجاد سر و صدا آلودگی صوتی محسوب می‌شد، فاصله گرفته‌ایم و حالا کم‌تر پیش می‌آید که از مجاورت مراکز و مجتمع‌های خرید عبور کرد و حداقل یک نفر را در حال دادزنی نبینیم. حضور دادزن‌ها و تب و تاب این شغل به ظاهر ضروری برای برخی مغازه‌داران در فصولی مانند بهار و یا ماه‌های پایانی سال و نزدیک به بازار شب عید بیش‌تر هم می‌شود و این افراد برای رونق کسب و کار کارفرمای خود و جذب مشتری بیش‌تر هم داد می‌زنند.

آگهی‌های رسمی برای استخدام دادزن

فراگیری مشاغل کاذب در غیاب نبود فرصت شغلی کافی برای افراد در بازار کار به حدی است که برخی متصدیان شغل کاذب تراکت پخش‌کنی باید کار هم‌رسته‌های شغلی خود را چاق کرده و تراکت‌های استخدام مشاغل غیررسمی مانند دادزن را پخش کنند. ناگفته نماند شغل قدیمی دادزنی جای خود را در میان آگهی‌های استخدامی روزنامه‌ و صفحات مجازی استخدامی نیز باز کرده و حالا آگهی‌های رسمی برای استخدام دادزن نیز منتشر می‌شود. از سوی دیگر اکنون استخدام دادزن یکی از روش‌های اصلی و پایه‌ای تبلیغات و ترغیب مردم به خرید در بازارها، مراکز خرید و بازارهای روز محسوب می‌شود.

اما نکته قابل تامل در این شرایط این است که این افراد نه بیکار محسوب می‌شوند و نه دارای شغل هستند. از سوی دیگر علاوه بر یدک کشیدن سنگینی نام شغل کاذب در نگاه افراد و حتی نبود حقوق کافی و مزایای بیمه، امنیت شغلی هم ندارند و به احتمال بسیار اگر روزی کم‌تر داد بزنند و یا مشتری کم‌تری به فروشگاه برود، همین شغل نیمه و نصف را نیز از دست خواهند داد.

گرچه شاید در تصور برخی افراد نگنجد اما جالب است که تعدادی از متصدیان این گونه مشاغل کاذب، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند که به امید کسب شغل مناسب و منزلت اجتماعی بالاتر سال‌های سال مسیر دانشگاه را آمده و رفته‌ و حالا هم سر از مشاغلی مانند دادزنی درآورده‌اند.

حقوق و دستمزد شغل دادزنی هم در نوع خود جالب است و هر دادزن برای فعالیت روزانه خود نهایتا 15 تا 20 هزار تومان درآمد دارد که نهایتا میزان حقوق ماهیانه‌ای معادل 600 هزار تومان نصیبش خواهد شد.

نکته قابل تامل‌تر این است که با ورود سالانه خیل عظیم دانش‌آموختگان دانشگاهی و نیروی فعال به بازار کار، میزان گرایش به مشاغل کاذب نیز به همان نسبت در حال افزایش است و این امر تبعات نامناسبی را برای بازار کار دارد. هرچند که تعدادی از بیکاران بازار کار به واقع راهی جز انتخاب مشاغل کاذب پیش پای خود نمی‌بینند.