ایران در تولید علم فقط با 22 کشور رقابت می‌کند/ ایتالیا، اولویت اول ایران در ایجاد دیپلماسی علمی و فناوری
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا به نقل از روابط عمومی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، محمد فرهادی، وزیر علوم در سخنرانی خود در جمع محققان ایتالیایی در دانشگاه بولونیا گفت: «ایتالیا، با یک تاریخ و تمدن بزرگ و دیرین، مهد دانشمندان به‌نام و تمدن غرب و نقطه آغاز پدیده‌های موثر و روابط بین‌المللی بوده است. ایران در غرب قاره آسیا، با جمعیتی حدود 80 میلیون نفر که 50درصد آن را افراد زیر چهل سال تشکیل می‌دهند، همواره پیشرفت‌های قابل توجهی را به واسطه آموزش و تربیت نیروی انسانی در حوزه علوم و فناوری داشته است. ایران با تمدن عظیم و باستان خود، همواره در طول تاریخ، مهد علم بوده است و دانشمندان و فرهیختگان تاریخ کهن آن چون ابن‌سینا که در زمینه پزشکی و تدریس علوم و تالیف منابع علمی پزشکی از شهرت جهانی برخوردار هستند، حکیم ابن رازی که کاشف الکل و شیمیدان و پزشک حاذقی بودند، یا فارابی که از فیزیک‌دانان بزرگ تاریخ علم در جهان بوده‌اند و ... کمک‌های مهم و موثری را در بسیاری از زمینه‌های علمی از جمله ریاضی، فلسفه، نجوم، شیمی و ... به ایران و جهان داشته‌اند.»
فرهادی گفت: «در جمهوری اسلامی ایران، عمدتا دو وزارتخانه مسئول هدایت و سیاست‌گذاری علوم و آموزش دانشگاه‌ها هستند. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که بزرگترین آن دو است، مسئول همه رشته‌های علوم پایه، علوم انسانی، مهندسی، هنر و کشاورزی است. این وزارتخانه در راس امور دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری است. وزارتخانه دوم، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است، که مسئول و ناظر بر ارائه خدمات درمانی، آموزش پزشکی و همه دانشگاه‌ها و رشته‌های پزشکی است. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در ایران نیز که هیچ دانشگاه یا پژوهشگاهی را در ساختار سازمانی خود ندارد، صرفا مسئولیت حمایت مالی و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان را در کشور دارد. همچنین، در ایران چهار آکادمی علمی شامل آکادمی علوم پزشکی، آکادمی علوم، آکادمی هنر، و آکادمی زبان و ادبیات فارسی وجود دارد.»
او افزود: «در سال 1979، از لحاظ منابع انسانی، تعداد دانشگاه و پژوهشگاه‌ها، ایران یکی از کشورهای کمتر توسعه‌یافته در آسیا بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، سیاست‌های مهمی برای توانمندسازی منابع انسانی و ارتقای سطح آگاهی عمومی در نظر گرفته شد که اکنون پس از 38 سال، ایران به دستاوردهای کمی مهمی دست یافته است.»
ایران در جایگاه علمی اول منطقه و شانزدهم جهان است
وزیر علوم به دستاوردهای کمی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: «داشتن 100 هزار هیئت علمی و 4.8 میلیون دانشجو در کشور که بیش از 50 درصد آنها خانم هستند، فعالیت 39 پارک علم و فناوری در ایران، وجود بیش از 18 هزار عضو هیئت علمی و 200 هزار دانشجو در رشته‌های پزشکی در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد، دکتری و دوره‌های تخصصی پزشکی در وزارت بهداشت و 160 شرکت داروسازی که 97 درصد داروهای موردنیاز ایران و کشورهای همسایه را تولید می‌کنند، تعدادی از این دستاوردها است. همچنین با بهره‌گیری از یک سیستم بهداشتی نظام‌مند و پزشکان مجرب، ایران نقش مهمی را در گردشگری سلامت در منطقه ایفا می‌کند و پیش‌بینی می‌شود که با داشتن بیش از 250 هزار بیمار خارجی، درآمدی بیش از 1.5 میلیارد دلار عاید کشور شود.»
او ادامه داد: «باید به این نکته مهم اشاره کنم که از نظر کیفی و براساس داده‌ها و شاخص‌های علمی و مقالات نمایه شده اسکوپوس و ISI ، رشد علمی ایران در بسیاری از رشته‌ها، از بیشترین شتاب برخوردار بوده است به طوری که ایران در منطقه در حال حاضر در رتبه اول علمی قرار دارد و جایگاه علمی ایران در جهان 16 است. همچنین براساس گزارش تایمز و تامسون رویترز ، 8 دانشگاه بزرگ ایران در فهرست دانشگاه‌های برتر جهان هستند. دریافت مدال فیلدز یا نوبل ریاضی از سوی دانشمند زن ایرانی، دکتر مریم میرزاخانی که دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی شریف است، افتخار دیگر ایران است. با توجه به شاخص‌های معتبر جهانی، ایران از لحاظ مشارکت در تولید علم و تولید مدارک علمی در جهان، صرفا با 22 کشور برتر جهان در رقابت است. سهم ایران از مقالات 1 درصد برتر جهان در سال 2016 تاکنون 1.2 درصد بوده است که 225 مقاله ایران در زمره مقالات 1 درصد برتر جهان بوده است و تنها در سال تحصیلی 2016-2015؛ 200 دانشمند ایرانی در فهرست 1 درصد دانشمندان برتر جهان قرار گرفته‌اند.»
22 درصد مقالات علمی ایران با مشارکت دانشگاه‌های بین‌المللی تولید می‌شود
وزیر علوم سیاست‌های آموزش عالی ایران را در چهار محور دسته‌بندی کرد و گفت: «منابع انسانی، تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی و تقویت ارتباط و همکاری علمی دانشگاه و پژوهشگاه با صنعت، دیپلماسی علوم و فناوری برای توسعه همکاری‌های علمی با دیگر کشورها، حمایت از رشد راهبردهای انتقال فناوری و دانش فنی و همچنین توسعه تحقیقات پایه براساس فناوری‌های جدید که در این میان، ایتالیا یکی از اولویت‌های اول ایران در ایجاد دیپلماسی علمی و فناوری است و چهارم بین‌المللی‌کردن دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور براساس شناخت برتری‌های نسبی، توانمندی‌ها، ظرفیت‌ها و نیازهای تحقیقاتی و فناوری کشور.»
فرهادی گفت: «امروزه، 22 درصد مقالات علمی ما به طور مشترک با دانشگاه‌ها و موسسات علمی بین‌المللی تولید می‌شوند. بسیاری از همکاری‌های علمی ما با کشورهای اسلامی و همچنین با کشورهای اروپایی مانند ایتالیا، آلمان، اتریش، و فرانسه صورت می‌پذیرد که تفاهم‌نامه‌های علمی بسیاری با آنها منعقد شده است. ایران در حال حاضر در بسیاری از پروژه‌های علمی کوچک با ایتالیا همکاری می‌کند که بسیار امیدواریم این همکاری‌های علمی و تحقیقاتی وارد مرحله عملی جدیدتری شود.»
نشست مشترک انتقال و توسعه فناوری ایران و ایتالیا برگزار می‌شود
او به همکاری‌های علمی ایران و ایتالیا اشاره کرد و افزود: «در چارچوب همکاری‌های دوجانبه ایران و ایتالیا، با تشکیل اولین کمیته مشترک علمی و فناوری دو کشور در تهران، در حال حاضر، برنامه مشترک "پییترو-دلا-واله"، با 6 پروژه مشترک بین دو کشور تعریف شده است. همچنین یک نشست مهم درباره حفظ و مرمت آثار باستانی، با حضور دانشمندان ایتالیایی در ایران برگزار شده است و در پایان آذر نیز، نشست مشترک انتقال و توسعه فناوری با حضور 15 نفر از اعضای هیئت علمی، محققان و برگزیدگان جامعه علمی ایتالیا در تهران برگزار می‌شود.»
وزیر علوم به فعالیت‌های علمی بین‌المللی ایران اشاره کرد و گفت: «این محورها شامل همکاری بین مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری، همکاری مستقیم دانشگاه‌های ایران با دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی خارجی، اجرای پروژه‌ها و طرح‌های مشترک تحقیقاتی دو و چندجانبه، اعطای بورس‌های تحصیلی و تحقیقاتی به اتباع خارجی، ایجاد شعب دانشگاهی در خارج از کشور، همکاری با نخبگان و متخصصان ایرانی خارج از کشور براساس برنامه‌های کوتاه یا دراز‌مدت و چاپ مقالات علمی مشترک است.»
فرهادی در پایان به زمینه‌های مورد علاقه مشترک همه‌کشورها اشاره کرد و افزود: «حمایت از توانمندسازی و رشد زنان و ارتقای حقوق جوانان و ایجاد سیاست‌ها و راهبردهای نظام‌مند و اجرای طرح‌های منسجم مانند طرح آگاهی‌بخشی عمومی براساس اهمیت علم، فناوری و نوآوری، که می‌تواند همه کشورها را در افزایش ظرفیت ملی آن کشورها یاری کند. اهمیت به فعالیت‌های علمی پایدار و مستمر بین کشورهای توسعه‌یاقته و در حال توسعه و توجه بیشتر به ظرفیت‌سازی در همکاری‌های بین‌المللی نیز می‌تواند یک اولویت مهم برای ایران و سایر کشورها باشد. علاوه بر این، به‌دلیل تاثیر فرار مغزها یا فرار سرمایه‌های انسانی، بر روند توسعه کشور و سرمایه‌گذاری‌های عظیم در زمینه آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی و به دنبال آن، رشد ناپایدار کشور، این امر به شکل یک مقوله بین‌المللی درآمده است، بنابراین، همه ما باید به‌فکر کاهش و حتی معکوس‌کردن جریان سیر جمعیت متخصص از حالت فرار مغزها یا سرمایه‌های انسانی به حالت گردش مغزها یا چرخش متخصصان باشیم.»
انتهای پیام/